Dagblaðið Vísir - DV - 06.03.1993, Blaðsíða 12

12
LAU GARDAGUR 6. MARS1993
Erlendbóksjá
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Mary Wesley:
A Dublous Legacy.
2. Barry Unsworth;
Sacred Hunger.
3. Jeff Torrington:
Swing Hammer Swing!
4. Josephine Hart:
Damage.
5. Joanna Trollope:
The Choir.
6. Susan Howatch:
Mystical Paths.
7. Susannah James:
Love over Gold.
8. Joanna Trollope:
The Rector's Wtfe.
9. Stephen Fry:
The liar.
10. Colin Forbes: :
Cross of Fire.
Rit almertns eðlis:
1. Andrew Morton;
Diana: Her True Story.
2. Peter Mayle:
A Year in Provance.
3. Bill Bryson:
The Lost Continent.
4. Peter Mayla:
Toujours Provenco.
5. Cleese & Skynner:
Famiiies 8t how to Survive
Them.
6. Lesley Player: ;
My Story; The Duchess of
York. Her Father and Me.
7. Bill Bryson:
Heither here nor there.
8. H. Beard 8t C. Cerf:
The Official Politically Correct
Dictionary and Handbook.
9. Francis Fukuyama:
The End of History and the
Last Man.
10. Keath Fraser;
Worst Journeys: The
Picador Book of Travel.
(Byggt á The Sunday Times)
Danmörk
Skáldsögur:
1. Leif Davidsen:
Den sidste spion.
2. Maria Helteberg:
Mathilde - magt og maske.
3. Hans Scherfig:
Det forsomte forár.
4. Leif Oavidsen:
Den russiske sangerinde.
6. Marlanne Fredriksson:
6. Betty Mahmoody:
Foi mit barns skyld.
(Byggt á Politiken Sondag)
Forsetafrúin
Þegar Bill
Clinton fór meö
sigur af hólmi í
baráttunni við
George Bush
um forsetaemb-
ættið í Banda-
ríkjunum vildu
margir einkum
þakka sigurinn
eiginkonu
hans, Hillary
CUnton. Hún hefur haft gífurleg áhrif
á sijómmálaferil manns síns og oft
markað stefnu hans til sigurs.
Hver er hún? Úr hvaða jarðvegi er
hún sprottin? Hvert verður hlutverk
hennar í Hvíta húsinu?
Þetta eru nokkrar þeirra spuminga
sem þandaríski blaðamaðurinn Jud-
ith Wamer reynir að svara í nýrri
bók sem gefur ágætt yfirht um feril
forsetafrúariimar þótt eingöngu sé
byggt á þegar birtum heimildum.
Studdi Goldwater
í kosningabaráttunni lögðu repú-
blíkanar mikla áherslu á að Hillary
Clinton væri eldrauður femínisti og
vinstrisinni. Því er forvitnileg lýsing-
in á þeim íhaldssama jarðvegi sem
Hillary er sprottin upp úr. Foreldrar
hennar voru hægrisinnaöir repú-
blíkanar og Hillary sömuleiðis þar
til hún fór til náms í framhaldsskóla
á seinni hluta sjöunda áratugarins.
Hillary, sem fæddist 26. október
1947 í Chicago, studdi þannig öfga-
sinnaðan íhaldsmann, Barry Gold-
water, í forsetakosningunum 1964.
Foreldramir lögðu mikla áherslu á
að hún stæði á eigin fótum, keppti
að því að standa sig 1 samkeppni við
karla jafnt sem konur og segði mein-
ingu sína umbúðalaust. Hún var lát-
in ganga i bestu skóla: fyrst Wellesley
Hillary Clinton: verður hún áhrifa-
mesta forsetafrú í sögu Bandaríkj-
anna? Símamynd Reuter
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
og síðan Yale þar sem hún lauk lög-
fræðiprófi árið 1973.
Forystuhæflleikar
Forystuhæfileikar hennar komu
strax í ljós í skóla. Hún var alls stað-
ar kjörin til forystu og hafði einstaka
hæfileika til að samræma viðhorf
manna. Þessi hæfileiki nýttist henni
vel síðar er hún starfaði með góðum
árangri sem lögfræðingur.
í Yale hitti hún BiH Clinton frá
Arkansas. Þau urðu ástfangin en um
nokkurt skeið virtist ástin og frama-
vonimar rekast á. Bill vildi fara til
heimafylkis síns að leita póhtísks
frama en hugur Hillary stóð til lög-
fræðistarfa í Washington. í hennar
huga var Arkansas eins og hjari ver-
aldar. Að lokum varð þó ástin öðrum
löngunum yfirsterkari.
í þessari bók er rakið ítarlega
hvemig Bill og Hillary komu sér fyr-
ir í Arkansas og störfuðu saman að
pólitískum frama hans sem var
skjótur en alls ekki áfallalaus. Hlutur
Hillary við skipulag kosningabaráttu
og síöan stjóm Arkansas í langri rík-
isstjóratíð Bill Clintons var mikill.
Áhrifamesti
ráðgjafinn
Verulegum hluta bókarinnar er
varið í pólitísk átök síðustu ára og
stöðu Hillary í þeim slag sem snerti
svo mjög einkahf hennar. Höfundur-
inn er sýnilega þeirrar skoðunar að
þar hafi Hillary bjargað forsetafram-
boði eiginmanns síns á örlagastund.
Það er einkar athyghsvert að sjá
hversu mikið Hillary lagði á sig til
að sýnast það sem hún og ráðgjafar
hennar töldu að bandaríska þjóðin
vildi sjá - í kosningabaráttunni. Nú,
þegar Hillary er orðin forsetafrú,
virðist hún á ný ófeimin að gegna
því hlutverki sem hún var vön í
Little Rock - að vera áhrifamesti ráð-
gjafi eiginmanns síns. Lóklega mun
hún hafa meiri áhrif á bandarískt
þjóðfélag en fyrirrennarar hennar.
HILLARY CLINTON: THE INSIDE STORY
HÖFUNDUR: JUDITH WARNER
SIGNET BOOK, 1993
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. John Grisham:
The Pelican Brief.
2. Mary Higgins Clark:
All around
the Town.
3. LaVyrie Spencer:
Bygones.
4. Michael Crichton:
Rising Sun.
5. John Grisham:
The Firm.
6. Robert Ludlum:
The Road to
Omaha.
7. Timothy 2ahn:
Dark Force
Rising.
8. Sara Paretsky:
Guardian Angel.
9. John Grisham:
A Time to Kill.
10. Michael Crichton: :
Jurassic Park.
11. David Bischoff:
Grounded.
12. Terry Brooks:
McNally's Secret.
13. Olivia Goldsmith:
The First Wives
Club.
14. Robin Cook:
Blindsight.
15. Jane Smiley:
A Thousand Acres.
Rit almenns eölis:
1. Piers Paul Read:
2. Gloria Steinem:
Revolution from
within.
3. R. Marcínko & J. Weisman:
Rogue Warrior.
4 Al Gore:
Earth in the Balance.
5. Judith Warner:
Hillary Clinton:
The Inside
Story.
6. Malcolm X & Alex Haley:
The Autobiography of
Malcolm X.
7. Nancy Friday:
Women on Top.
8. Deborah Tannen:
You just Don't
Understand.
9. M. Scott Peck:
The Road Less
Travelled.
10. Susan Faludh
Backlash.
(Byggt á New York Times Book Review)
Vfsindi
Apar eru miklu sterkari en menn
en sýna sjaldan kraftana.
Tarsan
apabróðir
varaumur
Simpansar búa yfir svo miklum
kröfitum að Tarsan bróðir þeirra
hefiu- ekkert haft í þá að gera fyrr
en eftir langa þjálfun í kraftlyftng-
um og mikið steraát.
Dýrafræðingar hafa fundið út að
óþjálfaðir simpansar lyfta hæglega
270 kílóum. Óþjálfaðir menn ráða
sjaldan við meira en 100 kíló.
Því verður að álykta að það hafi
verið villa hjá Edgar Rice Burro-
uhgs að hafa apakónginn Tarsan
sterkarienapana.
Eru draumar
meðfæddir?
Franski sálfræðingurinn Michel
Jouvet heldur því fram að draumar
manna séu í meira mæli meðfæddir
en nokkum gæti annars órað fyrir.
Yfirleitt líta menn svo á að í
draumi vhuú heilinn úr upplýsing-
inn sem honum bárust í vöku;
draumamir séu upprifjun á því sem
gerðist daginn áður.
Jouvet hefur rannsakað draum-
farir eineggja tvíbura sem skildir
voru að í æsku og ólust upp við ólík-
ar aðstæður. Honum til mikillar
undrunar dreymdi þá oft þaö sama
þótt dagleg reynsla væri ólík. Því
hefur sálfræðingurinn ályktaö sem
svo að draumar séu meðfæddir.
Indíánargátu
ekki hefnt
sín með
sjúkdómum
Evrópskum landvinningamönn-
um tókst að leggja öflug samfélög
indíána í rúst á undraskömmum
tíma eftir að Kristófer Kólumbus
fann álfu þeirra. En þótt hermenn
Gamla heimsins væri miklir mann-
dráparar þá unnu þeir ekki álfuna
með vopnum heldur sýklum.
Talið er að allt að 95% frumbyggja
Ameríku hafi orðið smitsjúkdómum
að bráð á fyrstu áratugunum eftir
að hvítir menn létu sjá sig. Tiltölu-
lega fáir féllu fyrir vopnum.
Fræðimenn hafa eðlilega velt fyrir
sér af hverju straumm- næmra smit-
sjúkdóma lá aöeins vestur um haf
því Evrópubúar höfðu enga alvar-
lega sjúkdóma með sér að vestan.
Ástæðan er einfóld: Indíánar
héldu ekki húsdýr eins og fólk í
EvrópuogAsíu.
Farsóttimar, sem nær útrýmdu
indíánum, eru allar frá húsdýrum
komnar. Verstar voru bólusótt og
mislingar og auk þeirra berkiar,
inflúensa, kólera og kíghósti.
Þessar sóttir stafa af sýklum úr
húsdýrum og voru óþekktar þar
sem húsdýrahald var ekkert. íbúar
Evrópu og Asíu höfðu búið við þessa
sjúkdóma í 10 þúsund ár áður en
indíánar kynntust þeim í fyrsta
sinn.
Sjúkdómamir vom því hættir að
vera drepsóttir í Evrópu þegar sýkl-
amir, sem valda þeim, stigu á land
í Nýja heiminum en indíánamir
höfðu enga illvíga sýkla til að hefna
sín með.
Þybbnar
húsmæður
lifa lengst
Bandarískur mannfræðingur seg-
ir ekki fari milii mála að konur séu
þrautseigari á raunastund en karl-
ar. Konur komist betnr af úr harð-
ræði og lifi lengrn- en karlar við
hungurogvosbúð.
Þessi ályktun er dregin af rann-
sókn á örlögum fólks í svokölluðum
Donner-hóp. Það vom bandarískir
landnemar sem ætluðu að flytja frá
mið-vesturríkjunum til Kalifomíu
sumarið 1846. Hópurinn - 87 karlar,
konur og böm - varð innlyksa um
veturinn í fjölium Sierra Nevada og
þar féil annar hver maður eftir ólýs-
anlegarraunir.
En dauðinn sótti ekki jafnt á bæði
kynin. Helmingi fleiri karlar dóu en
konur. Nokkrir karlar vom myrtir
í innbyrðisdeilum en hinir, sem
lifðu átök af, entust mörgum mán-
uðum skemur en konumar.
Ástæðan fyrir þessu er talin sú að
konur em mhrni og brenna því
minni orku. Þær em lika að jafnaði
feitari og hafa því meiri orkuforða.
Rannsóknin leiddi einnig í ljós að .
lifiíkm- vom mestar hjá giftum kon-
um á aldrinum 20 til 40 ára. Þær
reyndust kjami hverrar íjölskyldu
íraunumfólksins.
Því skyldi enginn hæðast að
þybbnum heimavinnandi hús-
mæðrum því þær em helsta von
mannkyns um að lifa af hörmungar.
1992 QB1 er ný reikistjarna sem
gegnur um sólina okkar.
1992 QBl er
utar en Plútó
Stjömufræðingar á Hawaii segjast
hafa fundið nýja reikistjömu í sól-
kerfi okkar. Stjaman fannst seint á
síöasta ári og hefur fengið nafnið
1992 QBl. Hún er á braut um sólu
utar en Plútó sem allajafna er ystur,
1992 QBl er smástymi, aðeins um
200 kílómetrar í þvermál og að
mestu úr ís. Ekki vilja allir stjarn-
fræðingar samþykkja fundinn en
reynist dauft ljós stjömunnar ekki
vflluljós verður að telja tíundu
reikistjömuna með í sólkerfi okkar.
lifið kom úr
iðrumjarðar
Eðlisfræðingurinn Thomas Gold
við Comell háskólann í Bandaríkj-
unum segir að lífið sé uppmnnið í
iðmm jarðar. Hann segir að þegar
líf kviknaði fyrir fimm mflljörðum
ára eða svo hafi verið mun lifvæn-
legra undir yfirborði jarðar en á
því. Gold heldur að fyrstu lífverurn-
ar hafi vaknað til lífsins í heitum
hndum allt að 500 metra undir jarð-
skorpunni.
Geimskot
með fall-
byssum
Bandarískir vísindamenn eru að.
koma í verk hugmynd skáldsins
Jules Veme um geimferðir frá árinu
1865. Skáldið hugsaði sér að komast
út í geiminn með faflbyssu og nú
læðist að mönnum sá grunur aö
þetta sé eftir allt ódýrasti og besti
kosturinn.
Hugmyndin er að smíða vetnis-
byssu með 129 metra löngu hlaupi.
Vopnið á að duga til aö skjóta hlut-
um í allt aö 450 kílómetra hæð. Það
er það sem þarf til að koma gervi-
hnöttum á braut um jörðu.
Vinna við geimbyssuna er þegar
hafin og gæti leitt til þess að geim-
skot með eldflaugiun legðust af inn-
anfárraára.
Geimbyssan lítur út eins og oliu-
leiðsla. Hlaupið er 129 metra langt.
Umsjón
Gísli Kristjánsson