Dagblaðið Vísir - DV - 22.10.1992, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 22. OKTÓBER 1992.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SÍMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð I lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Þensluhallinn
Svonefndur þensluhalli segir meira um áhrif fjárlaga-
frumvarps en títtnefndur „halli á fjárlögum“ eða rekstr-
arhalh. Samanburður á Qárlagafrumvarpinu nú og fyr-
ir ári sýnir, að nú stefnir í vaxandi þensluhalla.
Rekstrarhalli verður á næsta ári rúmlega sex millj-
arðar króna samkvæmt fjárlagafrumvarpinu. Samsvar-
andi halh í ár verður yfir níu milljarðar. í fljótu bragði
gæti því htið út fyrir, að verið væri að minnka hallann.
En það er tálsýn. Hallinn á fjárlögum hefur nær ahtaf
orðið miklu meiri en hann átti að verða samkvæmt fjár-
lagafrumvarpi. Útgjöld ríkisins hafa jafnan stóraukizt
frá því sem ráðgert var í fj árlagafrumvarpi. Þess vegna
fæst beztur samanburður nú sem fyrr með þvi að bera
saman fjárlagafrumvarpið nú og fjárlagafrumvarpið í
fyrra. Hahinn verður tveimur og hálfum milljarði meiri
árið 1993 samkvæmt frumvarpinu nú en var í frum-
varpi fyrir yfirstandandi ár. Þetta sýnir, að líkurnar eru
mestar á vaxandi halla.
Hér höfum við einungis litið á rekstrarhahann, en
gleggri mynd fæst, þegar þensluhallinn er skoðaður.
Þensluhahi mæhr, hve miklu fé ríkið, fyrirtæki þess
og lánasjóðir dæla út í efnahagslífið umfram skatta og
afborganir af lánum. Hér er stuðzt við útreikninga tíma-
ritsins Vísbendingar. Lánsfjárþörf ríkisins, ríkisfyrir-
tækja og sjóða verður um 50 milljarðar á næsta ári.
Eftir að dregnar hafa verið frá greiðslur til útlanda,
fæst brúttó-þensluhalh, sem nemur á næsta ári 24,8
mihjörðum króna. Þetta er 3,8 mihjörðum króna meira
en samsvarandi halli var samkvæmt Qárlagafrumvarp-
inu í fyrra. Þetta er að vísu lægra en áætlun fyrir yfir-
standandi ár gefur th kynna, að brúttó-þensluhahi verði
í ár, en eðlhegast er að bera frumvarpið nú saman við
frumvarpið í fyrra, þar sem reynslan sýnir jafnan meiri
eyðslu ríkisins en að er stefnt.
Th þess að fá „hreinan þensluhalla“ eru innlendar
afborganir dregnar frá brúttó-hahanum, og koma þá út
10,3 mhljarðar króna fyrir árið 1993 samanborið við 8,4
mhljarða, sem frumvarpið 1 fyrra gaf til kynna fyrir
yfirstandandi ár. Þensluhallinn er því mun meiri en í
fjárlagafrumvarpi fyrir yfirstandandi ár, hvernig sem á
máhn er htið.
Vísbending kemst að þeirri niðurstöðu, að ósennilegt
sé, að slík þensla af völdum ríkisins nægi th að vekja
verðbólguna upp að nýju. En þessi þensla ríkisins veld-
ur að sjálfsögðu viðskiptahaha við útlönd og auknum
erlendum skuldum.
Þótt Þjóðhagsstofnun telji viðskiptahahann verða
minni á næsta ári en í ár, sígur áfram á ógæfuhhðina
í skuldsetningu þjóðarinnar.
Nú er rætt um miklar breytingar á ríkjandi stefnu.
Fj árlagafrumvarpið yrði þá hugsanlega aðeins sem
uppkast og þyrfti að gerbreytast. Allar vangaveltur um
frumvarpið verða að vera í því ljósi. En framangreindar
upplýsingar um rekstrarhaha og þensluhaha, sem felst
í nýframkomnu fjárlagafrumvarpi, ættu að vera aðvör-
un um, að ekki má lengra ganga í haharekstri. Erlend
lán verða á næsta ári 53 prósent af landsframleiðslu
okkar og greiðslubyrði nær 30 prósent af útflutnings-
tekjum okkar.
Eigi að létta álögum af atvinnurekstri í verulegum
mæh, verður að koma th stóraukinn niðurskurður ríkis-
útgjalda. Margt mælir með því, að slíkt sé nauðsynlegt,
eigi að takast að verja gengi krónunnar.
Haukur Helgason
Greinarhöfundur segir efnahagsávinning íslendinga koma fram þegar á næsta ári, m.a. í sjávarútvegi, með
umtalsverðum tollalækkunum á Evrópumarkaði.
Ávinningurínn
af evrópsku
efnahagssvæði
A þjóðþingum nágrannalanda
okkar í Evrópu er nú víðast hvar
verið að ganga frá fullgildingu
samningsins um evrópskt efna-
hagssvæði sem undirritaður var af
hálfu ríkisstjóma í maí sl. Óvíða
er deilt um þennan samning með
sama hætti og hér á landi þótt inn-
an aðildarríkja EB séu miklar deil-
ur um Maastricht-samkomulagið.
Mörgum hættir til að rugla sam-
an Maastricht-samkomulaginu og
EES-samningnum og virðast telja
að fyrst svo hart sé deilt um hið
fyrmefnda hljóti líka að vera mik-
ill ágreiningur í Evrópulöndunum
um EES. Því fer þó fjarri. Þar eru
víðast litlar deilur um EES og litið
á samninginn sem sjálfsagt fram-
faramál.
EES-samningurinn er fyrst og
fremst viöskiptalegs eðlis og geng-
ur hvergi nærri jafnlangt og Ma-
astricht-samkomulagið sem snýst
um stóraukið stjómmálalegt sam-
starf aðildarríkja Evrópubanda-
lagsins, m.a. á sviði utanríkis- og
varnarmála, og jafnframt sameig-
inlegan gjaldmiöil og seðlabanka.
Einstætt tækifæri
íslendingar hafa ekki hugsað sér
að gerast aðilar aö Evrópubanda-
laginu enda fylgja slíkri aðild póh-
tískar skuldbindingar sem fela í sér
afsal fullveldis í verulegum mæU.
EES-samningurinn er hins vegar
ákjósanleg millileið sem felur í sér
að íslendingar fá notiö alls þess
viðskiptalega og fjárhagslega
ávinnings sem innri markaður
Evrópubandalagsins hefur í för
með sér án þess að taka á sig þá
póUtísku ábyrgð og skuldbindingar
sem aðUd aö bandalaginu sjálfu
fylgja.
Þessi samningur færir íslending-
um í raun einstætt tækifæri til aö
skipa tU frambúðar samskiptum
sínum viö Evrópuþjóðimar með
mjög svo hagfeUdum hætti. Með
öUu er óvíst að sambærilegt tæki-
færi gefst aftur síöar, t.d. eftir að
hin EFTA-ríkin, öU eða flest, hafa
gengið í EB en ólíklegt er að banda-
lagið veröi yfirleitt til viðræðu um
einhveija sérsamninga við íslend-
inga fyrr en eftir það.
Fari svo að öU hin EFTA-ríkin
gangi í EB - en mörg ár geta Uðið
þangað tíl samningar um það verða
tíl lykta leiddir - er augljóst aö
KjaHariim
Geir H. Haarde
formaður þingflokks
Sjálfstæðisflokksins
EES-samningurinn mun, að
breyttu breytenda, í reynd verða
tvíhUða samningur milU okkar og
EB. Þá mun samningurinn um EES
verða okkur traustur bakhjarl og
sú skylda hvUa á samstarfsaðilum
okkar innan EES að tryggja íslend-
ingum viðskiptakjör og önnur sam-
starfsskUyrði sem séu eigi lakari
en í EES-samningnum felast.
Ekkert ríki mun hins vegar telja
sér skylt að tryggja þessa hagsmuni
okkar ef við höfnum EES-samn-
ingnum. Því er mikUvægt fyrir ís-
land að gerast aðiU að þessum
samningi nú þegar það stendur tíl
boða.
EES-samningurinn snýst í aðal-
atriðum um að draga úr viðskipta-
hindrunum og tryggja aukið frjáls-
ræði í viöskiptum með vörur, þjón-
ustu, íjármagn og frjálsa för vinnu-
afls þótt í honum séu jafnframt
ákvæði um aukið samstarf á sviði
félags-, mennta- og umhverfismála
auk fleiri svokaUaðra jaðarmál-
efna.
ÖUum má vera ljóst aö aukiö
frjálsræði í milUríkjaviðskiptum
leiðir til meiri samkeppni, bættrar
alþjóðlegrar verkaskiptingar og
meiri verðmætasköpunar. Um það
snýst raunar heila málið.
Efnahagsávinningur
íslendinga
Að því er íslendinga varðar beint
mun ávinningurinn sumpart koma
fram strax, t.a.m. í sjávarútvegi þar
sem umtalsverðar toUalækkanir
verða á Evrópumarkaði þegar á
næsta ári, en sumpart síöar þegar
atvinnuUfið hefur tU fuhs fært sér
í nyt þá möguleika og þau tækifæri
tU aukins útflutnings sem í samn-
ingnum felast.
Þjóðhagsstofnun hefur reynt aö
leggja mat á þessi áhrif fyrir ís-
lenska þjóðarbúiö og er frá því
greint í þjóðhagsáætlun fyrir 1993
sem nýlega var lögð fram á Al-
þingi. Þar kemur m.a. fram að
vænta má bættra viðskiptakjara
íslendinga því verðlag innfluttrar
vöru frá efnahagssvæðinu gæti
lækkað um allt að 3% í kjölfar auk-
innar samkeppni á svæðinu. Sömu-
leiðis má búast við lækkun vaxta
hjá erlendum peningastofnunum
og þjónustugjalda slíkra aðUa sem
og tryggingafélaga.
Samanlögð áhrif þessa gætu haft
í fór með sér lækkun verðlags um
aUt að 1,7% og raunvaxta þjóðar-
búsins um 0,7%. Löng erlend lán
þjóðarinnar voru í lok mars sl.
rúmir 205 mUljarðar króna og þýð-
ir slík vaxtalækkun því 1,4 mUlj-
arða í minni vaxtakostnað. Kaup-
máttur launa gæti aukist um 2-3%
að mati Þjóðhagsstofnunar og
landsframleiðslan um 1,5% bein-
línis vegna EES-samningsins. Það
samsvarar rúmlega 5,5 miUjörðum
króna á ári og munar vissulega um
minna eins og nú háttar tU.
Geir H. Haarde
„Öllum má vera ljóst aö aukið frjáls-
ræði í milliríkjaviðskiptum leiðir til
meiri samkeppni, bættrar alþjóðlegrar
verkaskiptingar og meiri verðmæta-
sköpunar. - Um það snýst raunar heila
málið.