Dagblaðið Vísir - DV - 03.12.1992, Síða 15

FIMMTUDAGUR 3. DESEMBER 1992.
15
Mæðralaun og sambúð
einstæöum foreldrum meö því aö
foreldrar, sem búa í raun saman,
skrá lögheimili hvort á sínum
staðnum. Þau fá síöan bætur
greiddar sem einstæð væru.
Þaö er oft að þeir sem þetta gera
huga ekki að því hvaða rétti þeir
eru aö afsala sér með því aö leika
þennan leik. Þetta getur verið
skammtímahagnaður en við það
missa þeir rétt til bóta sem bundinn
er hjúskap eða skráðri sambúð.
Það á t.d. við um ekkju- og ekkils-
bætur og dánarbætur slysatrygg-
inga.
Frestur til að leiðrétta
Nefnd á vegum ríkisstjómarinn-
ar hefur komist að þeirri niður-
stöðu að nokkur brögð séu að því
að kerfið sé misnotað. Nú hefur
þeim sem fá greidd mæðra- og
feðralaun vegna rangrar sambúð-
arskráningar verið gefinn frestur
til áramóta til að leiðrétta hana.
Eftir þann tíma verður viðurlög-
um beitt gagnvart þeim bótaþegum
sem verða uppvísir að vísvitandi
rangri sambúðarskráningu. Þau
felast í því að viðkomandi verður
krafinn um tvöfalda þá greiðslu
sem hann hefur ranglega fengið
greidda frá Tryggingastofnun rík-
isins. Heimild er til þess í almanna-
tryggingalögunum.
Verið er að auka eftirht með því
„Hjónum er skylt að eiga sama lögheimili, svo og sambýlisfólki."
að stuðningskerfi einstæðra for-
eldra verði ekki misnotað. Það er
m.a. gert með því að krefjast auk-
inna upplýsinga með umsókn um
mæðra- og feðralaun. Lífeyrisdeild
Tryggingastofnunar tekur nú ekki
til afgreiðslu umsóknir um mæðra-
eða feðralaun nema þeim fylgi
formlegur meðlagsúrskurður eða
staðfestur samningur um meðlags-
greiðslur, umsókn um meðlags-
greiðslur og vottorð um lögheimili
beggja foreldra.
Því er nú ekki lengur nægjanlegt
að umsæKjandi lýsi því yfir að
meðlagsgreiðandi greiði meðlagið
beint til þess aðila sem heldur
heimili með bami'sínu.
Mæðralaun og
sambúðarskráning
Eför að þessi frestur var gefinn
hafa margir spurt um það, hvaða
regla gilti um sambúðarskráningu
og greiðslu mæðra- og feðralauna.
Reglan er mjög skýr.
Hefjist sambúð með bamsfoður
eða bamsmóður, falla greiðslur
niður um leið og sambúð hefst. Sé
sambúð skráð með öðrum, þ.e. öðr-
um en foreldri barnsins sem
mæðra- eða feðralaun em greidd
vegna, haldast greiðslur í tvö ár.
Eignist sambýhsfólkið bam saman
fyrir þann tíma, faha greiðslur nið-
ur um leið og bamið fæðist.
Þess má geta að samkvæmt lög-
um um lögheimih er skylt að skrá
lögheimih sitt á þeim stað sem
maður hefur fasta búsetu. Hjónum
er skylt -aö eiga sama lögheimih,
svo og sambýhsfólki.
Ásta R. Jóhannesdóttir
Mæðra- og feðralaun, sem greidd
era einstæðum foreldrum, era
hluti almannatrygginga. Þau era
aðeins ætluð þeim sem búa einir
með bömum sínum undir 18 ára
aldri.
Almannatryggingar era félagsleg
samtrygging allra samfélagsþegn-
anna, án tílhts tíl stöðu eða efna-
hags, sem við greiðum th m.a. með
sköttunum okkar. Þær era bak-
hjarl sem grípur inn í þegar breyt-
ingar verða í lífi okkar, t.d. ef við
veikjumst, misstum starfsorku, við
starfslok eða við verðum einstæðir
foreldrar eins og í thvikinu með
mæðralaunin.
Misnotkun kerfisins
Allmikh umræða hefur verið
imdanfarið um misnotkun á þessu
samtryggingarkerfi okkar. Helst er
þá talað um misnotkun á þeim
stuðningi sem aðeins er ætlaður
KjaUaiiim
Ásta R. Jóhannesdóttir
deildarstjóri félagsmála- og
upplýsingadeildar Trygginga-
stofnunar rikisins
„Heflist sambúð með bamsföður eða
bamsmóður, falla greiðslur niður um
leið og sambúð hefst. Sé sambúð skráð
með öðrum, þ.e. öðrum en foreldri
barnsins sem mæðra- eða feðralaun
eru greidd vegna, haldast greiðslur í
tvö ár.“
raunvextír
„Raunvext-
ir langt um-
fram hagvöxt
era atvinhu-
lifi og heimil-
um og þar af
ieiöandi fjár-
magnskerf-
inu sjálfu lífs-
hættulegir
þegar til
lengri tima er
htið. Nú þarf ríkissijórnin að
ákveða að hætta að bjóða vexti á
rxkisskuldabréfum nema rétt of-
an við þann vaxtafót sem al-
mennum spari$jóðseigendum er
boðið upp á en það er á bhinu 2
th 4 prósent Almennir útláns-
vextir í bönkum era hins vegar
12 til 14 prósent. Ávöxtunin af
þessu okri rennur að veralegu
leytí th himia stærri fjármagns-
eigenda sem kaupa bankavaxta-
bréf og fá fyrir þau 8 til 9 pró-
senta ávöxtun. Vaxtamunurinn
fer hins vegar að htiu leyti til aö
starfrækja bankakerfið og ekki
til hins almenna sparifjáreig-
anda.
Bankarnir mjólka í raun at-
vinnufyrirtækin og heimihn með
háum vöxtum th að þjóna þessum
aðhum. Aht tal um að markaöur
stýri vöxtum er út í hött. Þetta
er samráö fjármagnseigenda um
að halda heimhum og fyrirtækj-
um i gislingu. Nýtilkonhn lækk-
un bindiskyldu hefur engar stór-
ar breytingar í för með sér. Ríkis-
valdið þarf að byrja á því að
lækka eigin vexti. Jafnframt þarf
að boða th samráðs meö öhurn
aöilum á fiármagnsmarkaöi og
setja þak á útlánsvexti stóru
kaupendanna.“
Nafnvextir
EES og innflytjendamenning
„Sú spurning gerist áleitin hvenær íslendingar fái sinn fyrsta þingmann
af asísku bergi brotinn," segír Tryggvi meðal annars í greininni.
í EES-samningnum er gert ráð fyr-
ir stórauknum straumi útlendinga
th íslands. Því er við hæfi að
staldra við og reyna að spá í hver
áhrif innflytjenda muni verða á ís-
lenska menningu á næstu áratug-
um.
Vantar mennta-
og listamenn?
I sjónvarpsþætti um víetnamska
innflytjendur th íslands lét einn
aöstandenda þeirra hjá RKI þá
skoðun í ljósi að Víetnamar ættu
eftir að færa austurlensk áhrif inn
í hstalíf íslendinga. Einnig að þeir
myndu hasla sér vöh í viðskiptum
við ríki SA-Asíu, þegar fram hðu
stundir.
Ljóst virðist að hægt hefði verið
að flýta þessari þróun ef vhji hefði
verið fyrir hendi af hálfu íslend-
inga með því að flytja inn lista-
menn og kaupsýslumenn frá Víet-
nam. En yfirlýstur vhji stjómvalda
var einmitt að sneiða hjá mennta-
mönnum og einbeita sér fremur að
öðrum stéttum.
Börn þurfa uppfræðslu
Ef eingöngu hefðu verið fluttir
Kjallaiinn
Tryggvi V. Líndal
þjóðfélagsfræðingur
inn fuhorðnir Víetnamar, eins og
áður tíðkaðist með flóttafólk frá
Evrópu, má gera ráð fyrir að aust-
rænna áhrifa hefði gætt meira á
íslandi en þar sem að miklu leyti
er rnn að raeða böm sem skólakerf-
ið okkar á eflir að móta.
Nú munu vera mörg böm inn-
flytjenda í skólakerfinu sem standa
sig Ula af því þau kunna ekki ís-
lensku nógu vel. Fjölnismenn
hefðu sagt að það ætti að vera okk-
ur kappsmál að veita meira fé th
uppfræðslu þeirra ef við vhdum
varðveita íslenska menningu.
Eiga austræn tónlistaráhrif eftir að
aukast á íslandi? Það virðist ekki
vera ef mið er tekiö að reynslu
annara Vesturlanda.
Afmarkaðri áhrifa gætir hér af
austurlenskri matargerðarlist. list-
vamingi, bardagaíþróttmn og aust-
urlenskri kvikmyndahst. Verkar
slíkt fremur sem aukaréttur en
krydd í vestrænni menningu.
Aðrir menningarþættir
Sú spuming gerist áleitin hvenær
íslendingar fái sinn fyrsta þing-
mann af asísku bergi brotinn. Og
fleira flokkast undir menningu en
tungumál og hstir, að mati mann-
fræðinga. Vh ég hér á 'eftir nefna
dæmi um menningarþætti sem
þóttu einkenna kínverska innflytj-
endur sem fluttu th Kanada á sjö-
unda áratugnum. Sumir þessara
menningarþátta áttu eftir að breyt-
ast í átt th vestrænna hátta á
nokkrum árum en aðrir á lengri
tíma. En þess má geta að margir
víetnömsku innflytjendanna th Is-
lands vora af kínversku bergi
brotnir.
Aö lokum vh ég ítreka þá skoðun
mína að Víetnamar era mjög vel-
komnir th íslands. En höfum við
rétt th að velja og hafna eins mikið
og við höfum gert varðandi inn-
flyljenduma? Því munum við
svara með málslyktum EES-samn-
ingsins þar sem innflytjendum er
nánast selt sjálfdæmi.
Tryggvi V. Lindal
„En höfum viö rétt til að velja og hafna
eins mikið og við höfum gert varðandi
innflytjenduma? Því munum við svara
með málslyktum EES-samningsins... “
aðhækka
„Þegar
menn horfa
lengra fram á
veginn geta
menn
kannski séö
fyrir sér tii-
teknar for-
scndur fyrir
lækkun „ju. „ uju,, ,,
vaxta, þó svo islan<)sbanto-
að þaö séu
misvisandi teikn á loftí í því sam-
bandi.
Almennt held ég að menn hafi
orðið fyrir vonbrigðum vegna
þeirra aðgerða sem gripið hefur
verið th. Eins prósents lækkun
bindiskyldu breytir mjög litlu. Þá
kemur lækkun dráttarvaxta nið-
ur á tekjum bankanna og því
verða þeir að mæta á einn eða
annan hátt.
Th skamms tíma séð er því hk-
legt að nafnvextir hækki eitt-
hvað. Menn gera ráð fyrir auk-
inni veröbólgu næstu 2 til 3 mán-
uðina og það gefur thefhi th nafn-
vaxtahækkunar. Væntanlega
mun hún hins vegar ganga til
baka.
Næstu vikumar mun útboð rík-
isvíxla vega þungt. Ég býst við
að menn muni líta tfi þeirrar nið-
urstöðu sem verður í því útboði.
Þá hefur þróunin á verðbréfa-
markaði verið á þann veg að
ávöxtunarkrafa húsbréfá og
spariskírteina hefur farið hækk-
andi undanfarna mánuði.
Til alls þessa Wjóta menn, að
hta við ailar ákvarðanir um
vexti.“ -kaa