Dagblaðið Vísir - DV - 04.07.1994, Blaðsíða 13

MÁNUDAGUR 4. JÚLÍ 1994
13
Hundrað prósent
karlar
Baráttusaga íslenskra kvenna er
löng og skrykkjótt. Alla öldina hafa
þær smátt og smátt verið að fikra
sig inn á svið stjórnmálanna og
völd þeirra og áhrif hafa vaxiö
hægum skrefum. Konur eru orðnar
31% sveitarstjómarmanna, um
25% þingmanna og sl. sjö ár hefur
ein kona setið í ríkisstjóm íslands
sem þýddi 10 prósent. Nú sitja þar
100 prósent karlar.
Bakslag - gagnsókn
Það hefur verið nokkuð til um-
ræðu að undanfornu að bakslag sé
komið í réttindabaráttu kvenna á
Vesturlöndum. Karlmenn hafi haf-
ið gagnsókn og reyni að hrifsa ciftur
stóra sem smáa landvinninga
kvenna.
Ég hef verið í hópi þeirra sem
hafa vonað og trúað að sú væri
ekki raunin því að sókn kvenna
yrði ekki stöðvuð þar sem hún
væri komin verulega á skrið heldur
myndu konur halda áfram að
mjakast í átt til jafnréttis. Og með
nokkurra ára millibili hafa hér á
landi náðst gleðilegir áfangar sem
sumir hafa markað djúp spor í sögu
þjóðarinnar. Ber þar fyrst að nefna
kjör Vigdísar Finnbogadóttur sem
forseta íslands. Annar slíkur stór-
áfangi náðist með kjöri Ingibjargar
Sólrúnar Gísladóttur í embætti
borgarstjóra í Reykjavík í nýliðn-
um sveitarstjómarkosningum. Þaö
gerðist svo samtímis að konur urðu
í fyrsta skipti í meirihluta í borgar-
stjórn. Átta konur náðu kjöri en sjö
karlar. Þetta voru svo sannarlega
merk tímamót í augum jafnréttis-
sinna.
Enn svo kom bakslagið.
Eina konan í ríkisstjórn íslands,
KjaUariim
Steinunn
Jóhannesdóttir
rithöfundur
mann sinn Jón Baldvin Hannibals-
son um stefnu Alþýðuflokksins í
framkvæmd. Forysta flokksins sá
ekki ástæðu til að fylla skarð henn-
ar með annarri konu, þótt tvær
hlytu að koma til greina. í staðinn
tók karlmaður við ráðherraemb-
ætti Jóhönnu.
Ríkisstjórnin að viðundri
Sú niðurstaða gerir máhð að stór-
Evrópusambandsins. Kvennavís-
indin segja að það sé afar erfitt
hlutskipti að vera eina konan í
valdastofnun með körlum. Hún
verði eins og hrópandinn í eyði-
mörkinni og muni fyrr eða síðar
gefast upp. Innan skamms verður
kosiö til Alþingis og mynduð ný
ríkisstjóm. Þá verða íslenskar kon-
ur að sjá til þess engin ein kona
beri þá byrði að veröa ráöherra.
Þær verða að vera minnst tvær,
„Kvennavísindin segja að það sé afar
erfitt hlutskipti að vera eina konan í
valdastofnun með körlum. Hún verði
eins og hrópandinn 1 eyðimörkinni og
muni fyrr eða síðar gefast upp.“
Jóhanna Sigurðardóttir, sá sig
knúna til þess að segja af sér eftir
langvarandi átök við flokksfor-
máh fyrir ahar íslenskar konur og
ríkisstjórnina aö viðundri á Norð-
urlöndum og í mörgum löndum
helst þrjár eða fjórar eða fimm.
Steinunn Jóhannesdóttir
„Það gerðist svo ... að konur urðu í fyrsta skipti í meirihluta
karlar," segir Steinunn.
borgarstjórn. Átta konur náðu kjöri en sjö
Meðog
Afskipti hinsopinbera
afnafngiftum
Málræktar-
Halldór Halldórs-
son prófessor.
sjónarmið
„Opinber
afskipti af
nafngiftum
byggjast ann-
ars vegar á
málræktar-
sjónarmiði og
hins vegar á
vemd fyrir
harniö. Ég er;
málræktar-
maður og læt
mig varða mannanöfn eins og
annað. Foreldrar hafa oft á tíðum
ekki vit á því hvort nafn er
smekklegt. Ef nafn er annkanna-
legt miðað við íslenskt raálkerfi
held ég að það sé vont fyrir bam-
ið þegar það elst upp og kemur
innan um félaga sem gera gys að
nafninu. Mjög erfitt er fyrir bam
að bera shkt nafn þegar það kem-
ur út í lífið.
Til er saga af presti sem átti að
skíra barn. Hann hafði gleymt að
spyrja móðurina um hvað barnið
ætti að heita. Þegar hún nefnir
nafnið var það eitthvert ónefni.
Presturinn sér þá hvar afi barns-
ins situr í kirkjunni en hann hét
mjög vepjulegu íslensku nafni.
Skirði presturinn barnið i höfuð-
ið á afa þess og lést ekki taka eft-
ir því sem móðirin sagði. Þegar
barnið fermdist þakkaði það
prestinum fyrir að hafa gert
þetta.
Varöandi nöfn sem ekki era á
nafnaskrá verður aö meta hefð
og það er mjög erfitt. Manna-
nafnanefnd hefur skilgreint hefö
aht of frjálslega þannig að nafn
eins og Aage er leyft. Það er ekki
sæmandt Nafniö brýtur alger-
lega í bága við islenskt nafna-
kerfi og stafsetningu. Mér finnst
að nefndin ætti að vera strangari
en hún er.“
Atvinnulausir eru afskiptir
Sóttað
sérviskunni
Við eram smám saman að vakna
upp við þann vonda draum að at-
vinnuleysi er að festa hér rætur.
Það er ekki langt síðan aö menn
töluðu um tímabundið atvinnu-
leysi. Sögðu að vaxtalækkanir og
verðbólguleysi kæmi th með aö
stórefla atvinnureksturinn og auka
þar meö atvinnu. Vissulega hefur
þetta bjargað miklu ásamt ýmsu
fleiru. Engu að síður er það stað-
reynd að nú um hábjargræðistím-
ann em þúsundir án atvinnu.
Fjöldi fólks leitar aðstoðar sveitar-
félaga og hjálparstofnana þar sem
atvinnuleysisbætur hrökkva ekki
fyrir brýnustu nauðþurftum. Ýms-
ir hafa glatað eigum sínum í kjölfar
atvinnumissis og margs konar
hremmingar fylgja atvinnuleysinu.
Þótt ýmislegt hafi verið gert til aö
koma atvinnulausum til aðstoðar
er hægt að gera miklu meira.
Miðstöð atvinnulausra
í Reykjavík var fyrir tilstuðlan
ýmissa aðha komið á fót svonefndri
Miðstöö fyrir fólk í atvinnuleit.
Hentugt húsnæði fékkst í miðbæn-
um og þar var reynt að halda uppi
nokkru fræðslustarfi fyrir at-
vinnulausa og telja í þá kjarkinn.
Þama gátu þeir hist sem vom án
vinnu og borið saman bækur sínar.
Mér skilst að þessi starfsemi hafi
verið vel þegin af þeim sem þurftu
á henni að halda.
Nú herma fréttir að þessi tilraun
til hjálpar atvinnulausum í borg-
inni sé nánast fyrir bí. Starfsemin
hafi verið flutt upp í Breiðholt og
það fé sem til ráðstöfunar var farið
Kjallaiinn
Sæmundur
Guðvinsson
blaðamaður
í skriffinnsku sem engum komi að
gagni. Það vantar nánari fréttir af
þessu máh. Atvinnlausir sitji
margir heima og horfi út í bláinn
meðan aðrir mæh göturnar þindar-
laust. Enn aðrir hópar atvinnu-
lausra leita stundarfróunar í vímu-
gjöfum.
Athvarf á Akureyri
Frá Akureyri bárust þau ánægju-
legu tíðindi að þar sé ýmislegt gert
til að létta undir með atvinnulaus-
um. Meðal annars var opnað sér-
stakt tómstundaathvarf þar sem
fólk kemur saman og reynir fyrir
sér í ýmiss konar handverki og
öðru sem fær tímann til að hða og
gefur því jafnvel tækifæri á að
skapa sér einhverjar tekjur. Fréttir
herma aö þetta hafi gefið góða
raun.
Það er nauðsynlegt að koma á
einhverju viðlíka í Reykjavík.
Margir þeir sem missa vinnuna
einangrast ótrúlega fljótt. Verða
óhæfir til að leita sér aö vinnu og
treysta sér jafnvel ekki til að þiggja
vinnu ef hún býðst. Fullfrískt fólk
sem var vinnusamt og glaðsinna
verður eins og skugginn af sjálfu
sér. Dregur sig inn í skel og verður
áskrifandi að smánarbótum hins
opinbera. Annaðhvort verður að
hleypa lífi í Miðstöð fólks í atvinnu-
leit eða leggja hana niöur og koma
annarri starfsemi á stað. Ekki má
gleyma að þakka Reykjavíkurborg
fyrir að taka eins marga í sumar-
vinnu og kostur er, ekki síst skóla-
fólk.
Milljarðar í smánarbætur
Nágrannaþjóðirnar hafa gengið í
gegnum þróunarferil atvinnuleys-
is. Fyrst er treyst á almennar efna-
hagsaðgerðir og bætur. Síðan kem-
ur tímabundin atvinnusköpun hins
opinbera, fyrirtæki fá styrki th at-
vinnuátaks, því næst starfsmennt-
un og loks er viðvarandi atvinnu-
leysi viðurkennt með því að koma
á félags- og tómstundastarfi.
Við íslendingar eram nánast á
öllum þessum stigum með ýmiss
konar tilraunastarfsemi. Mihjarð-
ar króna em greiddir árlega í at-
vinnuleysisbætur. Bætur tíl hvers
einstaklings eru samt undir lifi-
mörkum. Þær raddir heyrast að
sumir atvinnuleysingjar neiti frek-
ar vinnu en að taka vinnu á lág-
markstaxta. Það er skiljanlegt því
vart er hægt að hugsa sér meiri
niðurlægingu en þá að vinna fullt
starf gegn launum sem nægja ekki
fyrir mat.
Jafnhhða því að leita allra leiða
til að auka atvinnu þarf að rífa upp
dauða hönd aðgerðaleysis gagnvart
þeim sem ekki fá vinnu. Það er ótal-
margt hægt að gera og ég er viss
um að hinir atvinnulausu væm til-
búnir í sjálfboðavinnu við að hjálpa
sjálfum sér tíl sjálfshjálpar ef réttir
menn leiddu hópinn.
Sæmundur Guðvinsson
„Fullfrískt fólk sem var vinnusamt og
glaðsinna verður eins og skugginn af
sjálfu sér. Dregur sig inn í skel og verð-
ur áskrifandi að smánarbótum hins
opinbera.“
„Lögin era
ennþá allt of
ströng. Al-
mennt talað
Ðnnst mér
þaö nánast
mannréttindi
að fólk cigi að
fá að vera _ , . , .,
eins bjánalegt °uðmundur, Andri
í tiltektum (Thorsson ,s,ensku'
sínum og það ,ra8Öm9ur-
vih og er andvígur reglum sem
sporna við skringilegheitum. Það
er ahs staðar sótt að sérviskunní,
því sem er skrýtið, skemmtilegt
og frumlegt og víkur frá hug-
myndum einhverra pedagóga og
seminarista um æskilega hegðun.
Ef þeir fá að ráða endar öll þjóðin
á því aö heita Ýmir Þór og Yrja
Dögg. Má ég heldur biðja um
Fimsuntrínur og Lofthænur.
Bráðum færðu ekki að skíra
barnið þitt neraa að hafa lokið
námskeiði og fengið réttindi.
Nú eru að vísu barnaverndar-
eða bamaréttindasjónarmið sem
ber að hafa í huga. Sjálfur lenti
ég í því að vera kallaður Andrés
Önd en hafði eftir á að hyggja
bara gott af því. En þegar fólk
má ekki skíra börain sín eftir
ástvinum, nöfnum sem særa eng-
in eyru en vikja einungis frá ein-
hverjum staðh og getur síðan
ekki áft-ýjaö hinum umdeilanlega
úrskurði íslenskufræöinganna,
þá er augsýnilega eitthvað að
reglunum. Um málræktarsjón-
armiðið er það að segja að það
sem er smekklausteða illa útlent
hverfur af sjálfu sér.“