Dagur - 23.12.1986, Blaðsíða 5

Flestir íbúar þéttbýlisstaða líta sjálfsagt á jólin sem kærkomna
hvíldardaga frá daglegu amstri, daga sem hægt er að nota til að sofa
út, lesa góða bók eða hvað annað sem hugurinn girnist, alla vega
eitthvað allt annað en að vinna. En jóladagarnir eru ekki frídagar
hjá öllum. Þeir sem búa í sveitunum eiga til að mynda ekkert frí á
jólum frekar en aðra daga ársins. Skepnurnar þurfa sitt hvað svo
sem dagurinn nefnist, og engar undantekningar eru þar á, og
sennilega er þetta hvergi eins bindandi og hjá þeim
sem búa með kýr.
Til að fræðast svolítið um jóla-
hald hjá fjölskyldu sem býr í sveit
og er aðallega með kýr, heimsótti
ég ábúendurna í Árholti í Aust-
ur-Húnavatnssýslu, þau Ingimar
Skaftason og Hrafnhildi Pálma-
dóttur ásamt þremur börnum.
- Hvernig er bústofninn
samansettur hjá ykkur?
„Við erum með 22 kýr, svolítið
af geldneyti og kálfum í uppeldi
og sjötíu til áttatíu kindur, og
hross. Svo er hann Pálmi Þór
með sinn búskap.“
Pað er kallað í soninn Pálma
Þór, sem hafði forðað sér út úr
eldhúsinu þegar viðtalið hófst, og
hann inntur eftir hvers konar
búskap hann ástundi.
allir að slíkt myndi ekki ganga.“
- Eru fleiri verk sem binda
ykkur sérstaklega á þessum aðal-
tíma jólanna, heldur en fjósa-
verkin?
„Það eru bara þessi venjulegu
verk, en við reynum náttúrlega
að gera sem mest af þeim á öðr-
um tímum þannig að það sé sem
fæst sem þarf að gera á þessum
tíma. Það má segja að yfir hátíð-
arnar geri maður bara þau verk
sem ekki verður hjá komist að
gera, þannig að það verði nú eitt-
hvert frí út úr þessum dögum.“
- Er þetta kannski það leið-
inlegasta við að búa í sveit?
„Mér finnst alveg hrikalegt að
þurfa að fara í fjósið á aðfanga-
Fjölskyldan í Árholti. F.v. Helga Björg, Ingimar, Pálmi Þór og Hrafnhildur.
A myndina vantar Dómhildi, en hún var að vinna.
vinnur í sláturhúsinu á Blönduósi
í vetur og svo er strákurinn í
skóla á Húnavöllum. En þau
hjálpa til við verkin á kvöldin og
þegar þau eru í fríum, þannig að
það má segja að öll fjölskyldun sé
við þetta.“
- Eruð þið kannski orðin það
leið á því hvað þetta er bindandi,
að þið séuð farin að leiða hugann
að því að hætta búskap?
„Nei, nei, þetta er engum að
kenna maður hefur valið sér
þetta starf sjálfur, með því sem
því fylgir,“ segir Ingimar. Og er
greinilegt, að honum finnst þetta
eðlilegasti hlutur í heimi, að
þurfa að vinna á jólunum.
- En hvað segir Pálmi?
Öfundar þú ekki krakkana sem
búa í bæjunum, að þurfa ekkert
að gera annað en slæpast, lesa
bækur og éta kökur yfir öll jólin?
„Nei ég öfunda þau ekkert.“
- Þannig að þig langar ekkert
til að flytja úr sveitinni?
„Nei.“
Við stóðum upp frá kaffinu
og drifum okkur í fjósið þar sem
kýrnar tóku því bara vel að leika
fyrirsætur um tíma, að ekki sé
Það
„Það eru aligæsir og endur.“
- Hvaðan fékkstu þennan
bústofn?
„Úr Borgarfirði, ég fékk egg
frá Ausu í Borgarfirði, en
endurnar hérna frá Njálsstöð-
um.“
„Hann er alltaf að bjástra
eitthvað svona,“ segir Hrafnhild-
ur, „svo fengu þeir sér útungun-
arvél og unga út eggjunum
hérna.“
- Og hvað gerir þú svo við
afurðirnar?
„Þetta fer bara til frændfólks
og hingað heim.“
- En snúum okkur þá að jól-
unum og því hvernig jólahaldið
er öðruvísi hjá ykkur en þeim
sem búa í þéttbýlinu. Eflaust er
það þannig hjá flestum að fólk
er komið í sparifötin upp úr
klukkan hálf sex á aðfangadag,
og sest við matarborðið klukk-
an sex. En hvernig er þessu varið
hjá ykkur?
„Það er ósköp lítið frí á jólun-
um. Mér finnst að þetta eigi að
vera svona eins og þú lýstir
þessu,“ segir Hrafnhildur. „Á
aðfangadag þá reynum við að
flýta verkunum eitthvað, en það
er bara ekki hægt svo mikið. Við
erum komin inn svona um hálf
sjö til sjö, þá hefur eitt af börn-
unum verið inni til að elda svo
matur sé nú til þegar hinir koma
úr fjósinu. Maður drífur sig nátt-
úrlega í bað og í sparifötin, en
þetta er náttúrlega allt seinna en
víða annars staðar. Kýrnar eru
svo nákvæmar að allar breytingar
geta verið mjög varhugaverðar.
Ef við ætluðum að vera komin
inn klukkan sex þá þyrftum við
að byrja tveim tímum fyrr og það
myndi að sjálfsögðu líka gilda um
morgnana þannig að það sjá það
er ekkert frí unt jólin
Heimsókn að Arholti í Austur-Húnavatnssýslu
dag, jóladag og á gamlárskvöld,“
segir Hrafnhildur.
„Það þýðir nú ekkert að rexa
um það,“ segir Ingimar, og brosir
við. „Það má segja að þetta sé
eini gallinn við kúabúskapinn,
hvað hann er bindandi. En
þetta valdi maður sjálfur. Við
fórum t.d. í fyrsta sinn í sumarfrí
núna síðastliðið sumar, í fyrsta
skipti á tuttugu árum, í fimm
daga.“
- En nú eruð þið með full-
komið mjaltakerfi og allt sem því
tilheyrir, hvað ef rafmagnið
fer, hvað yrðuð þið þá lengi í
fjósinu?
„Ætli við yrðum ekki svona
fjóra tíma, miðað við að það eru
nokkrar kýr nýbornar. Og svo
eru þær ekkert sérlega góðar
ef það þyrfti að handmjólka,
flestar alveg óvanar því.“
- Þið eigið þrjú börn, eru þau
öll heima og hjálpa til við búið?
„Eldri dóttirin er í mennta-
skóla í Reykjavík en sú yngri
minnst á kálfana sem nánast
báðu um að vera myndaðir. Að
síðustu litum við svo rétt aðeins á
gæsirnar, og einhvern veginn
heyrðist mér á hljóðunum í þeim
að þær væru lítt hrifnar af þessari
truflun. í fjósinu, á leiðinni út
aftur sá ég að kýrnar og kettling-
ur sem þar var, voru greinilega
bestu vinir, þvf nærri lá að kettl-
ingurinn gengi yfir hausinn á kú
sem lá í makindum og jórtraði,
án þess að hún svo mikið sem
hreyfði halann. Ég kvaddi svo
fjölskylduna í Árholti á bæjar-
hlaðinu og lagði af stað heim,
dauðfeginn því, að égætti þó alla
vega von á að eiga frí um jólin.
G.Kr.