Dagur - 19.12.1990, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 19. desember 1990 - DAGUR - B 3
Norsku stafldrldumar
Islendingar sem ferðast um 1
Noregi taka margir hverjir eftir
hinum gullfallegu stafkirkjum
víða um landið. Flestir hafa sjálf-
sagt heimsótt byggðasafnið á
Bygdóy-eyju í Osló og séð þar
eina af þeim fallegustu. Sú staf-
kirkja stóð upprunalega í Halling-
dal en var flutt til Oslóar árið
1880 og lagfærð töluvert. Flestar
stafkirkjurnar eru hins vegar enn
á sínum upprunalegu byggingar-
stöðum og þjóna enn sínum
sóknum þrátt fyrir að vera marg-
ar hverjar yfir 800 ára gamlar.
Flestar kirkjur, sem voru reist-
ar í Noregi áður en Svarti dauði
herjaði þar í landi árið 1350, voru
staildrkjur. Talið er að það hafi
verið um eitt þúsund stafkirkjur í
Noregi en nú eru einungis um
þrjátíu þeirra uppistandandi.
Fyrstu kirkjurnar sem reistar
voru í Noregi eftir kristnitökuna
voru einnig nokkurs konar staf-
kirkjur. Uppistöðustólparnir
voru hins vegar reknir beint nið-
ur í jörðina og þær kirkjur stóðu
því ekki mjög lengi. Fljótlega
komust norskir kirkjusmiðir upp
á lag með að reisa sérstaka stólpa
eða undirstöður á nokkrum stöð-
Á þessari mynd sjást innviðir stafkirkjunnar í Lom. l»ar sést vel hvernig
margir bjálkar halda uppi kirkjuskipinu og þakinu.
um undir byggingunum þannig
að endingin varð miklu betri.
Þetta voru hinir sérstöku stafir
eða stofn sem kirkjurnar fá heiti
sitt af og er einstakt fyrir Noreg.
Fagurlega skreyttar
kirkjur
Það eru til nokkrar gerðir af staf-
kirkjum. Einföldustu kirkjurnar
eru einungis eitt kirkjuskip og
svo kórinn. í þessum kirkjum
hvílir þakið á veggjunum ein-
göngu. Nokkrar kirkjur eru
þannig að mun hærra er til lofts
og þakið er þá stutt af sterkri súlu
í miðri byggingunni. Stærstu og
fallegustu kirkjurnar eru hins
vegar með fleiri en einu skipi og
eru þá margir bjálkar sem halda
uppi þakinu. Á myndinni af inn-
viðum stafkirkjunnar í Lom í
Guðbrandsdal sést þessi upp-
bygging mjög vel.
Margar af stafkirkjunum eru
fagurlega skreyttar með málverk-
um og útskurði. Sérstaka athygli
vekja listilega vel máluð listaverk
j' lofti og einnig tréskurðurinn í
mörgum kirkjunum.
Fæstar af kirkjunum standa í
sinni upprunalegu mynd. Seinni
tíðar menn hafa oft fundið þörf
hjá sér að breyta og bæta, þótt
deila megi um ágæti þess síðar-
nefnda. Hins vegar gefur auga
leið að á 800-900 árum þarf auð-
vitað að dytta að hinu og þessu
og á mörgum stöðum hafa breyt-
ingarnar verið til hins betra.
Annars staðar hafa ný gólf eða
veggir skemmt heildarsvip bygg-
inganna þannig að á þessari öld
hefur verið reynt að koma þeim
flestum í sitt upprunalega bygg-
ingarform.
Stafkirkjur finnast hvergi
nema í Noregi þannig að ef fólk
er á ferð þar í landi ætti það
hiklaust að stöðva við þcssar
merku byggingar og gefa sér tíma
til’að skoða þær gaumgæfilega.
En látum myndirnar af kirkjun-
um tala sínu máli.
Á þessari mynd úr stafkirkjunni í
Nore sést hins vegar einfaldari bygg-
ingarmáti. Þar er einungis einn
bjálki sem heldur uppi þakinu ásamt
útvcggjunum að sjálfsögðu.
Myndir og texti:
Andrés Pétursson
Kort yfir þær stafkirkjur sem enn eru uppistandandi í Noregi. Þær eru nú 30
að tölu en talið er að þær hafi vcrið yfir 1000 þegar mest var.
Gol-stafkirkjan var flutt frá Gol í Hallingdal á byggðasafnið á Bygdoy við
Osló árið 1880. Margir Islendingar kannast sjálfsagt við þessa byggingu enda
Bygdoy fjölsóttur ferðamannastaður.
Eitt af einkennum þessara kirkna eru hin fjölmörgu þök og gaflar sem eru
þakin tjörubornum spón. Hér er vesturgaflinn á stafkirkjunni í Borgund.
Loft stafkirknanna voru oft fagurlega máluð. Hér er skreyting úr einni af
kirkjunum í Guðbrandsdal.
Kirkjan í Lom í Guðbrandsdal er
ein af þeim þekktari.
Á Urnesi í Sogni er ein af best varð-
veittu stafkirkjunum. Kirkjan var
smíðuð um það bil árið 1100 en
byggingarefnið var úr um 100 ára
eldri kirkju.