Dagblaðið Vísir - DV - 02.02.1993, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 2. FEBRÚAR1993
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91)63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð i lausasölu virka dag'a 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Sneypuför til Malaví
Utanríkisráðuneytið og ríkisstjórnin virðast ekki
fylgjast með erlendum fréttum. Þótt vestræn ríki hafi í
fyrra ákveðið að frysta alla þróunaraðstoð við smáríkið
Malaví í Afríku, er utanríkisráðherra okkar kominn
þangað af vangá til að afhenda því tvo báta að gjöf.
Malaví hefur einangrast á alþjóðavettvangi vegna
óvenjulega mikilla og grófra mannréttindabrota, sem
elliær einræðisherra landsins, Hastings Banda, hefur
látið fremja og lætur fremja enn þann dag í dag. Ástand
mála í landinu er eitt hið versta í allri Afríku.
Eftir lok kalda stríðsins hafa Vesturlönd í vaxandi
mæh gert aukin mannréttindi og lýðræði að forsendu
íjárhagslegs stuðnings við Afríkuríki. Reynslan hefur
sýnt, að þetta er ákaflega áhrifamikil aðferð við að knýja
harðstjóra Afríku til að draga úr grimmdarverkunum.
Ef einhver þróunaraðstoð hefur lekið til Malaví á síð-
ustu mánuðum, hefur hún farið afar leynt. Engu utan-
ríkisráðuneyti og engri ríkisstjóm í heiminum hefur
dottið í hug að gera út sendinefnd til að hitta ráðamenn
þessa ríkis, hvað þá, að utanríkisráðherrar séu sendir.
Verið getur, að íslenzk stjómvöld telji sig fremur en
önnur vestræn stjórnvöld knúin til að standa við loforð
við hina hrottalegu stjóm í Malaví. En sé svo, er brýnt
að slík framkvæmd sé ekki auglýst með þeirri viðhöfn
að senda þangað sjálfan utanríkisráðherra okkar.
Lýsingar á stjómarfari í Malaví em því miður ekki
prenthæfar. Hinn elliæri Hastings Banda sér óvini í
hverju homi og lætur pynda og drepa alla, sem hann
grunar um að vera sér ekki hliðholla. Opinberlega seg-
ist ríkisstjómin fleygja andstæðingum fyrir krókódíla.
Það er til marks um ógnaröldina í Malaví, að verð-
andi mæður þora ekki annað en að afla ófæddra bama
sinna skírteinis frá flokki forsetans til þess að koma í
veg fyrir, að Hastings Banda láti vinna þeim mein. Nán-
ar þarf ekki að lýsa stjómarfarinu í Malaví.
Auðvitað þarf mikið að ganga á, til að stjómendur
Alþjóðabankans finni sig knúna til að kalla saman fund
vestrænna ríkja, þar sem samþykkt var samhljóða að
hætta í heil tvö ár, 1992 og 1993, öHum stuðningi við það
helvíti, sem Hastings Banda hefur búið tll í Malaví.
Bæði er það, að enginn vestrænn stjómmálamaður,
embættismaður eða bankamaður getur verið þekktur
fyrir að hitta ráðamenn í Malaví, og að frysting aðstoð-
ar hefur reynzt einhver allra bezta aðferðin við að fá
slíka ráðamenn til að draga úr hermdarverkum sínum.
MikHvægt er, að ekkert vestrænt ríki rjúfi þessa sam-
stöðu. Þess vegna er fáránlegt, að utanríkisráðherra
íslands skuH fara einmitt til þessa volaða lands til að
taka 1 höndina á heimsþekktum morðingjum og verð-
launa þá með gjöfurn frá Þróunarstofhun íslands.
Komið hefur fram, að utanríkisráðuneytið fylgist afar
Hla með utanríkismálum, einkum alþjóðamálum. MikH-
vægt er, að ráðuneyti, sem er svona fáfrótt um ástand
mála í heiminum, taki mark á leiðbeiningum og hætti
við áform, sem munu skaða stöðu íslands í heiminum.
Ámi Gunnarsson, stjómarmaður í Þróunarstofnun
íslands, sendi utanríkisráðherra bæði skeyti og fax til
að fá hann ofan af sneypuforinni tH Malaví. Því miður
vHdi ráðherrann ekki taka mark á vinsamlegum ábend-
ingum flokksbróður. Hann fór aUa leið til Malaví.
Niðurstaðan er, að íslenzka þjóðin greiðir nokkrar
mHljónir í ferðakostnað, svo að utanríkisráðherra geti
orðið henni tH minnkunar á alþjóðlegum vettvangi.
Jónas Kristjánsson
„Vísitölur eru skásti mælikvarðinn sem við höfum á verðbreytingar en hafa sina galla,“ segir Guðmundur m.a.
í grein sinni.
Gildi mælikvarða
og lögmála
Tii þess að skilja tiltekiö fyrir-
bæri nota menn oftast samanburð.
Hið óskiljanlega er hlutað í þætti
og einstakir þættir bomir saman
við þekkt fyrirbæri og smám sam-
an myndast skilningur. En lögmál
og mælikvarðar hafa sínar tak-
markanir.
Lögmál hagfræðinnar byggja
mjög á viðbrögðum almennings,
fyrirtækja og stofnana. Þannig er
hagfræðin öðrum þræði félagsvís-
indi. En hagfræðin byggir ekki
bara á viðbrögðum fólksins, heldur
skynsamlegum viðbrögðum, hvað
sem það nú er.
Mælikvarðar
Við mælum verðbólgu með vísi-
tölum og teljum verðbólgu mæli-
kvarða á heilbrigði efnahagslífsins.
Alla mælikvarða þarf að taka með
nokkrum fyrirvara sem og gildi
þeirra. Þeir gilda á ákveðnum sviö-
um en alls ekki öðrum. Flestir
þekkja spurningxma um hvort sé
stærra sorg ungrar ástfanginnar
stúlku sem hefur misst elskhuga
sinn eða íjarlægðin til Afríku.
Tvær stærðir sem enginn sameig-
inlegur mælikvaröi nær yfir.
Vísitölur eru skásti mælikvarð-
inn sem við höfum á verðbreyting-
ar en hafa sína galla. Nefna má að
þær taka ekki tillit til gæöa eða
breytinga á gæðum og tæpast nægt
tillit til þess aö nýjar vörur koma
á markaðinn og gildi þeirra eldri
minnkar.
Athyglisverð umræða hefur farið
fram í Þýskalandi um það að verð-
bólga og peningamagn í umferð séu
slæmir mælikvarðar á stööu efna-
hagslífs þar í landi viö núverandi
aðstæður. Sú skoðun verður æ al-
mennari meðal hagfræðinga að
nafnvöxtur þjóðarframleiðslu, þ.e.
raunvöxtur plús verðbólga sé mik-
ilvægur mælikvarði. Sameining
Þýskalands með öllum sínum
KjaUariim
Guðmundur G.
Þórarinsson
varaformaður
Verkfræðingafélags íslands
flækjum hefur skekkt hina mæli-
kvarðana. Þegar lesið er af kvörð-
unum má brjóstvitið ekki vanta.
Lögmálin
Líklega eru lögmál hagfræðinnar
enn vandmeðfamari en mæh-
kvarðamir. Eitt er aö skynja lög-
málin, annað að verða þegn þeirra.
Nú skrifa menn bækur um
breska hagfræðinginn John Mayn-
ard Keynes og draga í efa að hann
hafi verið „Keynisti" eins og það
orð er túlkaö nú, t.d. að beita áhrif-
um ríkisins til sveiflujöfnunar.
Sagt er að menn á andstæðustu
skoðunum geti fundið rökstuðning
skoðana sinna í ritum Keynes.
Segja menn ekki að Shakespeare
gæti ekki staðist próf í
Shakespeareskýringum eins og
þær eru kenndar í háskólum í dag.
Við túlkun efnahagsstöðunnar í
heiminum í dag hafa margir hag-
fræðingar varpað fram þeirri
„kenningu" að sömu lögmál gildi
ekki í þenslu og í kreppu. Athyghs-
verð er kenningin um að lækka
vexti til þess að hleypa lífi í at-
vinnulífið. Sú kenning hefur veriö
áhtin traust, að henni liggja marg-
vísleg rök og hana er að finna í rit-
um margra nútímahagfræöinga.
Bandaríkjamenn lækkuðu vexti
24 sinniun í röð áður en bata fór
að gæta. Viðbrögð voru önnur en
menn höfðu vænst. Hran á fast-
eignamarkaði og almenn kreppa
valda því að fyrirtæki og einstakl-
ingar bregðast öðravísi viö. Nú
hefur verið sett fram sú kenning
að þegar hrun á fasteignamarkaði
sé samfara almennri kreppu veröi
bati mun hægari en ella.
. Bandaríkjamenn kalla þetta „the
wealth effect". Menn halda að sér
höndum þó vextir lækki, greiða
skuldir og styrkja eiginfjárstöðu.
Enn á ný sannast að svörin eru
tímabundin en spumingamar eru
eilífar.
Guðmundur G. Þórarinsson
„Við túlkun efnahagsstöðunnar í heim-
inum í dag hafa margir hagfræðingar
varpað fram þeirri „kenningu" að
sömu lögmál gildi ekki 1 þenslu og í
kreppu.“
Skodanir annarra
Tækifærin í fiskeldi
„íslenskar sjávarafurðir hafa miög gott orð á sér
og liðkar sú staðreynd fyrir sölu á afurðum á eldis-
fiski... Fiskeldið gæti orðið að stóriðju ef marka
má reynslu Norðmanna sem ekki hafa gefist upp
eins og við höfum gert. Tækifærin heima fyrir virð-
ast oft gleymast. Þaö er ábyrgöarhluti verði þessir
möguleikar ekki nýttir eða þeim klúðrað á nýjan
lpik “ ,
Úr forystugrein Mbl. 30. jan.
Þannig hefst vítahringur
„Heimihð, skólinn og íþróttahreyfingin era al-
gengustu athvörf unglinga á mótunarskeiði. Það
skiptir því miklu máh fyrir andlega velhðan þeirra
að vel sé að þessu öhu búið... Kröfur umhverfisins
era ekki hhöhohar farsælu heimilislífi og því öryggi
sem það hefur í fór með sér. Unglingur eða bam,
sem býr við öryggisleysi á heimili sínu, flytur sín
vandkvæði með sér í skólann og þannig hefst vita-
hringur sem leiðir til ófarnaðar."
Ur forystugrein Tímans 30. jan.
Starf shættir og markmið
„AUir eru sammála um að það sé nauðsynlegt
fyrir íslensk fyrirtæki að tUeinka sér sams konar
starfshætti og keppinautar eða samstarfsaðfiar í öðr-
um löndum ef þau ætla að halda veUi. Það dugar
ekki heldur neinum einstaklingi tíl langframa að
neita að laga sig að breyttum atvinnuháttum eða
nýjum kröfum um vinnubrögð. Þær stofnanir, sem
laga sig ekki að kröfum tímans, faUa í áhti, visna
og hætta að skipta máh. Þessi hætta steðjar að Al-
þingi ef þar verða ekki teknir upp nútímalegri starfs-
hættir."
Björn Bjarnason alþm. í Rabbi Lesbókar Mbl. 30. jan.