Dagur - 30.03.1990, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - Föstudagur 30. mars 1990
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SlMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 1000 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 90 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 660 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON
BLAÐAMENN:
JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþróttir),
KÁRI GUNNARSSON (Sauöárkróki vs. 95-35960),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavik vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
STEFÁN SÆMUNDSSON, VILBORG GUNNARSDÓTTIR,
LJÓSMYNDARI: KRISTJÁN LOGASON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RlKARÐUR B. JÓNASSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASlMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
Höfðingleg gjöf til
HáskólansáAkureyri
Eins og Dagur greindi frá, barst Háskólan-
um á Akureyri höfðingleg sending í fyrra-
dag. Þá afhenti fulltrúi Sölusamtaka
íslenskra fiskframleiðenda sjávarútvegs-
deild skólans eina milljón króna að gjöf og
skal upphæðinni varið til rannsókna á veg-
um sjávarútvegsdeildarinnar. Þessir pen-
ingar koma vafalaust í góðar þarfir, því
Háskólanum á Akureyri er afar þröngur
stakkur skorinn af hálfu fjárveitingavalds-
ins. Hin höfðinglega gjöf Sölusamtaka ís-
lenskra fiskframleiðenda er þó ekki aðeins
kærkomin vegna þess fjárhagslega gildis
sem hún hefur fyrir hina ungu menntastofn-
un. í gjöfinni felst um leið mikil viðurkenn-
ing á því brautryðjendastarfi sem fram fer
innan Háskólans á Akureyri á sviði æðri
menntunar í sjávarútvegsfræðum hér á
landi.
Mikill áhugi er fyrir fræðslu og menntun á
sviði sjávarútvegs og þörfin fyrir slíkt nám
er brýn. Staðreyndin er sú að þessi þáttur
menntamálanna hefur einhverra hluta
vegna verið vanræktur í þjóðlífi okkar á und-
anförnum árum og áratugum. Við þurfum að
efla menntun í sjávarútvegsfræðum á öllum
skólastigum og eigum tvímælalaust að leggja
metnað okkar í það verk. Ef vel tekst til gæti
slíkt átak í menntamálum vakið aukna virð-
ingu fyrir atvinnugreinum sjávarútvegsins
og hvatt ungt fólk til að velja sér þær sem
starfsvettvang.
Ásókn ungs fólks í störf hjá ýmsum fyrir-
tækjum sjávarútvegsins hefur engan veginn
verið nógu mikil á síðustu árum, þótt um sé
að ræða einhver mikilvægustu störfin í þjóð-
arbúskapnum. Þjóðin þarf nauðsynlega á
því að halda að hugarfar ungs fólks gagn-
vart sjávarútveginum breytist. Útgerð og
fiskvinnsla munu um ókomin ár verða helstu
og mikilvægustu atvinnugreinar í íslenskum
þjóðarbúskap. Því mun ekkert breyta.
Háskólinn á Akureyri er ung stofnun í
örum vexti. Tæpir þrír mánuðir eru liðnir frá
því að sjávarútvegsdeild skólans tók form-
lega til starfa og saga hennar er því rétt að
byrja. Sjávarútvegsdeildinni er ætlað að
verða veigamesta verkefni Háskólans á
Akureyri. Fiskframleiðendur hafa nú sýnt í
verki að þeir, eins og aðrir, binda miklar von-
ir við það brautryðjendastarf sem þar fer
fram. BB.
Heilsan og ábyrgð okkar
Það hefur löngum legið í eðli
mannskepnunnar að meta heilsu
sína meira flestu öðru í heimi
hér, þegar að henni steðjar ógn
eða við höfum misst hana. Á
meðan við erum ung og frísk og
allt leikur í lyndi, hugsum við
ekki um þessa hluti og finnst það
sjálfgefið og engin sérstök for-
réttindi að hafa fæðzt án fötlunar
og njóta fullrar heilsu, helzt um
aldur og æfi. En þegar syrta tekur
í álinn, breytist þetta viðhorf
okkar, og flestir vilja allt til vinna
að ná heilsu að nýju. Því hefur
hvers kyns lækningastarfsemi
jafnan verið hátt skrifuð í sam-
félagi manna, jafnt galdralækn-
ingar í Afríku, andalækningar á
íslandi og vísindalegar hátækni-
lækningar meðal menningar-
þjóða. En vert er að hafa í huga,
að þróun sjúkdóms og heilsu-
brests getur tekið langan tíma og
forstig sjúkleika hafa jafnvel
staðið áratugum saman, áður en
einkenni kvilla koma í ljós og
sjúkdómurinn verður greinanleg-
ur. Þá er stundum of seint í rass-
inn gripið að gera neitt, og jafnan

tíÍ SÍGVBS
31 mars -1-
er það svo, að auðveldara er að
hindra tilurð heilsuleysis en
lækna endastig þess.
Á síðustu áratugum hafa vís-
indamenn leitt að því æ gildari
rök, að jákvæð áhrif hvers konar
lækninga á heilsu okkar hafi tölu-
vert verið ofmetin. Þegar leita
skal að orsökum ótímabærra
dauðsfalla, kemur í ljós, að þar
skipta arfgengir þættir og um-
hverfisáhrif meira máli, bæði
til góðs og ills. Lífsstíllinn reynist
hins vegar vega þar þyngst að
beztu manna yfirsýn, og má því
segja með nokkrum rétti, að hver
sé sinnar heilsu smiður. Illu heilli
höfum við íslendingar þróað með
okkur fremur lítt heilsusamlegan
lífsstíl síðustu áratugina líkt og
ýmsar nágraunaþjóðir. Mér hef-
ur stundum virzt sem almenn
menntun og þroski haldist ekki í
hendur við hina efnalegu velmeg-
un, sem vió höfum fengið að
njóta. Þegar grannt er skoðað,
má sjá ýmis merki rótleysis í
lífsstíl okkar, sem að mörgu leyti
einkennist af sýndarmennsku og
múgsefjun, sem fjölmiðlarnir
kynda óspart undir. Við erum
miklir unnendur hluta og dýrkum
tæknina og fjárfestum í hvers
kyns tækjum, sem við raunar höf-
um mjög takmarkaða þörf fyrir
en kosta okkur ómældan tíma að
vinna fyrir. Þetta er að sjálfsögðu
í þágu markaðsaflanna, en rótin
að þessu hlýtur að vera ósjálf-
stæði og skortur á staðfestu.
Okkur hættir því til að velja dýr-
ar og helzt tæknivæddar leiðir til
lausnar hverjum vanda í stað
þess að beita skynseminni og
leggja eitthvað á okkur sjálf. í
þessu þjóðfélagi tímahraksins
væri svo sem ágætt að geta bara
keypt sér heilsu og víst er um
það, að margir eru boðnir og
búnir að selja loforð eða von um
heilsu. Oftast er þó aðeins um
blekkingar, órökstuddar fullyrð-
ingar og hjátrú að ræða og því er
mikilvægt að fræða almenning
um leiðir til að efla og varðveita
heilsuna. Framtak Krabbameins-
félags íslands í þessu skyni er
verulega lofsvert og er rit þess,
Heilbrigðismál, einkar áhugavert
og hin kræsilegasta lesning fyrir
lærða sem leika. Krabbameins-
félagið hefur nú hafið áróðurs-
herferð fyrir heilsuboðorðunum
10, sem öll hafa það að markmiði
að útrýma orsökum krabbameins
eða hindra myndun þess á frum-
stigi. Væri óskandi, að sem flestir
taki mark á þessum ráðlegging-
um og hafi til að bera þann vilja-
styrk og þá sjálfstjórn, sem þarf
til að fara eftir þeim. En því mið-
ur er það svo, að áróður af þessu
tagi á ekki alltaf greiða leið
þangað, sem hans væri mest þörf.
Sumir eru áhugalausir um þau
mál, er snerta verndun heilsunn-
ar, og afla sér ekki þekkingar á
því sviði. Þegar almennt kæru-
leysi bætist svo við, þá er ekki að
vænta mikilla tilburða til að bæta
lífsstílinn. Oftar en ekki verða
slíkir einstaklingar sjúkleika og
slysum fremur að bráð en aðrir.
Nú vill svo til, að heilsuboð-
orðin mega vel gagnast til að
koma í veg fyrir ýmsan annan
sjúkleika en krabbamein. Reyk-
ingar eru t.d. rnun algengari
orsök hjarta- og æðasjúkdóma en
krabbameins. Við berjumst því
tónlist
Tónleikar á Sal:
Hafliðadagar á Akureyri
24. þessa mánaðar héldu Hafliði
Hallgrímsson, sellóleikari, og Pét-
ur Jónasson, gítarleikari, tón-
leika á Sal Menntaskólans á
Akureyri. Þessir tónleikar voru
upphaf „Hafliðadaga“, sem
Kammerhljómsveit Akureyrar,
Tónlistarfélag Akureyrar og Tón-
listarskólinn á Akureyri standa
að.
Tónleikarnir á Sal Mennta-
skólans hófust á sónötu í G-dúr
eftir Benedetto Marcello (1686-
1739). í þessu verki gætti nokk-
urs óstöðugleika í samspili sellós-
ins og gítarsins. Hljóðfærin virt-
ust ekki ná alls kostar saman í
fyrstu tveim hlutum verksins, en
seinni tveir hlutarnir skiluðu sér
mun betur.
Næst á efnisskrá voru þrjú lítil
verk fyrir einleiksgítar eftir
spánska tónskáldið Manuel de
Falla (1876-1946). Þessi verk lék
Pétur Jónasson af færni. Hann
hefur greinilega hinn spánska gít-
arstíl vel á valdi sínu.
Síðasta verkið fyrir hlé var
Tristía, verk í sjö hlutum fyrir
selló og gítar eftir Hafliða Hall-
grímsson.
í verkinu leitast tónskáldið við
að draga upp hughrif og myndir
með margbrotinni beitingu hljóð-
færanna. Þau falla saman á tján-
ingarríkan liátt og skilja eftir
með áheyrandanum ókunnuleg-
an en hrífandi hugblæ.
Listamennirnir fóru á kostum í
flutningi sínum á Tristíu Hafliða.
Hafliði Hallgrímsson.
Það hefði verið fengur að endur-
tekningu verksins í heild. Kynn-
ingin fyrir það gerði áheyrendum
ljósar myndirnar, sem upp voru
dregnar, en önnur áheyrn hefði
gert þær enn ljósari og því komið
sér vel.
Eftir hlé lék Pétur Jónasson,
Jakobsstigann, einleiksverk fyrir
gítar eftir Hafliða Hallgríms-
son. Verkið mun upphaflega hafa
verið hugsað sem æfing í því að
skrifa fyrir gítarinn, en sem betur
fer lenti það ekki í ruslakistunni
eins og hvert annað riss.
Jakobsstiginn er afar áheyri-
legt verk og harla frábrugðið
Tristíu. Uppbygging þess ber blæ
hefðbundinna aðferða við tón-
smíðar. Verkið er víða lagrænt
og lætur Ijúflega í eyrum.
Pétur lék Jakobsstigann af
natni og fimi. Verkið býður upp á
fjölbreytta beitingu gítarsins og
greinilegt var, að listamaðurinn
hafði hljóðfærið að fullu á valdi
sínu.
Næst lék Pétur þrjár einleiks-
bagatellur fyrir gítar eftir Will-
iam Walton (1902-1983). Þær
nutu sín vel í flutningi Péturs.
Sérlega hlýleg var ineðferð hans
á annarri bagatellunni: Lento;
tempo di valse, og bráðskemmti-
legt var að hlýða á þá síðustu,
sem ber yfirskriftina Alla cub-
ana.
Lokaverkið á tónleikum Haf-
liða Hallgrímssonar og Péturs
Jónassonar á Sal Menntaskólans
var Sónata í a-moll fyrir gítar og
selló eftir Georg Philippe Tele-
mann (1681-1767). Lista-
mennirnir náðu vel saman í þessu
verki og fluttu það af færni.
Sunnudaginn 1. apríl kl. 17.00
mun Hafliði Hallgrímsson
stjórna Kammerhljómsveit
Akureyrar í Akureyrarkirkju og
Pétur Jónasson leika einleik á
gítar. Á meðal verka á tónleikun-
um verður Fjöldi dagdrauma (sjö
stykki fyrir litla hljómsveit), sem
Hafliði Hallgrímsson samdi á
Akureyri í sumar leið og tileinkar
Kammerhljómsveit Akureyrar.
Haukur Ágústsson.