Dagblaðið Vísir - DV - 28.05.1994, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 28. MAÍ 1994
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1400 kr. m/vsk.
Verð í lausasölu virka daga 140 kr. m/vsk. - Helgarblað 180 kr. m/vsk.
Kosið um klæði landsins
í dag kýs fólk ekki bara um stjóm heimabyggða sinna,
heldur tekur það þátt í annarri kosningu, sem ekki skipt-
ir minna máli fyrir framtíð lands og þjóðar. Það er kosn-
ingin um að klæða landið á nýjan leik með því að kaupa
eða kaupa ekki merki 50 ára afmælis Landgræðslusjóðs.
Sjóðurinn er jafngamall lýðveldinu. Hann er tákn þess,
að unga lýðveldið vildi fyrir hálfri öld gera landgræðslu
að einkennisverkefni sínu. í fimm áratugi hefur verið
unnið af krafti að þessu verkefni, án þess þó að þjóðin
hafi náð undirtökunum í baráttunni gegn eyðingaröflum.
Margt hefur verið gert á þessum árum og er skemmst
að minnast átaksins í tengslum við ellefu alda afmæli
íslandsbyggðar. Forseti íslands hefur gert þetta að emb-
ættismáh sínu, svo að við erum ítrekað áminnt um að
láta ekki deigan síga við að klæða landið að nýju.
Enn er landeyðing samt meiri á íslandi en í flestum,
ef ekki öllum löndum Evrópu. Hefur ástandinu hér
nokkrum sinnum verið líkt við löndin sunnan við Sa-
hara, þar sem eyðimörkin sækir fram jafnt og þétt. Hér
tapast um 1000 hektarar gróðurs á hverju ári.
Frá landnámsöld hafa fundizt leifar kolagerðar á Kiii.
Það sannar sannleiksgildi fomra bóka, þar sem segir,
að landið hafi þá verið viði vaxið milli fjalls og fjöru. Á
þeim tíma hafa Norðurland og Suðurland meira að segja
verið vaxin saman með grænu viðarbelti yfir Kjöl.
Fyrir og eftir landnám hafa náttúruöflin leikið lausum
hala. Breytingin við landnám fólst í, að þjóðin gekk í hð
með eyðingaröflunum og réð úrshtum um, að skógurinn
hvarf að mestu og annar gróður landsins minnkaði um
helming. Þetta er skuld þjóðarinnar við landið sitt.
Við getum fyrirgefið forfeðrum okkar, sem urðu að
bjarga sér á erfiðum öldum í þjóðarsögunni. Við getum
túns vegar ekki veitt okkur sjálfum aflausn, því að ára-
tugum saman hefur þjóðin verið nógu rík til að snúa
vöm í sókn, en hefur ekki náð því markmiði enn.
Sá áfangi hefur ekki enn náðst, að viðkvæm móbergs-
svæði landsins í óbyggðum Guhbringusýslu, Ámessýslu,
Rangárvahasýslu og Þingeyjarsýslna hafi verið friðuð
fyrir ágangi sauðfjár, sem lengi hefur verið mesti vágest-
urinn á svæðum, þar sem hætt er við uppblæstri.
Enn á þessu vori em eyðingaröfl í Þingeyjarsýslu að
hleypa sauðfé á afréttir Mývetninga til þess að taka þátt
í að offramleiða dilkakjöt. Enn tekur Landgræðslan þátt
í að heimila slíka framleiðslu, sem er eins htið vistvæn
og hugsazt getur, miðað við ástand landsins.
Enn er stjóm landgræðslumála komið fyrir 1 sjálfu
landeyðingarráðuneyti landbúnaðarmála. Enn em marg-
ir, er líta á landgræðslu sem eins konar framleiðslu á
beitilandi. Enn ver þjóðin mörgum milljörðum á hverju
einasta ári til að stuðla að ofbeit í landinu.
.Það em ekki eldgos og árferði, sem bera ábyrgð á
þessari hnignun, því að fyrir landnám gekk líka mikið á
í náttúmsöguimi. Það erum við sjálf, sem berum ábyrgð
á þessu, af því að við verjum enn þann dag í dag meiri
fjármunum og orku til landeyðingar en til landvemdar.
Einhvem tíma rís sá dagur, að óbyggðir landsins verði
aftur eins blómlegar og Hornstrandir em orðnar eftir
brottfór sauðfjár. Það verða aðrar kynslóðir, sem munu
njóta þess. Okkar kynslóðir geta hins vegar haft sóma
af því að hafa snúið vöm í sókn. Ef þær vilja.
Með því að kaupa barmmerkið í dag leggjum við lóð
okkar á vogarskáhna og flýtum fyrir þeim degi, að meira
vinnist en tapist í baráttunni um að klæða landið.
Jónas Kristjánsson
Þjóðarmorð látið af-
skiptalaust í Rúanda
Tæknivædd mannvonskan, esp-
uö með fjölmiðlafári, hefur gert
tuttugustu öldina þá stórtækustu
ailra í manndrápum. Og enn hefur
sýnt sig að umheimurinn lætur sér
fátt um skelfinguna finnast. Heims-
byggðin og fulltrúar hennar hafa
síðustu vikur horft á það í aðgerða-
leysi að varnarlaust fólk hefur ver-
ið brytjað niður hundruðum þús-
unda saman í skálmöld skipu-
lagðra morðsveita.
Flugvél með forseta tveggja Afr-
íkuríkja innanborðs var skotin í
bál með tveim flugskeytum um leið
og hún lenti á flugvelíi Kigali, höf-
uðborgar Rúanda, 6. apríl. Þar fór-
ust Juvénal Habyarimana, forseti
Rúanda, og Cyprien Ntayainira,
forseti nágrannaríkisins Búrúndí,
ásamt ráðherrum, embættismönn-
um og franskri áhöfn vélarinnar.
Forsetamir voru að koma frá fundi
í Tansaníu þar sem ræddar voru
leiðir til að hefta innanlandsófrið í
báðum löndum.
Bæði eru að mestu byggð tveim
ættbálkum, hútúum og tútsímönn-
um og voru tútsíar ríkjandi léngi
vel en hútúar hafa hafist til auk-
inna áhrifa síðustu áratugi. Hafa
ættbálkaskærur einatt verið breyt-
ingunum samfara.
Fyrir tæpu ári tók Habyarimana,
sem var hútúi, að leitast við að friöa
landið með því að taka í stjórn sína
stjómarandstæðinga úr eigin ætt-
hálki og einnig tútsía. Þetta mæltist
illa fyrir meðal ákafamanna í
stjórnarflokkunum sem mestu
réðu í hemum og einkum lífverði
forsetans.
Fréttamenn og erlendir fulltrúar
sem voru í Kigali segja að þar sé
haft fyrir satt að ofstækisfullir
hútúar úr lífverðinum hafi staðið
fyrir því að skjóta á flugvél forset-
anna þar sem hún var auðvelt skot-
mark á flugbrautinni. Þessi skoðun
fær öflugan stuðning af því sem á
eftir fór.
Sveitir úr lífverði forsetans
brugðu við um leið og flugvélin log-
aði og fóru um Kigah með morðum.
Fyrstu fórnarlömb þeirra voru ráð-
herrar fylgjandi sáttastefnu, bæði
tútsíar og fylgismenn fyrrum
stjómarandstöðuflokka hútúa. í
hópi hinna síðarnefndu var konan
í forsætisráðherraembætti, Agathe
Uwilingvimana, og féllu þá belgísk-
ir hermenn á vegum Sameinuðu
þjóðanna sem reyndu að verja
hana.
Jafnframt dreifðu sér þegar í stað
Erlend tíöindi
Magnús Torfi Ólafsson
um höfuðborgina sveitir æskulýðs-
hreyfinga tveggja stjórnmála-
flokka ofstækisfullra hútúa. Rú-
andaher hefur þjálfað þessar sveit-
ir í vopnaburði í sérstökum búðum
og á síðasta ári, þegar sáttaumleit-
anir í innanlandsdeilunum hófust
fyrir alvöm, dreifði herinn vopn-
um meðal þeirra.
Nú fóru þessar sveitir götu úr
götu, hús úr húsi, leituðu uppi fiöl-
skyldur tútsía og brytjuðu niður
hvert mannsbarn, ýmist með skot-
vopnum, sveðjum eða bareflum.
Ljóst var að morðsveitimar höfðu
undir höndum íbúaskrár, því ef
þær komu að híbýlum tútsía tóm-
um hófst leit í næstu húsum.
Síðan breiddist morðaldan út um
landið, knúin áfram af stöðugum
útvarpsáróðri. „Grafirnar em enn
ekki nema háífar, fyllum þær,“
kvað þar við. Brýnt var fyrir morð-
sveitunum að láta ekki bömin
sleppa, ella yxi upp ný kynslóð
óvina.
Lægsta tala sem nú er nefnd í til-
gátum er að 200.000 manns hafi
verið myrt. Aðrir giska á hálfa
milljón. Víst er um að lík í tugþús-
unda tah hafa borist með ám niður
í Viktoríuvatn og valda nú háska í
Úganda og Tansaníu.
Tahð er að tvær mihjónir manna
að auki hafi flosnað upp frá heimil-
um sínum og séu á flótta. Fjórðung-
ur mhljónar hefur þegar leitað
hæhs handan landamæranna í
Tansaníu. Margir þeirra em hútú-
ar sem óttast hefndir tútsía.
Upplausnin sem forsetadrápið og
morðaldan ollu hefur nefnilega
ekki styrkt stöðu herforustunnar
og ríkisstjómar sem hún setti á
laggirnar. Uppreisnarher Föður-
landsfylkingar Rúanda, að mestu
skipaður tútsíum, hefur náð að
færa út kvíarnar og sækir þessa
dagana að Kigali þar sem hann
hefur náð flugvellinum á sitt vald.
Þegar blóðbaðið í Rúanda stóð
sem hæst ákvað Öryggisráðið að
kaha brott níu tíundu af 2.700
manna gæsluhði SÞ. Starfshð
ýmissa alþjóðlegra hjálparsamtaka
fylgdi á eftir. Nú er rætt um að
senda 5.500 manna hð á vegum SÞ
á ný en úrtölur eru uppi, sérstak-
lega af hálfu Bandaríkjastjórnar.
Butros Butros Ghali, fram-
kvæmdastjóri SÞ, hefur látið svo
ummælt að frammistaða alþjóða-
samtakanna og samfélags þjóð-
anna í Rúanda sé þeim th smánar,
þjóðarmorð sé látið viðgangast án
þess að neitt sé hafst að.
Tútsíar á flótta undan morðsveitum hafa leitað hælis í kirkju Heilagrar fjölskyldu í Kigali
Símamynd Reuter
Skoðanir annarra
Austur-Tímor og Rúanda
„Það er almennt viðurkennt að að minnsta kosti
200 þúsund borgarar hafi látið lífið eftir að Indónes-
ía réðst inn í fyrrum nýlendu Portúgala, Austur-
Tímor, árið 1975 og innhmaði hana. Ólíkt þeim slátr-
unum sem nú eiga sér stað í Rúanda þá vakti atburð-
urinn í Austur-Tímor engin hörð alþjóðleg viðbrögð
og ekki var talaö um hemaðaríhlutun Bandaríkj-
anna. Ein ástæðan fyrir misjöfnun viðbrögðum er
sú að Indónesía er stórt og valdamikið múshmaland
sem er arðbær markaður fyrir Evrópu og Bandarík-
in.“ Úr leiðara Herald Tribune 25. maí 1994.
Bysssur á heimilum
„Samtök byssueigenda í Bandaríkjunum hafa
reynt að telja fólki trú um að það sé mun öraggara
ef það er með byssu á heimilum sínum því þá geti
það varið sig ef brotist verður inn á heimili þess.
Það hefur hins vegar komið í ljós að þaö er þrisvar
sinnum líklegra að manndráp eigi sér stað á heimil-
um þar sem byssur eru til staðar og þá erufjölskyldu-
meðlimir eða vinir líklegustu fórnarlömbin. Þetta
fólk er jafnframt 43 sinnum líklegra th að verða fyr-
ir skoti en sjálfur árásarmaðurinn."
Úr leiðara USA Today 25. maí 1994.
Viðskiptabann á Haítí
„Það er hægt að nota viðskiptabann til að ná fram
lýðræði en aöeins ef það er notað á gagnlegan hátt
og ef það er sett í framkvæmd. Nýjar og harðari
aðgerðir gegn Haítí tóku ghdi sl. sunnudag en við-
skiptabann Sameinuðu þjóðanna er aðeins tíl að
nafninu th svo lengi sem ólöglegt bensín flýtur yfir
landamærin frá Dóminíska lýðveldinu.“
Úr leiðara Herald Tribune 26. maí 1994.