Dagur - 20.04.1991, Blaðsíða 23

Laugardagur 20. apríi 1991 - DAGUR - 23
Loftmengun hættir ekki
þótt hann hvessi á sunnan
Það eru ekki fjarskalega mörg ár
síðan orðið mengun gerði fyrst
vart við sig í íslensku í þeirri
merkingu sem nú er oftast notuð.
Ekki þarf það endilega að þýða
að viðátta orðsins hafi ekki verið
til á landinu fyrr. Stundum eru
ekki til orð yfir heild heldur að-
eins hluta heildarinnar. En
ábyggilega var íslendingum orðin
þörf á því að fá svona orð til að
geta brugðið fyrir sig. Það verður
að játast, að þótt sumir haldi því
fram að mengun á íslandi sé lítil
sem engin, er það nokkuð fjarri
sanni. Loftmengun hættir til
dæmis ekki að vera til þótt hann
hvessi á sunnan; mengaða loftið
flyst bara úr stað. Þetta leiðir
huga minn að því sem kallað var
peningalykt áður en síldin hvarf
og mengunin ruddi sér til rúms í
orðaforða almennings. Þegar ég
var barn og unglingur frammi í
firði var mikill siður að bræða
síld í Krossanesi. Af þeirri
bræðslu stafaði talsverð loft-
mengun og á góðum sumardög-
um barst þetta mengaða loft fram
fjörðinn með hafgolunni. Það lét
oft nærri að þegar komið var út
eftir seinnipartskaffið var komin
Krossanesfýla. Ekki veit ég um
neinn sem þótt svona lykt góð -
nema ef það væru einhverjir Sigl-
firðingar - en engum datt svo
sem í hug að amast við þessu;
þetta var óhjákvæmilegur fylgi-
fiskur þessa iðnaðar og allir vissu
að hann var af hinu góða.
Sumir hafa lagt til að orðið
mengun yrði stafsett með -i- nl.
meingun til að hið illa eðli væri
meir áberandi. Þetta er ekki galin
hugmynd því mengun/meingun
er einkum og sérílagi neikvætt
orð. Því betur hafa menn gert sér
grein fyrir því að það er viðsjár-
vert að blanda hverskyns auka-
efnum í ríki nátturunnar. Þess-
vegna láta menn sér ekki í léttu
rúmi liggja hvernig gengið er frá
stórum verksmiðjum, nú er æ oft-
ar sett skilyrði um meðferð úr-
gangsefna frá slíkum stofnunum.
Ekki veit ég hvort Akureyring-
ar (svo dæmi sé tekið) hafa tekið
sérstaklega eftir loftlagsbreytingu
í bænum síðan hitaveitan kom til.
En ætli kyndingareykur allra
heimila í bænum hafi ekki jafnast
á við dálítið stóra verksmiðju?
Þetta kom óneitanlega dálítið oft
upp í huga manns hér í Provo
þegar kuldar urðu sem mestir í
vetur. Þá gripu margir til þess
ráðs að kynda arininn í stofunni
sinni meir en endranær til að
halda olíu- eða rafmagnsreikn-
ingnum í skefjum. Auðvitað var
þessum mönnum vorkunn en
loftslagið í bænum var nú svo
sem nógu bölvað áður en til þess
kom. Hér er nefnilega á næstu
grösum ein þessi verksmiðja sem
veitir að vísu einhverjum þús-
undum manna atvinnu, beint og
óbeint. En svo góð sem atvinna
er veitir þessi verksmiðja líka
ólofti út í andrúm allra bæjar-
búa. Á köldum vetrardögum
verður veður hér gjarnan með
þeim hætti að kalt loft safnast
Valdimar
Gunnarsson
skrifar
saman niðri við jörð en ofar er
hlýrra loft sem bannar hinu kalda
uppgöngu. Þá verður einskonar
þak yfir dalnum hér og óloftið frá
stálverksmiðjunni, bílunum og
arineldum íbúanna safnast saman
niðri við jörð.
Þá er vont að vera í Provo.
En þótt hlýni í veðri og þessi
loftgildra opnist er hér ærið óloft
á kyrrviðrisdögum. Mikið af því
stafar frá stálverksmiðjunni sem
áður var nefnd en mikið líka frá
bílunt sem eru hér á sífelldri ferð
allan daginn. Reyndar er það
haft fyrir satt að hérumbil helm-
ingur loftmengunar hér við Was-
atch fjaligarðinn (frá því norðan
við Salt Lake City og allangt hér
suður eftir) stafi af bílaumferð.
En hér í Provo er verksmiðjan
aðalsökudólgurinn. Henni var
lokað um sinn fyrir þrem árum og
þá varð loft hér miklu betra og
einkunt fækkaði mjög ferðum
foreldra með ungabörn til lækna
en hér eru sjúkdómar í öndunar-
færum ótrúlega algengir hjá fólki
á öllum aldri.
Svo er sagt að í Utah - og eink-
um hér í Provo - sé miklu minna
um reykingar en annars staðar í
Bandaríkjunum enda eru þær
andstæðar trú Mormóna. Samt
sem áður er lungnakrabbi ekki
sjaldgæfari hér en þar sem menn
reykja meir - heldur hið gagn-
stæða. Flestir kenna hinu óholla
loftslagi um. Reyndar er talið að
þessi blettur þar sem ég nú sit og
skrifa sé þriðja mengaðasta þétt-
býli í gervöllum Bandaríkjunum
og taki ni.a. fram stórborgum
eins og Los Angeles og Chicago.
En fleira er mengað en and-
rúmsloft og er þá sama sagan hér
og heima á Fróni. Ég hefi e.t.v.
áður nefnt í bréfi hve menn eru
hér kærulausir um hvar þeir
henda rusli. Við höfum undrast
þetta en kannski getur íslending-
urinn ekki svo mjög djarft úr
flokki talað?
Gestsaugað er sjálfsagt gleggra
eins og fyrri daginn - svo ekki sé
nú talað um bjálka og flísar. En
óneitanlega þykir manni norðan
af íslandi kaldranalegt að koma
hér í miðri borginni í skógarreit
sem er notaður sem öskuhaugur
nærliggjandi íbúðahverfa. Það er
svo sem sök sér að hafa svona
bletti ógrisjaða og óhirta en er
ekki óþarft að fylla þá af neyslu-
rusli manna?
Margri hafa gert sér að skyldu
- einkum þeir sem fara oft en
stutt í einu til útlanda - að bera
útlönd saman við ísland og finna
þessu „skeri“ allt til foráttu. Víst
er um það að víða er matur miklu
ódýrari en á íslandi, sumstaðar
eru laun (sumra) hærri og skattar
lægri, verið getur að annars stað-
ar sé grasið grænna og eggin
stærri. En ekki má gleyma því
sem fsland hefir umfram flest
önnur lönd, t.d. tiltölulega ó-
spillta náttúru; vatn, haf, land og
loft. Ég veit að sumir munu segja
að ekki geri þessir hlutir mikið til
að létta okkur lífsbaráttuna.
En skyldi það ekki geta gerst?
Valdimar G.
Músiktilraunir Tónabæjar
Ár livert heldur félagsmiðstöðin
Tónabær og ÍTR hljómsveitar-
keppni sem kallast Músiktilraun-
ir sem er opin öllum áhugahljóm-
sveitum hvaðanæva af landinu
óháð öllum markaðs- og sölu-
sjónarmiðum. Nú standa fyrir
dyrum Músiktilraunir Tónabæjar
1991 þar sem 24 hljómsveitir
keppa. Þetta er níunda sinn sem
Músiktilraunir Tónabæjar eru
haldnar.
Misjafnlega tekst hljómsveit-
unum að halda á frægðinni, en
t.d. hljómsveitin Greifarnir sem
unnu 1986 urðu mjög vinsælir um
allt land, Dúkkulísurnar sem
sigruðu 1983 og urður geysivin-
sælar, Stuðkompaníið frá Akur-
eyri sigraði 1987 og urðu vinsælir
um land allt og fleiri hljómsveitir
hafa sprottið upp frá Músiktil-
raunum Tónabæjar og orðir vin-
sælar.
Fyrsta Músiktilraunakvöldið
var haldið 11. apríl sl. Þetta
kvöld kepptu átta hljómsveitir
um sæti í úrslitum. Mjög mikil
stemmning var í salnum og voru
um 500 manns mættir til að horfa
og hlusta á þessa ungu hljóm-
sveitarmenn. Stjórhljómsveitin
Síðan skein sól var gestahljóm-
sveit kvöldsins og var framlag
hennar stórkostlegt.
Úrslit kvöldsins urður þau að
hljómsveitin Infusoría sigraði,
önnur varð hljómsveitin Nirvana,
en dómnefnd ákvað síðan að
hljómsveitin Durkheim ætti að fá
að spreyta sig úrslitakvöldið.
Annað Músiktilraunakvöld
Tónabæjar og Stjörnunnar var
haldið fimmtudaginn 18. apríl og
léku þá hljómsveitirnar Krossbrá
frekar en Ijósbrá, Möbel Fakta,
No Comment, Saktmóðeur,
Myrstar, Strigaskór nr. 42, Bar-
baríans og Mortuary. Gesta-
hljómsveit kvöldsins var Risaeðl-
an.
Þriðja Músiktilraunakvöld
Tónabæjar og Stjörnunnar verð-
ur 25. apríl og úrslitakvöldið
verður síðan 26. apríl.
spurning vikunnar
Einar Benediktsson:
Já, að vissu marki. Þetta er
engin barátta sé litið til fyrri ára.
Steingrímur Hermannssoit mun
verða í forsvari næstu ríLs-
stjórnar.
Björn Sveinsson:
Vissulega fylgist ég með. Hver
tekur við forsætisráðuneytinu er
erfitt að segja um, því ráða
„hrossakaup".
Sverrir Kiernan:
Ég kýs nú í fyrsta sinn til Alþing-
is og því hef ég fylgst grannt
með kosningabaráttunni. Ungt
fólk hefur áhuga á stjórnmálum
og Davíð Oddsson er okkar
maður. Hann verður forsætis-
ráðherra að kosningum
loknum.
Hinrik Hinriksson:
Nei, en Steingrímur Hermanns-
son og Framsókn halda sínu
striki og Steingrímur verður
forsætisráðherra sem fyrr.
Heiðdís Norðfjörð:
Vegna anna þá hefur það ekki
verið. Ég hef ýmsar væntingar
að þingkosningum loknum og
styð Framsóknarflokkinn og
Steingrím Hermannsson til
dáða.
Hefur þú fylgst með
kosningabaráttunni og hver
verður næsti
forsætisráðherra?