Dagblaðið Vísir - DV - 04.07.1994, Blaðsíða 12

12
MÁNUDAGUR 4. JÚLÍ 1994
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNUSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Askriftarverö á mánuði 1400 kr. m/vsk.
Verð í lausasölu virka daga 140 kr. m/vsk. - Helgarblað 180 kr. m/vsk.
Óþörf nafnalög
Nafnalög og störf mannanafnanefndar urðu fréttaefni
í vikunni sem leið þegar foreldrar stúlkubams báðu
íjölmiðla að hjálpa sér við að finna einhvem sem borið
hefði nafnið Elsabet í manntalinu 1910 eða fyrir árið 1845.
Þau höfðu sjálf fundið sex konur sem bára þetta nafn á
árunum 1878-1902 en það var ekki nægilegur fjöldi til
að heimila nafnið samkvæmt reglum mannanafnanefnd-
ar.
Samúð almennings er áreiðanlega með foreldrunum
sem ekki biðja um annað en að fá að skíra dóttur sína í
höfuðið á móðurinni og tveimur formæðrum. Að sama
skapi undrast menn vinnubrögð og framkomu manna-
nafnanefndar. „Þetta er tómt mgl sem ég er hætt að taka
mark á,“ sagði móðir sem ekki fær að skíra son sinn í
höfuðið á dönskum afa sínum sem hér hefur búið í hálfa
öld. Hún kvartar yfir því að rök mannanafnanefndar
breytist eftir því hvaða mótbárur séu settar fram.
Mannanafnanefnd er borin þungum sökum. Eftir því
er beðið að hún skýri aðferðir sínar og rök. Vel má vera
að svonefndar „vinnulagsreglur“, sem nefndin setti sér
í ágúst og október í fyrra, séu tóm skrifborðsspeki, alltof
þröng og einstrengingsleg lagatúlkun, sem í framkvæmd
bjóði upp á mótsagnir og rökleysur sem almenningur
getur ekki sætt sig við.
En mannanafnanefnd er vorkunn. Hún starfar eftir
lögum um mannanöfn frá árinu 1991 þar sem er að finna
ströng fyrirmæli um nafngiftir og ákvæði um þungar
sektir ef út af bregður. Lögin mæla fyrir um að eigin-
nöfn skuli vera íslensk eða hafa áunnið sér hefð í ís-
lensku máli. Nöfn mega ekki bijóta í bág við íslenskt
málkerfi og ekki vera þannig að nafnbera geti orðið til
ama.
Hvergi í lögunum er að finna leiðbeiningar um það
hvemig túlka skuli þau og framkvæma. Þau segja ekk-
ert um það hvaða nöfn eru íslensk, hvaða nöfh hafa áunn-
ið sér hefö í íslensku máh eða hvaða nöfn samræmast
íslensku málkerfi. Mannanafnanefnd er því mikill vandi
á höndum við framkvæmd laganna. Ekki bætir úr skák
að skoðanir svonefndra sérfræðinga virðast nánast jafn
margar og þeir eru sjálfir. Frá því að lögin voru sett fyr-
ir þremur árum hafa starfað þijár mannanafnanefndir
með ólík viðhorf til þeirra úrlausnarefna sem að ofan
greinir.
Lögin um mannanöfn frá 1991 byggja á sama sjónar-
miði og eldri löggjöf um þetta efni, frá 1913 og 1925, að
það sé í verkahring stjómvalda að setja reglur um nöfn
og nafngiftir landsmanna. Það er annars vegar rökstutt
með því forsjárviðhorfi að verið sé að vemda böm fyrir
ónöfnum og hins vegar að verið sé að veija íslenska
tungu.
Þessi rök standast einfaldlega ekki. Ef foreldrum bama
er ekki treystandi til að velja þeim nöfii, sem bijóta ekki
í bág við velsæmi, er þeim tæpast treystandi fýrir upp-
eldi þeirra. íslensk tunga lifði í þúsund ár án nafnalaga.
Framtíð hennar veltur ekki á lagafyrirmælum eða starfi
nokkurs konar málfarslögreglu eins og mannanafna-
nefndar heldur trú, sannfæringu og tilfinningu þjóðar-
innar fyrir tungumálinu.
Á flestum sviðum þjóðlífsins er ftjálslyndi betra en
stjómlyndi og það á við hér. Best væri að stjómvöld og
löggjafinn hættu afskiptum af nöfnum fólks og nafhgift-
um, öðrum en þeim er lúta að notkun nafna og meðferð.
Mannanafnalögin ætti að nema úr gildi strax í haust.
Guðmundur Magnússon
Verkef ni samtaka
launafólks
Miklar áhyggjur herja nú á for-
ystumenn ASÍ. Samkvæmt launa-
vísitölu Hagstofunnar er merkjan-
leg launahækkun í landinu! Frá því
að svonefnd þjóðarsátt var gerð i
febrúar 1990 er sú undarlega staða
komin upp að forystumenn Al-
þýðusambandsins telja það vera
sitt meginhlutverk að berjast gegn
kauphækkunum bæði raunveru-
legum en ekki síður ímynduðum.
Alþýðusambandið hefur á und-
anfömum árum tekið sér þaö vald
að semja fyrir allt launafólk í land-
inu, hvort sem það er innan vé-
banda þess eða ekki. I þessu efni
hefur það notið stuðnings VSÍ og
stjórnvalda. Þessir samningar hafa
ekki gengið út á það að bæta kjör
launafólks heldur þvert á móti að
halda þeim niðri. Enda hefur kaup-
máttur haldið áfram að falla á
„þjóðarsáttartímanum" þó eitt
meginmarkmið samninganna hafi
á sínum tíma verið að tryggja stöð-
ugan kaupmátt. Nákvæmlega hef-
ur verið fylgst með því aö kjara-
samningar annarra séu innan
þeirra marka sem ASÍ og VSÍ hafa
sett. Þegar kom að því að fram-
kvæma samninga sem aöildarfélög
BHMR höfðu gert árið 1989 við ríki
og Reykjavíkurborg og ekki féllu
að „þjóðarsáttinni" knúðu „aðilar
vinnumarkaðarins", VSÍ og ASÍ,
ístöðulitla ríkisstjórn til að ógilda
þá með lögum. Hæstiréttur komst
síöar að þeirri niðurstöðu að sú
lagasetning braut í bága við stjórn-
arskrána. Og er reyndar svo komið
að varla þorir nokkurt stéttarfélag
að ganga frá kjarasamningi án þess
að sverja í bak og fyrir að hann sé
á „nótum þjóðarsáttar".
Launum haldið niðri
Það kemur því úr hörðustu átt
þegar Alþýðusambandiö, sem af
sérstakri nákvæmni hefur fylgst
með því að launum opinberra
starfsmanna sé haldið niðri, heldur
því fram að þeir hafi fengið sérstak-
ar launahækkanir umfram aðra.
Þetta byggja þeir á samanburöi á
fyrrnefndri launavísitölu sem hef-
ur hækkað um 16,7% á sama tíma
og umsamin taxtalaun hafa hækk-
að um 14,6%. Þeir gefa sér að laun
ASÍ-fólks hafi aðeins breyst í sam-
ræmi við samninga og þar af leið-
andi hafi opinberir starfsmenn og
bankamenn fengið alla umfram-
hækkunina í sinn hlut. Reyndar
viðurkenna forystumenn Alþýðu-
sambandsins að þeir viti ekki fylli-
lega hvernig launavísitalan er
reiknuð og hafa óskað eftir sérstök-
um skýringiun á því frá Hagstof-
unni. Samt nota þeir þessa sömu
launavísitölu til að sýna fram á aö
opinberir starfsmenn hafi notið
sérstakra launahækkana á þessu
tímabili.
Launabreytingar samkvæmt
kjarasamningum segja ekki alla
söguna. I kjarasamningum er sam-
ið um lágmarkskjör en á samnings-
KjáOaiiim
Páll Halldórsson
formaður Bandalags háskóla-
manna - BHMR
tímanum veröa breytingar bæði
vegna launaskriðs og breytingar á
samsetningu úrtaksins. Þannig
hefur t.d. atvinnuleysi þau áhrif að
meðallaun hækka þar sem þeim
sem hafa skemmstan starfsaldur-
inn og þar af leiðandi lægst launin
er jafnan sagt upp fyrst.
Talnaleikfimi
reiknimeistara ASÍ
Ef skoðaðar eru þær tölur sem
liggja fyrir frá kjararannsóknar-
nefnd á almennum vinnumarkaöi,
sem ASÍ á aöild að, og kjararann-
sóknarnefnd opinberra starfs-
manna kemur í ljós að á „þjóðar-
sáttartimanum" hafa laun land-
verkafólks í ASÍ hækkað um 20,1%
á sama tíma og laun opinberra
starfsmanna hafa hækkað um
18,8%. Það vekur furðu að ASÍ
skuli ekki notast við tölur frá
kjararannsóknamefnd sem það á
aðild að en grípa þess í stað til
launavísitölu sem forustumenn-
irnir botna ekki fyllilega í.
Þetta upphlaup verður ekki skihð
öðruvísi en nú þegar samningar
eru fram undan reyni menn að
draga athyglina frá því að tvö af
meginmarkmiðum „þjóðarsáttar-
innar“ frá 1990 hafa ekki náðst, þ.e.
að tryggja kaupmátt og koma í veg
fyrir atvinnuleysi.
Þau raunverulegu vandamál sem
launafólk á íslandi í dag á við að
etja hafa ekkert með talnaleikfmii
reiknimeistara ASÍ að gera og þessi
talnaleikfimi hjálpar ekkert til að
leysa úr þeim. Þessi vandamál eru
fyrst og fremst þau að umsamin
dagvinnulaun eru allt of lág og að
atvinnuleysi fer vaxandi. Samtök
launafólks í landinu eiga að samein-
ast um að leita lausna á þessum
vandamálum. I þessu sambandi ber
Alþýðusambandið, sem lang-
stærstu samtök launafólks, sér-
staka ábyrgð. í stað þess að eyða
kröftum sínum í smásmugulegan
prósentureikning sem hægt er að
nota til að sanna allt og ekkert eiga
samtök launafólks að setja sér þau
sameiginlegu markmið að kjör hér
á landi verði ekki lakari en í ná-
grannalöndunum og atvinnuleysi
verði eytt. Framtíð menningarsam-
félags á íslandi er undir því komin
að samtökum launafólks takist að
leysa þetta verkefni.
Póll Halldórsson
semja fyrir allt launafólk í landinu, hvort sem það er innan vébanda
þess eða ekki,“ segir Páll Halldórsson meðal annars. - Frá þingi ASÍ
á Akureyri 1992.
„Reyndar viðurkenna forystumenn
Alþýðusambandsins að þeir viti ekki
fyllilega hvernig launavísitalan er
reiknuð... Samt nota þeir þessa sömu
launavísitölu til að sýna fram á að opin-
berir starfsmenn hafi notið sérstakra
launahækkana á þessu tímabili.“
Skoðanii annaiia
Hörð samkeppni
„Til þessa hefur verið nær vonlaust, jafnt tækni-
lega sem fjárhagslega, fyrir einkarekin fyrirtæki að
ætla að keppa við opinberu póst- og símamálastofn-
anirnar, jafnvel þó að fyrir því hefði verið lagalegur
grundvöUur. Þetta á ekki lengur við. Þó að GSM-
tæknin verði ekki almenningseign fyrstu árin er ljóst
að ekki mun líða langur tími áður en svo verður.
Samkeppnin á þessum markaði er einfaldlega það
hörö að verð á viðtækjum og þjónustunni sjálfri fer
hríðlækkandi auk þess sem tæknin verður sífeUt
einfaldan.“ Úrforystugrein Mbl. l.júli.
Alvarleg staða
„Þessi rekstrarstaða er þeim mun alvarlegri þeg-
ar haft er í huga að skuldir bæjarsjóðs (Hafnarfjarö-
ar) eru tæpir þrír núlljarðar króna og peningalegur
haUi á árinu var 876 milljónir... Það má líka nefna
að reikningurinn sýnir að skuldir bæjarsjóðs á mUU
ára hafa aukist um 427,7 mUljónir. Þar við bætist 200
miUjóna króna lán sem holræsasjóður tók og 100
miUjóna króna lán leiguíbúðasjóðs. HeUdarskulda-
aukningin er því yfir 700 mUljónir."
Magnús Jón Árnason í Tímanum 1. júlí.
Ekki í höf num hæf ir
„Gengið er að því sem sjálfgefnu að íslenskir
aðilar selji sjálfum sér fiskmeti á erlendri grund,
fuUvinni það í eigin verksmiöjum og selji áfram. TU
skamms tíma þótti jafn sjálfsagt að banna útlending-
um meö öUu að landa fiski hér á landi og tormerki
voru á að erlend fiskiskip fengju keypta hér hvers
kyns þjónustu. ... IUa gengur... að sjá mikUvægi
þessara viðskipta og hafa erlendar útgerðir og sjó-
menn orðið fyrir óþarfa hnjaski af hálfu yfirvalda
og þeim gefið í skyn að þeir séu óvelkomnir og ekki
í höfnum hæfir af einni orsök eða annarri."
Úr forystugrein Tímans 1. júlí.