Dagur - 21.12.1978, Síða 16

Útgefandi: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
Skrifstofur Tryggvabraut 12, Akureyri
Ritstjórnarsímar: 24166 og 23207
Sími auglýsinga og afgreióslu: 24167
Ritstjóri (ábm.): ERLINGUR DAVÍÐSSON
Blaöamaóur: ÁSKELL ÞÓRISSON
Augl. og afgr.: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
Prentun: Prentverk Odds Björnssonar hf.
r
I
hamingju-
leit
Jólin eru að ganga í garð og að venju
hefur talsvert gengið á, og það svo, að
segja má að þessi friðarins hátíð sé
undirbúin með ófriði. 1 upphafi þessa
undirbúnings og fyrstir allra sögðu
kaupsýslumennirnir nœgjusemi
manna stríð á hendur, og uppveðraðir
segja þeir eitthvað á þessa leið: „Sjá,
ég býðyður mikið vöruval. “ Ekkert er
til sparað að koma þessum boðskap á
framfœri.
Friðhelgi jólanna og undirbúningur
þeirra er á síðari tímum að nokkru
rofin með aðstoð útvarps, sjónvarps og
blaða og hafa þessir fjölmiðlar allir
þau áhrif á börn og fullorðna, sem
smám saman síast inn í vitund þeirra,
að hver og einn kaupi jólin handa
sjálfum sér og öðrum. Þessir fjölmiðlar
allir bera almenningi þann boðskap
kaupsýslumannanna, að það sem
maður á sé ófullnœgjandi og það sem
maður á ekki, sé hœgt að kaupa.
Líklega er mannfólkið líkast átta-
villtum maurum, séð að ofan. Hver
œðir um annan þveran og sumir í
hring. Menn fara afvega, oft leiddir af
þeim, sem einnig hafa tapað áttum og
tilgangi ferðar.
Jesús Kristur kom í heiminn vegna
þess að menn fóru villur vegar. A
hverri jólaföstu undirstrikum við það
rœkilega, að okkur vantar leiðtoga til
að hjálpa okkur út úr hringiðu til-
gangslítilla athafna og til þess að ná
fótfestu og jafnvœgi í orðum og at-
höfnum. Þessi fótfesta fœst í trúnni, í
boðskap jólabarnsins, sem bauð
mönnunum að lifa í trú von og kœr-
leika.
Þessa síðustu daga fyrir jólin kom-
ast margir að raun um að hugurinn
girnist fleira en unnt er að kaupa.
Hinir fátœku finna sárt til þess. En
þegar betur er að gáð, er það ekki
efnahagurinn, sem rœður ríkjum á
jólum, heldur sú hamingja, sem af-
mœlisbarn hinnar miklu hátiðar veitir
og sú hamingja, sem hver og einn getur
öðrum veitt á helgri stund.
Öll erum við í hamingjuleit á veg-
ferð okkar, leitum hamingju í starfi, í
samskiptum við samferðafólk, í ást og
heimilishamingju, einnig í virðingu
fyrir öllu lífi og í lotningu fyrir höfundi
þess. Megi allir finna þá hamingju.
Gleðileg jól!
Hvers vegna elur þú aldur
þinn í sveit?
Margt ber til þess. I fyrsta lagi er ég
fæddur og uppalinn í sveit. Ég held
að ég muni það rétt, að fyrstu
draumar mínir um að komast til
manns voru um það, að eignast
góðan reiðhest, góðan fjárhund og
gott forystufé. Allt hefur þetta tek-
ist og teljist ég maður með mönn-
um, sem ekki er mitt að dæma um,
er það ekki síst að þakka umgengni
við þessa vini mína.
Ekki neita ég því, að síðar á
æskuárunum átti ég mér aðra
drauma og dreymdi um langskóla-
nám, læknisfræði eða sagnfræði, en
þær fræðigreinar hafa heillað mig
öðrum fræðum fremur. En senni-
lega hefur löngunin ekki verið
nógu mikil eða viljinn ekki nógu
sterkur og sé ég reyndar ekkert eftir
því.
I öðru lagi, þegar ég var að alast
upp, var hér í héraðinu mikið af
úrvalsfólki. Væri efni í heila bók að
segja frá því. Þetta var fólk mikillar
gerðar, sem hafði að kjörorði rækt-
un lands og lýðs, eldheitt hug-
sjónafólk, er vildi vöxt og viðgang
sveitarinnar sem allra mestan. Það
hlaut því að hafa sín áhrif að alast
upp með því.
1 þriðja lagi fann ég það fljótt
þegar ég komst til aldurs, að ég átti
heima í þessu samfélagi, sem hér
er. Lífsmáti og sambúðarhættir
fólksins áttu vel við mig og síðan ég
varð fullorðinn, hefur mér ekki
dottið í hug, að ég gæti breytt um til
batnaðar með því að flytja burt frá
mínu ágæta fólki.
Finnur þú til einangrunar í
Þistilfirði?
Ekki vil ég segja það. Mér er engin
þörf á því að hitta granna mína eða
sveitunga daglega. Þótt vikur líði
án samfunda, veit ég af þeim, veit
hvað þeir eru að gera og veit nokk-
urn veginn hvernig þeir bregðast
við því sem að höndum ber. Ég veit
líka að þeir fylgjast með mér og ef
einhver veldur ekki hlutverki sínu,
einhverra orsaka vegna, eru þeir
boðnir og búnir til samstarfs og
samhjálpar.
Ég hygg að þetta sé meira en
margir geta sagt þótt þéttar búi.
Hefur þér nokkru sinni þótt
umhverfið þrúgandi?
Nei, breytileikinn er svo mikill frá
hásumardýrð til grimmustu vetrar-
stórhríða. Það má vera, að sumum
þyki umhverfið ógnþrungið þegar
hafís liggur við landið og hvergi sér
í auða vök. En það verð ég að segja,
að ekki hefði ég viljað vera án
reynslu hafísáranna. Og það má
einnig um víðáttuna segja, að það
stælir hvem mann, svo dæmi sé
tekið, að lenda aleinn inn á heið-
ar í stórhríð og komast heim. Það
eflir hreysti manns og sjálfstraust,
og trú á eigið gildi.
Er hægt að lifa menningarlífi
í Þistilfirði?
Þessu svara ég hiklaust játandi. Við
getum auðvitað ekki sótt mál-
verkasýningar, sinfóníutónleika,
leikhús eða annað slíkt. En minst-
ur, form og litir náttúrunnar bæta
þetta upp að miklu og hver, sem
hlusta vill, getur heyrt hinar marg-
víslegustu sinfóníur, hvort sem
norðanbrimið tætist sundur á
dröngum og hleinum eða sunnan-
blærinn andar beint af drottins
munni.
Hvenær áttu þínar bestu
stundir?
Bóndinn á margar unaðsstundir,
þótt hann eigi einnig margar erfið-
ar. En ég held ég verði að segja, að
bestu stundir mínar sem bónda, séu
þær, þegar ég loka fullum hlöðum
af grænu heyi á haustdögum og
þegar ég er búinn að ná öllum
skepnum í hús og stórhríðin geysar
Guð talar við okkur á svo
margvíslegan hátt
og vera þar í dag. Þú mátt aldrei
koma upp því gestirnir verða
kannski hræddir við þig. Þú átt að
sitja hjá miðstöðinni I allan dag.
Hundurinn gerði eins og fyrir
hann var lagt og kom aldrei upp á
efri hæðina. Þetta hefur verið hon-
um mikil raun, ekki síst vegna þess
hve forvitinn hann er að eðlisfari.
En þegar hann kom upp til okkar
um kvöldið, flaðraði hann upp um
mig, glaður yfir því að vera laus úr
prísundinni. En mér fannst hann
þó segja eitthvað á þessa leið:
En hvers vegna mátti ég ekki
taka þátt í gleðskapnum? Fyrir
hvað varstu að refsa mér?
Hann hefur ákaflega gaman að
bömum, en sum börn eru hrædd
við hann. En þegar hann verður
þess var, að börnin óttast hann,
færir hann sig frá þeim og fer þá að
leika listir sínar, sem hann hefur
lært. En honum þykir mjög miður
þegar eitthvert barnið hræðist hann
og hann vill bæta úr því á þennan
hátt.
Stundum bíð ég honum inn i
stofu og segi þá kannski við hann:
Gjörðu svo vei og legðu þig. Þá
leggst hann í sófann og lætur fara
vel um sig.
En ef ég segi við hann:
Legðu þig eins og maður, leggur
hann höfuð sitt á púðann. Og að
síðustu segi ég kannski við hann:
Nú ertu búinn að liggja nógu
lengi, nú ætla ég að taka við, þá fer
hann niður á gólf og lætur mér
dívaninn eftir.
Þessi hundur skynjar ákaflega
margt. Ég get ekkert fullyrt um það
og þykir raunar fremur ólíklegt, að
dýrin hugsi rökrétt, en þau skynja
svo ótal margt, sem maðurinn
skynjar ekki. Hesta hef ég séð
standa í höm á móti veðrinu áður
en óveður skellur á úr annarri átt,
kannski heilum sólarhring áður.
Ekki finn ég það á mér. Forystufé
kemur heim löngu á undan óveðr-
inu, sem alkunnugt er. Skynsvið
dýrsins er annað en mannsins og
það er ég sannfærður um, að dýr
skynjar ekki dauða.
Talar guð til þín?
Já, það gerir hann vissulega, eins og
hann talar til allra manna. Hitt er
annað mál, hversu vel við heyrum,
Stundum veit ég með öruggri vissu
ýmislegt, sem ég veit ekki hvemig
ég hef fengið vitneskju um.
Stundum stríðir þetta svo sterkt á
mikið stunda leikhúsin, eyða þar
jafnvel hluta ævisinnar, hefðu gott
af því að koma öðru hverju í fjós til
bænda, svo sem einu sinni í mán-
uði. Myndi það eflaust hafa góð
áhrif á leikhúsfók, ekkert síður en
fyrir mig að fara stöku sinnum í
leikhús.
Stundum er talað um fagurt
mannlíf, hvernig skilgreinir
þú það?
Vandasöm spurning er það og ég
held hún hljóti að vera ákaflega
einstaklingsbundin, hvernig menn
Um ellina er það að segja, að það
er nauðsynlegt að gamallt fólk hafi
aðstöðu til að starfa sem allra
lengst, hver eftir sinni getu og
meðal síns fólks. Hinu neita ég
ekki, að það þurfa að vera til
stofnanir fyrir gamallt fólk, sem
þarf meiri eða minni aðstoð. En þá
held ég að sú stefna sé rétt, að
byggja ekki heimili fyrir þetta fólk í
stórum einingum heldur fremur
smáum, í sem flestum héruðum,
svo þeir sem hafa unnið saman, geti
einnig átt sameiginlega ellidaga á
heimaslóðum.
Áfram, áfram gakktu greiðar
Garpur, það má ekki híma.
Láttu múgabeðjur breiðar
biða frekar seinni tíma.
Við skulum okkur heldur herða
hamast Ijárinn grasið sker
Þetta skal minn vinur verða
vetrarfóðrið handa þér.
Hér um veturinn hafði ég kvígu í
fjósi. Hún var ein í stíu og:ég talaði
oft við hana. Um vorið var hún
látin út með öðrum kálfum. En þá
var hún sannfærð um það, að það
væru aðeins tveir einstakiingar af
I augum margra er réttardagurinn allt að því hátíðleg stund.
Talar þú við húsdýrin?
Já, ég ræði um marga hluti við þau.
Að vísu verður maður ætíð að taka
tillit til þess, að skynsvið dýrs og
manns er ekki hið sama. Ég get ekki
þefað af hundinum mínum þegar
hann hefur farið eitthvað af bæ, til
að vita hvert hann hefur farið og
hverja hann hefur hitt. En það get-
ur hann. Hann skoðar mig í krók og
kring þegar ég kem heim og veit þá
hvert ég hef farið og hverja ég hef
hitt. Og ég tek eftir því, að ef ein-
hver heimilismaður er ekki heima,
þá skoðar hann mig sérstaklega
vandlega til þess að vita hvort ég
hafi hitt hann. Nú, meira að segja
yrki ég stundum um dýrin og ég
held ég láti fjúka brot úr ófullgerðu
æskuljóði. Tilefnið var það, að ég
var að slá með hestasláttuvél að
nóttu til, til að nota svala nætur-
innar því þá var hestunum léttara
þeirri tegund, sem hún var af - hún
og ég -. Hún fylgdi mér hvert sem
ég fór og þegar ég var inni í bæ að
fá mér mat eða kaffi, beiðhún mín
úti. Og einu sinni um vorið var ég
með jeppa minn og vagn aftan í og
var að taka til I kring um bæinn.
Hún fylgdi mér og þegar ég fór í
matinn, lagðist hún niður við jepp-
ann, því hún vissi að ég kæmi aftur
og vitjaði bílsins. En ég verð að
játa, að þegar frá leið, hneigðist
hugur hennar meira að kálfum á
bænum en að mér og sá hún, að þar
voru henni hentugri sálufélagar en
ég. En gaman hafði ég af þessu.
Þá get ég frá því sagt, að ég á nú
ákaflega skemmtilegan og vitran
hund af Labradorkyni og heitir
hann Depill. Hann skilur eða
skynjar meira af því sem við hann
er sagt en nokkur önnur skepna
sem ég hef umgengist. Hanmþekkir
nöfn allra á heimilinu og ég hef
Æskunni og ellinni þyrfti
e. t. v. að koma betur saman?
Já, allir höfum við átt æsku og
flestir verðum við gamlir. Til þess-
ara æviskeiða er aldrei nægilega
litið. Hér I Þistilfirðinum þekkist
ekki kynslóðabil, sem ýmsum er
Óli Halldórsson.
Við héldum nú áfram leitinni og
hann einnig á öðrum slóðum
Fundum við þá enn nokkrar af
kindum okkar og 14 kindur, sem
þessi granni okkar átti, sem voru
með okkar fé. Sáum við þá, að
hann hafði mistalið, svo sem gerst
getur.
Um klukkan fimm næsta morg-
un fórum við Gunnar bróðir enn að
leita og nú langt inn á heiði, í ögn
betra veðri en þó ekki góðu. Loks
vorum við komnir svo langt, að við
sannfærðust um um, að okkar fé
gæti ekki, vegna veðurstöðunnar,
verið komið lengra. Köstuðum við
okkur þá niður á snjóskafl undir
hárri brekku til að hvíla okkur litla
stund.
En allt í einu er eins og sagt við
mig: Það eru kindur vestur við
Garðá. Þangað var beint á móti
Bændur í Þistilfirði ríða út á góðum sunnudegi.
Fallegur fjárhópur á haustdegi.
meta fagurt mannlíf. En frá mínu
sjónarmiði held ég að fagurt
mannlíf hljóti að vera það, að lifa í
sátt við sjálfan sig, guð sinn og
umhverfi og samferðamenn. Eng-
inn taki þó orð mín svo, að ég áljti
fagurt mannlíf vera einhverskonar
sællífi. Vissulega getur barátta ver-
ið fagurt mannlíf og sá sem á í erf-
iðleikum og baráttu, getur lifað
fögru mannlífi, en því aðeins að
menn láti ekki baráttuna og erfið-
Ieikana smækka sig.
undan því vikist. Þarna skildum
við.
Þegar ég var búinn að ganga
300-400 metra frá þeim stað, sem
vegir okkar bræðra skildu, snögg-
birti og það var eins og geil mynd-
aðist fram undan mér, inn í sortann
og þar sá ég kindur. Rétt á eftir
skall saman aftur, en þar sem ég var
búinn að sjá hvar kindumar voru,
tók ég stefnuna og fann þær án
fyrirhafnar og tók með mér heim
á leið. Þær voru 8 og nágranni
okkar átti þær allar. Ljóst var, að
hann hafði farið tugavillt þegar
hann taldi fé sitt inn í stórhríðinni
og hafði nú kollheimt. Hann hafði
vantað 22 en ekki 12, eins og hann
áleit. Ég hef stundum spurt sjálfan
mig að því, hvað þetta hafi verið.
Svarið vantar mig, en ég er þakk-
látur.
„Leikhúsfólk hefði gott af því að koma í fjós til bænda.“
Myndir þú velja þér búskap-
inn, ef þú værir nú að velja
þér lífsstarf?
Því svara ég hiklaust játandi og ég
held að best fari á því, að ég taki
mér í munn erindi Bjarna Heitins
Ásgeirssonar og gera hans orð að
mínum. Hann kvað svo:
Ef ég mætti yrkja
yrkja vil ég jörð.
Sveit er sáðmannskirkja
sáning bænagjörð.
Vorsins söngvaseiður
sálmalögin hans
Blómgar akurbreiður
blessun skaparans.
Dagur þakkar Óla Halldórssyni
hin ágætu svör. E. D.
Oli Halldórsson á Gunnarsstöðum í
Þistilfirði segir m.a. í viðtali:
Á stórbýlinu Gunnarsstöðum í Þistilfirði eru mörg bú
og þar býr Óli Halldórsson félagsbúi með Gunnari
bróður sínum. Fyrir skömmu áttum við Óli tal saman og
eftirfarandi viðtal varð til.
úti og ég er búinn að gefa á garð-
ann. Það eru unaðslegar stundir og
næstum ólýsanlegar. Ég er oft að
hugsa um það, hvort þessi tilfinn-
ing sé bundin arðsemi. Ég hygg að
svo sé ekki. Þá hlyti maður að vera
ánægður yfir því að slátra, en það
er ég ekki. Miklu fremur finnst
mér, að þessar góðu stundir séu
einskonar sigurgleði. Maður finnur
þá, að það hefur tekist sem að var
stefnt.
Getur nokkur nefnt það í
sömu andrá, að fara í fjósið
og fara í leikhúsið?
Ekkert hef ég nema gott eitt um
leikhús að segja og hef ég oft átt þar
unaðsstundir. En ef ég ætti um það
að velja að fara í fjós tvisvar á dag
eða leikhús tvisvar á dag, kysi ég
fjósið, enda uni ég mér þar ágæt-
lega. En það hygg ég, að þeir sem
tíðrætt um. Ungir og aldnir vinna
saman og skemmta sér saman og
sjálfur hef ég haft ákaflega mikla
ánægju af því að umgangast æsk-
una. Ég fekkst við kennslu hátt á
þriðja áratug og var það mér bæði
til óblandinnar ánægju og þroska.
Vil ég nota þetta tækifæri, ef ein-
hverjir af nemendum mínum lesa
þessar línur, til að þakka þeim allt
það er þeir gáfu mér. Ég get ekki
talað um góða og vonda nemendur,
því ég þekkti aðeins góða nemend-
ur, kannski misauðvelda í um-
gengni, en allir kenndu þeir mér
nokkuð, hver á sinn hátt.
um. Fyrir vélinni gengu, grár hest-
ur, sem Garpur hét og var hinn
mesti garpur, mjög skemmtilegur
en hafði þann sið þegar hann gekk
fyrir sláttuvélinni, að grípa niður og
fá sér tuggu og dró svo tyggjandi og
angraði þetta hinn hestinn, sem
Smyrill hét. En þá orti ég og flutti
þeim þessar ljóðlínur:
tekið eftir því, að ef einhver er
fjarverandi og maður talar við
hann í síma, veit hann við hvern er
verið að tala.
í haust átti móðir mín níræðisaf-
mæli. Komu þá margir gestir. En
fyrir hádegi þann dag, sagði ég við
Depil:
Nú átt þú að fara niður í kjallara
mig, að ég geri eitt og annað, sem
engin skynsamleg rök mæla með.
Gæti ég sagt fleiri dæmi um slíkt en
læt eitt nægja.
Veturinn 1963 gerði aftakaveður
9. apríl og urðu þá skiptapar hér
fyrir norðan. Veðurfar hafði verið
með ágætum áður og fénu var beitt
á bæjum. Þetta kvöld vantaði hjá
okkur Gunnari bróður mínum um
100 fjár, sem við fengum ekki í hús.
Næsta morgun fórum við til fjár-
leitar og fundum flest okkar fé. Við
hittum nágranna okkar, sem einnig
var að leita að fé og sagði hann
okkur að sig vantaði enn 12 kindur.
veðri að sækja og raunar svo ólík-
legt, sem nokkuð gat ólíklegt verið,
að fé væri þar að finna. Að minnsta
kosti gat okkar fé ekki verið komið
svo langt á einum degi. Nú, en ég
sagði við Gunnar, að ég ætlaði að
fara vestur að Garðá. Það er þýð-
ingarlaust, sagði hann og þannig
hugsaði ég einnig.
Þetta kostar nú ekkert, af því við
erum komnir hingað, sagði ég. Og
þar sem lítið leitarsvæði var nú eft-
ir, aðeins niður með læk einum,
talaðist svo til. að hann leitaði þar
en ég við Garðá, þar sem ekki varð
16.DAGUR
DAGUR.17