Dagur - 29.10.1988, Blaðsíða 5

Júlímorgun einn í sumar leit
Matej Gaspar ljós heimsins í
fyrsta sinni í Zagreb í Júgóslavíu.
Nærri má geta að hinir verðandi
foreldrar hafi verið orðlausir,
þegar aðalritari Sameinuðu þjóð-
anna, Javier Perez de Cuellar,
kom á staðinn hálftíma áður til
að óska þeim til hamingju með
fimm milljarðasta jarðarbúann,
að sjálfsögðu í táknrænum skiln-
ingi.
Aldrei fyrr í veraldarsögunni
hefur mannkyninu fjölgað svo
hratt sem á þessari öld. Það tók
tvær milljónir ára að ná fyrsta
milljarðinum um aldamótin 1800
en aðeins 130 ár að fylla þann
næsta. Þriggja milliarða markinu
náði mannfjöldinn þrem áratug-
um síðar árið 1960, fjórði millj-
arðurinn tók 15 ár og sá fimmti
tólf.
Mannkyninu fjölgar á ógnar-
hraða. Á hverri mínútu fæðast
150 börn, á einum degi 220.000.
Það þýðir 80 milljóna aukningu á
ári. Áætlað er að sex milljarða
markið náist nokkru fyrir alda-
mót. Jafnvægi er talið sennilegt
að náist í kringum árið 2075 með
tvöföldum núverandi fólksfjölda.
En getur jörðin framfleytt öll-
um þessum fjölda? Hvaða tak-
mörk setja fæðuskortur, náttúru-
hamfarir og baráttan um þverr-
andi auðlindir jarðarinnar? Ein-
staka eru þeirrar skoðunar, að
tæknilega geti 40 milljarðar
manna lifað á jörðunni - þ.e. svo
framarlega sem allir lifa í
bróðerni og deila jafnt með sér.
Aðrir telja að 10 milljarðar séu
algjört hámark.
Einn af þeim sem mest hefur
varað við afleiðingum offjölgun-
ar er dr. Hoimar von Ditfurth
prófessor, höfundur fjölda
almenningsvísindabóka um þessi
efni.
„Við erum komin í hámarkið,"
segir dr. Ditfurth, „jörðin er nú
þegar hættulega ofsetin."
600 milljónir manna þjást á
þessu augnabliki af varanlegum
efnaskorti vegna vannæringar. 40
milljónir deyja árlega úr hungri
og afleiðingum þess. 40.000 börn
svelta hvern einasta dag.
Síðari heimsstyrjöldin, sem
með réttu er talin ein mannskæð-
asta hörmung frá upphafi
mannkyns, krafðist 55 milljóna
fórnarlamba. Síðan hafa 30 millj-
ónir manna farist af völdum 167
Arið 2000 mun annar hver jarðarbúi eiga heima í stórborg. Vinstri myndin
sýnir kofahreysi i Bombay fyrir framan nútíma íltúðarhús. Á þeirri hægri er
þröng stórborgargata fuil af eiturspúandi bíium.
stríða. En fæðuskorturinn kemur
sama fjölda í gröfina á minna en
ári - mannskæður „friður" það.
En á sama tíma og hundruð
milljóna berjast við að draga
fram lífið til næsta dags blasir
annars staðar við yfirgengileg
sóun og offramleiðsla: Árið 1987
voru sem dæmi eyðiiögð 400.000
tonn af korni einu saman!
„Hið svokallaða „dreifingar-
vandamál“,“ segir dr. Ditfurth,
„er svo himinhrópandi að ekki
tekur tali.“ Hann telur það ekki
minnsta vafa undirorpið að
sterku öflin í viðskiptunum séu
svo allsráðandi í heimsverslun-
inni, að aðrir hafi ekki nokkurn
möguleika á að hasla sér þar völl.
Hin svokölluðu þróunarlönd
neyðist til að selja frá sveltandi
fólkinu á gjafverði mikinn hluta
Dr. Hoimar von Ditfurth, prófess-
or: „Framtíðarhorfur dýrategundar-
innar MAÐUR eru ískyggilegar.
Ein af ástæðunum er eiein offiöle-
I Afríku er fjölskyldan grunneining þjóðfélagsins þrátt fyrir háa fæðingar-
tíðni.
Vegna ofnýtingar og þurrka
dragast ræktunarsvæði
jarðar stöðugt saman.
Hér sjáum við gamaldags
ræktunaraðferðir í íran og
tæknivæddan landbún-
að í Saxlandi.
íbúafjöldi jarðarinnar hefur náð fimm milljarða markinu. Óbreytt þróun
gæti haft alvarlegar afleiðingar.
hluta bestu landsvæða sinna und-
ir útflutningsframleiðslu til þess
eins ad borga vexti af lánum til
margfalt auðugri þjóða. Fjöldi
skuldunautanna og þensla í
heimsviðskiptum þrýstir niður
verðlaginu, sem þýðir enn meiri
skuldir og enn sárari örbirgð. Á
hinn bóginn hafa hlaðist upp í
hinum „þróuðu löndum" umfram-
birgðir af ríkisstyrktri offram-
leiðslu, sem síðan séu eyðilagðar.
Nýting þessarar umframfram-
leiðslu fyrir fátækari þjóðir heims
er oft háværasta krafa gagnrýn-
inna radda víða um heim. En dr.
Ditfurth telur raunar að glötun-
inni verði ekki afstýrt á þann hátt
einan. „Vissulega mætti bæta
ástandið til skamms tíma og
fresta endalokunum um svo sem
hálfan mannsaldur með því að
skipta jafnar. Afleiðingin yrði
hins vegar sú, að þá stæðum við
frammi fyrir sömu vandamálum á
ennþá þéttsetnari móður jörð.
Nei, annar alvarlegri en minna
umtalaður vandi er t.d. sá, að
háþróaður landbúnaður nútím-
ans notar orku þriggja brauð-
sneiða til að framleiða eina. Þetta
er ekki framleiðsla, heldur til-
færsla og breyting á orku. Á því
getur aldrei nema lítill hluti
mannkyns lifað - á kostnað meiri-
hlutans.“
Þrátt fyrir allar tækni- og vís-
indaframfarir, þrátt fyrir vélvæð-
ingu landbúnaðarins og fyrirhug-
aðar genabreytingar yrkiplantna,
þýðir ekki að loka augunum fyrir
því að búsetusvæði hnattarins
stækka ekki og gefa að lokum
ekki nóg af sér til að hýsa og
metta sífleiri íbúa. Þetta er í
stuttu máli kenning Hoimar von
Ditfurth. Með henni vill hann
ekki draga kjark úr fólki, heldur
vekja til viðbragða.
„Bæði værugirni og pólitískar
ástæður valda þvt að mannskepn-
an heldur að sér höndum. Við
viljum ekki draga að neinu leyti
úr velmegun okkar í dag, þótt
það kynni að bjarga okkur ein-
hvern tíma í lramtíðinni." Við
óttumst m.a. efnahagsleg vanda-
mál, svo sem hættu á ófullnægj-
andi elliframfærslu til handa okk-
ur sjálfum, sem nú njótum blóma
lífsins á velmegunarsvæðum
jarðar.
Þó vega kannski sálfræðilegar
orsakir enn þyngra á metunum.
„Hugsanagangur mannsins er
enn mótaður af árþúsundalangri
sögu, þegar fólksfjöldi hvers
samfélags í strjálbýlum heimi var
þess sterkasta vörn í samkeppn-
inni viö aðra hópa. En þessi
afstaða er löngu hætt að eiga við
í heimi þar sem helstu ógnvald-
arnir eru umhverfismengun.
kjarnorka og hungursneyð."
Fækkun barnsfæðinga í vel-
megunarlöndunum undanfarin ár
telur dr. Ditfurth hreint ekkert
áhyggjuefni, þvert á móti. „Þrátt
fyrir viss vandamál sem fylgja
skyndilegum breytingum á mann-
fjöldaþróun og vissulega væri
hægt að ráða við nieð svolítilli
sjálfsafrieitun, þá mundi svo sem
þriðjungs fólksfækkun í okkar
heimshluta verða okkur til góðs
þegar til langs tíma er litið."
Þetta á samt enn frekar viö í
löndum þriðja heimsins, þar sem
níu af hverjum tíu börnum
fæðast. Yfir hundrað þessara
latida hafa þegar tekið upp ein-
hvers konar takmörkun barns-
fæðinga. Á móti stendur hins
vegar algert bann kaþólsku kirkj-
unnar gegn hvers konar getnað-
arvörnum og fólksfjöldastjórnun.
I þessu efni eignaöist páfinn
óvæntan stuðningsmann sem er
Ronald Reagan Bandaríkjaforseti.
Öfugt við fyrirrennara sína hefur
hann haldið fram þeirri kenn-
ingu, að aukin mannfjölgun örvi
hagvöxt. Ekki viröist reynslan
staðfesta þessa skoðun. Hvar-
vetna í heiminum stendur fæð-
ingafjöldi nokkurn veginn í
öfugu hlutfalli við efnahags- og
menningarlega velmegun. Og á
þeim svæöum sem almenningur,
einkum þó konur, njóta lág-
marksmenntunar, fækkar barns-
fæðingum um helming.
„Ég held það ætti að draga úr
vígbúnaði niður að því lágmarki,
sem öryggi okkar krefur," bætir
dr. Ditfurth við. „Fyrir það fé
sem við það sparaðist mætti auð-
veldlega fjármagna varanlega og
skynsamlega almenna menntun
um allan heitn."
Enn á mannkynið kost á því að
leysa vandamálið með „mannleg-
um aðferðum". „Það er fráleitt
að ímynda sér, að við getum not-
ið lífsins lystisemda einangruð á
velferðareyju okkar. meðan
margfaldur meirihluti jarðarbúa
rís upp í örvæntingu, óður af
hungurskelfingunni."
(Þýð.: Magnús Kristinsson.)
Geimlarið JÖRÐ
Hvað skyldu komast
margir um borð?
íbúafjöldi á jörðinni
milljónum.
l Arið 2025, 4588MÍO
—samtals 8195 milljónir.
Evrópa|j Sovétrikin Asía/Ástralía
(Árið 2025: Áætlun Sameinuðu þjóðanna.)
íbúafjöldi jarðarinnar hefur meira en þrefaldast á þessari öld.