Dagur - 27.11.1991, Qupperneq 14

14 - DAGUR - Miðvikudagur 27. nóvember 1991
Minning
Með Snæbirni Sigurðssyni á
Grund er genginn litríkur og
eftirminnilegur maður, sem vafa-
laust verður öllum þeim er kynnt-
ust honum ógleymanlegur. Snæ-
björn var mikill athafna- og
atorkumaður, en samhliða mikl-
um önnum gaf hann sér þó meiri
tíma en flestir aðrir til að huga að
menningu þjóðar sinnar og í öllu
því sem laut að fornmenningu
Islendinga var hann mjög vel
heima. Snæbjörn leit á það sem
grafalvarlegt starf að vera bóndi
og hann taldi hin gömlu sannindi
síst of oft kveðin, að „bóndi er
bústólpi, og bú landstólpi“. Snæ-
björn nefndi það oft, að fyrr á
öldum var orðið „bóndi“ virðing-
arheiti, og þannig ætti það að
vera enn, þótt víða væri sótt að
bændum í firringu samtímans.
Þessi mál voru Snæbirni alvöru-
mál, en margir munu ekki síður
minnast hans sem gleðimanns og
sem manns sem bjó yfir ríkri
kímnigáfu. Allt þetta sameinað-
ist með sérstökum hætti í Snæ-
birni, og í jákvæðri merkingu
þess orðs má vissulega telja að
Snæbjörn á Grund hafi verið
kynlegur kvistur á lífstrénu, en
einmitt slíkir kvistir vekja oft
meiri athygli og verða minnis-
stæðari en þeir, sem falla óað-
finnanlega í umhverfið.
Foreldrar Snæbjarnar voru
hjónin Hólmfríður Jónsdóttir og
Sigurður Bjarnason bóndi og
fræðimaður á Snæbjarnarstöðum
í Fnjóskadal. Snæbjörn var
yngstur níu systkina, en þau
fæddust öll á Snæbjarnarstöðum.
Sjálfur fæddist Snæbjörn á
Garðsá í Eyjafirði nokkru eftir
að foreldrar hans fluttu þangað,
og var hann því „getinn Þingey-
ingur en fæddur Eyfirðingur“
eins og hann sagði oft brosandi á
svip, þegar uppruna hans bar á
góma. Þegar Snæbjörn var sextán
ára fluttist hann að Grund í Eyja-
firði ásamt foreldrum sínum, en
þar bjó þá systir Snæbjarnar,
Margrét, sem var gift Magnúsi
Sigurðssyni bónda á Grund.
Magnús lést árið 1925, og tvítug-
ur að aldri varð Snæbjörn ráðs-
maður á Grund hjá systur sinni.
Arið 1932 hóf Snæbjörn hins veg-
ar búskap sjálfur á Hólshúsum,
næsta bæ við Grund, og þá jörð
keypti hann síðar. Frá Hólshús-
um sést vel yfir Grundarpláss, og
ekki þarf að efast um að oft hefur
Snæbjörn litið yfir hið gjöfula
tSnæbjöm Sigurðsson
Grund í Eyjafirði
Fæddur 22. ágúst 1908 - Dáinn 17. nóvember 1991
Grundarland ofan af hólnum, en
árið 1947 keypti hann hálfa,
Grund og bjó þar allt til ársins
1976, er hann lét búið í hendur
börnum sínum. Snæbjörn var um
skeið einn stærsti kúabóndi
landsins, og að auki bjó hann
með sauðfé og hross. Snæbjörn
hafði kjark til að byggja búið upp 1
af miklum myndarskap, og hann
hafði metnað til að reka það af
sama myndarskap, og mátti með
sanni segja að hann væri vel verð-
ugur þess að búa á hinu forna
höfðingjasetri. Snæbjörn hæfði
Grund vel og Grund mátti vel við
una að hafa hann sem bónda þar,
einhvern veginn hæfir kotungs-
háttur ekki þessari miklu jörð.
Snæbjörn kvæntist árið 1933
Pálínu Jónsdóttur úr Ólafsfirði,
og var hún ekki síður en Snæ-
björn metnaðarfull fyrir hönd
heimilis þeirra og bús á Grund.
Pálína var komin af sterkum ey-
firskum stofnum, því foreldrar
hennar voru hjónin Þorgerður
Jörundsdóttir og Jón Bergsson í
Ólafsfirði. Jón var kunnur hag-
leiksmaður og listamaður, ættað-
ur úr Svarfaðardal, en Þorgerður
var alin upp í Hrísey, dóttir Há-
karla-Jörundar.
Snæbjörn og Pálína eignuðust
sex börn: Sigurð bónda á
Höskuldsstöðum í Eyjafirði,
Hólmfríði lögfræðing í Reykja-
vík, Sighvat lækni í Reykjavík,
Jón Torfa kennara og útvegs-
bónda í Lónkoti í Skagafirði og
tvíburana Ormarr og Sturlu, sem
báðir hafa verið kennarar á
Akureyri. Barnabörn þeirra
Pálínu eru fjölmörg, og eitt
þeirra, Þórð Sturluson, ættleiddu
þau og ólu upp. Þórður er við
háskólanám í Bandaríkjunum.
Pálína lést árið 1982, en bæði
hún og Snæbjörn áttu við tölu-
verða vanheilsu að stríða síðustu
æviár sín.
Sem fyrr segir hafði Snæbjörn
mikinn áhuga á sögu þjóðarinn-
ar, og Islendingasögur og forn
fræði voru honum ofarlega í
huga. Einkum hafði hann dálæti
á Njálssögu og Sturlungu, og
Sturlungu hygg ég að hann hafi
lesið nær árlega áratugum saman,
auk þess sem hann gluggaði oft í
ritið. Hann hafði gaman af að
ræða efni Sturlungu og hafði oft á
hraðbergi tilvitnanir úr henni, og
fannst mér raunar oft sem honum
fyndist sögupersónur og atburðir
Sturlungaaldar miklum mun
merkilegri og mikilvægari en
ýmislegt það, sem fram fór í sam-
tímanum. Hann lifði sig inn í
heim Sturlungu og honum fannst
sem hann hefði ákveðnum skyld-
um að gegna við hinar fornu
hetjur, þar sem hann sjálfur sat á
einu helsta höfuðbóli Sturlunga-
ættarinnar, bæ Sighvats Sturlu-
sonar. Þess má meðal annars sjá
merki í nafngiftum barna hans,
og hann var stoltur af því er sum
barnabörnin voru aftur látin
heita í höfuðið á Sturlunum.
Ég minnist þess að sem barn
þótti mér mikið til Snæbjarnar á
Grund koma, og þegar hugsað
var norður að Grund kom í hug-
ann nokkurs konar ævintýra-
heimur, enda voru þær ófáar
sögurnar, sem fjölskyldan öll
hafði að segja af Grundarheimil-
inu. Þar bar hæst aðalsöguhetj-
una Snæbjörn, en einnig komu
við sögu Pálína kona hans og svo
öll börnin, og enn koma sögur frá
Grund, sannar, ýktar og lognar,
að góðu haldi í fjölskylduboðum,
þegar létta þarf geð viðstaddra.
Þegar ég svo fluttist norður til
Akureyrar haustið 1972 kom það
af sjálfu sér, að ég tók að venja
kornur mínar að Grund, og þar
var mér vissulega vel tekið, en
svo háttaði til að Snæbjörn var
þar enn um hríð, eftir að ég kom
norður. Þá var mikil tilhlökkun í
því fólgin að fara fram í Grund
um helgar og hitta Snæbjörn
bónda, og oftar en ekki var setið
fram eftir nóttu og rætt um Sturl-
ungu. Ekki spillti fyrir ef guða-
veigar voru hafðar í farteskinu,
og sló Snæbjörn þá oft upp veislu
fyrir komumenn og var borið
fram feitt hangikjöt eins og hver
gat í sig látið. Snæbjörn hafði
gaman af að taka á móti gestum,
og hann var í essinu sínu þegar
húsið var fullt af fjölskyldu hans,
verkafólki og gestum. Snæbjörn
hafði gaman af að fá sér neðan í
því, og hann var kátur með víni.
Hann hafði hins vegar fyrirlitn-
ingu á drykkjuskap, og hvers
kyns óregla og ómennska sem af
neyslu áfengis stafaði var honum
ekki að skapi. Hann var þrátt fyr-
ir allt of mikill alvörumaður til að
láta sér detta í hug að taka
skemmtanir fram yfir alvöru
lífsins, og eins var honum bú-
reksturinn alltaf efstur í huga,
þótt hann leyfði sér um leið að
láta hugann reika í frelsi tíma og
rúms.
Kynni mín af Snæbirni voru
ekki löng, en mér verður hann þó
alltaf ógleymanlegur, sem og allt
umhverfið á Grund í tíð hans og
Pálínu móðursystur minnar þar.
Það var gott að koma að Grund
og það er gott að minnast Snæ-
bjarnar. Mér mun jafnan koma
hann í hug, þá er ég heyri góðra
manna getið.
Andcrs Hanscn.
Rússneski ritgæðingurinn Leo
Tolstjo var þeirrar skoðunar að
fyrir siðmenntaða menn væri
dauðinn marklaus. Rök hans
voru á þá leið, að um leið og líf
þeirra tengdist framförunum tæki
það stefnu út í hið óendanlega.
Sá sem valið hefði veg framfar-
anna tryggði sér því jafnframt
miða á fyrsta farrými inn í eilífð-
ina. Leiðarlokum yrði m.ö.o.
aldrei náð. í þessu sambandi taldi
hann mörk lífs og dauða ekki á
nokkurn liátt geta sett strik í
reikninginn. í stað eins kæmi ein-
faldlega annað.
Vissulega kunna menn að mót-
mæla þessu en hlýtur kenning,
sem felur í sér endalausa upp-
skeru mannsandans, ekki að vera
þess virði að henni sé gaumur
gefinn. í það minnsta er það mín
trú að þegar líf einstaklinga
(þ.e.a.s. í jarðlegum skilningi)
þjónar ekki nokkrum tilgangi
lengur, sé öllum fyrir bestu að
viðkomandi hverfi á fund óviss-
unnar og þess sem hún kann að
bera í skauti sér.
Ekki get ég, með góðri sam-
visku, sagt að ég hafi þekkt
afa minn, Snæbjörn á Grund,
vel. Þar vegur þungt sú staðreynd
að ég var ekki ýkja gamall þegar
ókunn öfl rændu hann lífsþróttin-
um og dæmdu í framhaldi af því,
nauðugan til vistar í fangelsi
fábreytileikans. Örlög þeirra sem
þurfa að hýrast, um lengri eða
skemmri tíma, í biðstofu dauð-
ans eru grimmileg. Ekki síst þeg-
ar lífsglaðir og atorkusamir ein-
staklingar eru annars vegar.
Vafalítið fylgja því slíkir leik-
soppar hins óþekkta ekki síðasta
andardrættinum úr hlaði með
mikilli eftirsjá.
En þó ég þekkti manninn sjálf-
an ekki vel, þekkti ég goðsögnina
þeim mun betur. Því í litlum
samfélögum eru litríkir persónu-
leikar jafnan á allra vörum. Og
ég velkist ekki í nokkrum vafa
um að Snæbjörn á Grund hafi
verið einn slíkur. Hann setti
sterkan svip á sína samtíð, það
veit ég fyrir víst, enda vandfund-
inn sá Eyfirðingur, yfir fertugu,
sem ekki hefur heyrt hans getið.
Víða hafa sögurnar af honum
flogið og ófáar þeirra tekið hús á
mínum eyrum. Og oftar en ekki
hafa þær ómað úr börkum fólks,
mér allsendis óskyldu. Fyrir vikið
hefur mér alltaf þótt gamli mað-
urinn sveipaður einhverjum
ævintýraljóma. Enda ósjaldan
lcitt hugann að því hvort hann
hefði ekki tekið sig vel út í ein-
hverri klassíkinni hans Laxness.
Þá er því ekki að neita að nokkur
brögð hafa verið að því, í gegnum
tíðina, að manni hafi beinlínis
verið talið til tekna að vera
afkomandi Grundarbónda. Enda
tel ég fullvíst að þeir sem af því
státa séu ekkert að lúra á þeirri
ánægjulegu staðreynd.
Ég játa mig því alfarið sekan
um að renna kenningu Tolstojs
hýru auga á forsendum ósk-
hyggjunnar. Því standist hún
opnast tvímælalaust fyrir þann
áhugaverða möguleika að við
Snæbjörn á Grund gætum átt eft-
ir að stilla saman strengi okkar og
e.t.v. fá okkur saman í nefið, ein-
hverntíma í framtíðinni á liinum
voldugu víðáttum óendanleik-
ans.
Orri Páll Ormarsson.
B/ekur
Ný matreiðslubók:
Villibráð
- og veisluföng
úr náttúru íslands
Bókaútgáfan Forlagið hefur sent
frá sér matreiðslubókina Villi-
bráð og veisluföng úr náttúru
Islands. Höfundarnir eru sjö
íslenskir matreiðslumeistarar
sem sl. vor tóku þátt í einni
stærstu alþjóðlegu matreiðslu-
keppni sem haldin er í heimin-
um, American Culinary Classic í
Chicago.
í kynningu Forlagsins segir: „í
þessa glæsilegu bók hafa mat-
reiðslumeistararnir sjö safnað
uppskriftum að 46 réttum handa
þeim sem vilja spreyta sig á að
matreiða villibráð eða aðrar nátt-
úruafurðir. Hér eru forréttir og
súpur, aðalréttir og ábætisréttir.
Leiðbeiningar eru um úrbeiningu
á fugli og fjallað er um soð og
sósur. Bent er á ýmsar jurtir, ber
og sveppi sem nota má við mat-
reiðsluna, en auk þess gefa mat-
reiðslumeistararnir ýmis hagnýt
ráð við matreiðslu.
Sjömenningarnir fóru ekki
erindisleysu vestur um haf, held-
ur unnu bæði til silfur- og brons-
verðlauna. Þeir eru Ásgeir H.
Erlingsson, Baldur Öxdal Hall-
dórsson, Bjarki Ingþór Hilmars-
son, Sigurður L. Hall, Sverrir
Þór Halldórsson, Úlfar Finn-
björnsson og Örn Garðarsson."
Villibráð og veisluföng úr nátt-
úru íslands er 128 bls., prýdd
fjölda litmynda. Þetta er önnur
bókin í ritröðinni íslenskt eldhús.
Óðfluga
- Ijóðabók handa börnum
eftir Þórarin Eldjárn
Bókaútgáfan Forlagið hefur gefið
út bókina Óðfluga, ljóðabók fyrir
börn eftir Þórarin Eldjárn. Systir
hans Sigrún Eldjárn myndskreytti
bókina sem er litprentuð.
í kynningu Forlagsins segir:
„Hér vinna tvö fjölhæf systkini
að gerð óvenjulegrar ljóðabókar
sem leiftrar af fjöri og hugmynda-
flugi í leik sínum að tungumál-
inu. í þessari bók verða bílarnir
sófasett á hjólum, tjáið rennur í
tundrið og hvippurinn fer út um
hvappinn. Kýrin skýra Klara
klórar sér um hupp, og óð fluga
nálgast óðfluga.
Hér hafa skáldið og myndlist-
armaðurinn endaskipti á veröld-
inni og sýna börnunum óvæntar
hliðar á hversdagslegum hlut-
um.“
Hverbjómigtfl?
Iðunn hefur gefið út bókina Hver
bjó mig til? eftir Malcolm og
Meryl Doney.
í kynningu útgefanda segir
m.a.:
„Þetta er bók fyrir lítil börn
sem oft spyrja stórra spurninga
og ein af þeirn mikilvægustu er
einmitt spurningin „Hver bjó mig
til?“ í bókinni er þessari erfiðu
spurningu svarað á máli sem
börnin skilja og sagt af nærfærni
og hreinskilni frá tilurð nýs lífs og
fjölgun í fjölskyldunni. Bókin er
fyrst og fremst ætluð foreldrum
og börnum til að lesa og skoða
saman og við samningu hennar
hafa höfundar byggt á eigin
reynslu af að svara spurningum
sem börn þeirra hafa spurt. Til-
gangur hennar er að hjálpa öðr-
um foreldrum að leysa úr spurn-
ingum barna sinna um mál sem
reynst getur flókið og vandasamt
að útskýra fyrir þeim.“