Dagur - 16.04.1992, Blaðsíða 10

10 - DAGUR - Fimmtudagur 16. apríl 1992
Fyrstu verðlaun í smásagnasamkeppni Dags og MENOR:
Grámann
- Höfundur: Valgeir Skagflörð
„Þrefaldan brennivín í kók... það þýðir ekkert að vera að þessu bjórsulli.
Maður verður aidrei almennilega fullur. AIIi, hvað drekkur þú?“
Þetta var einn af þessum dög-
um þegar allt gengur á aftur-
fótunum. Fyrsti snjórinn féll á
götur borgarinnar, örtröö á
dekkjaverkstæðunum, svo aö
ég ákvað að láta reka á reið-
anum um stundarsakir og ætl-
aði að koma vetrardekkjun-
um undir bílinn næsta dag,
eða þar næsta. Að loknum
löngum vinnudegi, sem gekk
mest út á það að troða tónlist
inn í höfuðið á mis hæfileika-
ríkum píanónemendum mín-
um, þá freistaðist ég til að
tylla mér inn á næsta vertshús
og pantaði mér tvöfaldan
viskí. Ég gat ekki hugsað mér
að taka á hversdagslegum
vandamálum heima fyrir,
einkum eftir að ég komst að
því að mínir nemendur hefðu
sýnt slakastan árangur það
sem af var vetri. Það hlaut að
vera eitthvað meira en lítið
bogið við þær kennsluaðferðir
sem ég við hafði, eða máski
mátti þar um kenna slælegum
áhuga mínum á starfinu.
Ég var búinn að svolgra í
mig hálfu þriðja viskíglasinu
þegar einhver settist við hlið
mér, tók kumpánlega utan
um axlirnar á mér og hristi
mig. Það var eins og armar
mínir væru fastir í skrúfstykki
á meðan aðrir hlutar líkamans
skulfu og nötruðu. Ég hélt
fyrst að jarðskjálfti hefði riðið
yfir höfuðborgina, en svo sá
ég andlit hans, kringluleitt og
þrútið af brennivínsdrykkju,
há kollvikin, þunnt rauðbirk-
ið hár sem ekki var mikið eftir
af á höfðinu á honum, breitt
bros sem opinberaði tann-
garðinn, sem var eins og
Dresden eftir loftárásirnar
forðum. Það kvað við durgs-
legur hlátur. Hann var í jakka-
fötum sem litu út eins og
hann hefði sofið í þeim marg-
ar nætur í röð og framan á
skyrtunni gat að líta matseðil
síðustu viku. Tölurnar voru
alveg við það að springa á
maganum, sem lafði stór og
hvelfdur fram yfir buxnastreng-
inn og ég gerði ráð fyrir að
hann sæi ekki tippið á sér
nema í spegli. Bjarndýrs-
hrammarnir vógu um það bil
tonn og þegar hann skellti
öðrum þeirra þéttingsfast á
bakið á mér, lá við að ég kast-
aðist yfir barborðið. Mér rétt
tókst að forða því að þriðja
viskíglasið mitt færi um koll
og hélt um það dauðahaldi.
Hann hló ennþá meira fyrir
bragðið. Ég horfði á hann
skelfingu lostinn og bjóst viö
að verða kýldur þá og þegar,
án þess að ég vissi nákvæm-
lega fyrir hvað.
„Þekkirðu mig ekki helvítis
fíflið þitt“? drundi í honum.
Ég þekkti hann ekki. Þó ég
hefði átt að vinna mér það til
lífs að muna nafn hans, þá gat
ég ómögulega komið þessu
heljarmenni fyrir mig. Ég
kærði mig ekki einu sinni um
að þekkja hann. Ég þorði þó
ekki annað en að vera kurteis.
„Bíddu nú hægur. Á ég að
þekkja þig“? spurði ég, y.fir-
máta kurteis.
„Hvaða djöfuls bölvuð
merkilegheit eru þetta í þér
drengur - þykistu ekki muna
eftir mér?“
Þetta var norðlenska, svo
mikið var víst. Ég renndi í
gegnum nafnaforritið á amer-
ískum hraða. Það var fljótlegt
að nota útilokunaraðferðina,
ég þurfti bara að einbeita mér
að Norðlendingum, ég þekkti
nú ekki svo ýkja marga. Hann
gaf mér ekki færi á að hugsa.
„Það er svona þegar menn
verða frægir á íslandi, þá
nenna þeir ekki að þekkja
venjulegt fólk ... ekkert
nema merkilegheitin, með
nefið upp í loft.“
Ég greip frammí fyrir
honum.
„Hvaða læti eru þetta,
leyfðu heilasellunum að
vinna“, sagði ég og reyndi að
hljóma á svipuðum nótum og
hann. Hann virtist kunna að
meta það.
„Ég gef þér eina mínútu“,
svo sneri hann sér að barþjón-
inum og sagði: „Þrefaldan
brennivín í kók ... það þýðir
ekkert að vera að þessu bjór-
sulli. Maður verður aldrei
almennilega fullur. Alli, hvað
drekkur þú?“
Hann kallaði mig Alla. Það
hafði enginn kallað mig Alla
síðan í gagnfræðaskóla. Ég
hélt áfram að gramsa í minnis-
stöðvum heilans.
„Ertu heyrnarlaus? Hvað
viltu drekka?“ hélt hann
áfram.
»Ég er með ... þakka þér
fyrir samt.“
„Hvað er þetta - má ég
ekki bjóða þér upp á smá
dramm? Ertu orðinn svona
djöfull fínn með þig maður?
Er ekki sama hvaðan brjóst-
birtan kemur eða hvað?“
„Viskí“, sagði ég lágróma
og stóð mig að því að líta í
kringum mig. Hann ítrekaði
pöntunina við barþjóninn og
hélt síðan áfram að tala.
„Djöfull er langt síðan ég
hef séð þig maður ... þú gerir
það bara helvíti gott ... áttu
ekki kerlingu og krakka? Ég
lét gömlu sigla ... og krakk-
ana ... fjögur stykki maður -
helvíti fínir krakkar ... strák-
urinn farinn á sjóinn ...
heyrðu, ég var ekki fyrr flutt-
ur út þegar hún tók annan
stegg inn á sig ... þessar kerl-
ingar maður ... alveg óút-
reiknanlegar ... svo þurfti
maður að punga út ... djöfull
þurfti maður að blæða af seðl-
um ... síðasti túrinn á vertíð-
inni fór beint í helvítis með-
lögin, já karlinn minn, það er
sko engin miskunn hjá Magn-
úsi, það þarf sko að gjalda
keisaranum það sem keisar-
ans er ... ertu ekki að koma
með brennivínið maður“!
öskraði hann svo á barþjón-
inn. Svo hélt hann áfram að
tala. Ég var enn ekki búinn að
átta mig á hver þetta var.
„Ég fór í uppskurð um dag-
inn ... það var nú meira
havaríið, ég varð svo kolrugl-
aður af sprautunni sem ég
fékk að ég var næstum búinn
að nauðga einni hjúkkunni ...
það tók þá hálftíma að svæfa
mig ... sögðust bara aldrei
hafa lent í öðru eins ... það
hefði verið betra að láta kjöt-
iðnaðarmenn krukka í mig en
þessa andskotans blábjána á
spítalanum ... en mikið djöf-
ull voru þær flottar sumár
hjúkkurnar þarna maður ...
helvíti næs ... ég fór að grín-
ast við eina og sagði svona við
hana - getur maður nokkuð
fengið sér á broddinn þegar
bakið á manni er orðið svona
liðónýtt? Ha, ha, ha. Hún
flúði út af stofunni ... helvíti
flott kerling ... Þeir skáru
sundur og saman á mér bak-
ið ... eins og flesk ... maður
lá þarna í góðu yfirlæti eins og
úrbeinað svín ... ha, ha,
ha ... verst að geta ekki unn-
ið ... helvítin ætluðu að reka
mig í megrun ... sögðu að
hryggurinn á mér mundi ekki
þola álagið til lengdar ... ég
hló bara að þeim ... maður er
búinn að þræla til sjós í
fimmtán ár og hefur látið sig
hafa hitt og þetta, skvett í sig,
farið upp á hundrað kerling-
ar, rotað nokkra; svo segja
þeir að ég megi ekki vinna ...
ha, ha, ha, manstu þegar við
slógumst í portinu fyrir aftan
verbúðina? Útaf kerlingu ...
stelputuðru ... ég man ekki
einu sinni hvort hún valdi mig
eða þig ... kannski hvorug-
an ... þá var öldin önnur
Barþjónninn hafði lagt
glösin á borðið og ég horfði á
heljarmennið hvolfa hálfu
glasinu í sig í einum sopa. Ég
var smám saman farinn að
átta mig á hver þarna var á
ferðinni, en breytingin á
manninum var svo lygileg að
ég var ennþá í hálfgerðum
vafa. Hann hét Grímur og sat
með mér allan barnaskólann
og tvo vetur í gagnfræða-
skóla, en þá þurfti að senda
hann til vandalausra norður í
land vegna þess að móðir
hans dó úr berklum, en faðir
hans hafði flust til Ástralíu.
Ég mundi eftir honum sem
viðkvæmum dreng sem ekki
mátti neitt aumt sjá. Hann
safnaði að sér flækingsköttum
úr hverfinu og geymdi þá í
gömlum kartöflukofa ekki
langt frá húsinu sem hann bjó
í. Þeir fjölguðu sér ört og ekki
leið á löngu þar til þeir urðu
hálfgerð plága á hverfinu, svo
lögreglan tók sig til einn dag-
inn og grisjaði stofninn.
Gamli kartöflukofinn var
jafnaður við jörðu.
Við strákarnir stóðum hjá
og mótmæltum þessari sví-
virðilegu aðför að blessuðum
kettlingunum hans Gríms
með því að kasta grjóti í löggu-
bílinn, en þeir svöruðu okk-
ur með því að rífa uppáhalds
fressköttinn hans Gríms úr
fanginu á honum og skjóta
hann fyrir augunum á honum.
Hann var grettinn, grár og
Ijótur, með hálfa rófu, á stærð
við fjárhund og grimmur eins
og ljón, en var hændur að
Grími, sem kallaði hann Grá-
mann. Grámann var meira að
segja pantaður alveg sérstak-
lega í hús til að ráða niðurlög-
um stórrar rottu sem kom upp
um klóakið í kjallaranum og
skelfdi húsmóðurina svo, að
leggja varð hana inn á sjúkra-
hús með alvarlegt taugaáfall.
Eftir klukkustundar langan,
erfiðan og tvísýnan bardaga,
tókst Grámanni að drepa
völskuna og dró hana á kjaft-
inum fram á tröppurnar þar
sem við strákarnir klöppuðum
honum lof í lófa. Það var að
vísu all sóðalegt um að litast í
íbúðinni og Grámann hlaut
nokkra áverka, en engu að
síður var hann hetja dagsins
og við leyfðum honum að éta
allan aflann sem við drógum á
land með færunum okkar á
bryggjunni. En Grámann var
allur og Grímur sást ekki úti
við í marga daga á eftir. Hann
grét sig í svefn á hverju kvöldi
og mamma hans fékk engu
tauti við hann komið.
Síðast hitti ég Grím þegar
ég var að spila á dansleik vest-
ur á fjörðum. Það var einmitt
eins og hann sagði, við slóg-
umst í portinu fyrir aftan ver-
búðina út af kvenmanni - en
sá kvenmaður var þá unnusta
hans, sem hann átti síðar eftir
að kvænast og eiga með fjög-
ur börn. Sú gamla sem hann
hafði látið sigla. Ég hafði víst
eitthvað verið að gera mér
dælt við hana, hún hafði
reyndar ekki fyrir því að segja
mér að hún væri trúlofuð. Við
vorum að kyssast á bakvið
tunnustafla í portinu þegar
hann kom að okkur. Einhver
hafði sagt til okkar. Það skipti
engum togum, að ég var kýld-
ur í klessu, en svo þekkti
hann mig aftur og vildi þá
ólmur sættast við mig - bauð
mér heim til sín og hellti í mig
miklu magni af brennivíni
sem blandað var með volgu
kóka kóla svo að ég dó á
endanum uppi í sófa þegar
komið var fram á næsta
morgun. Félagar mínir í
hljómsveitinni leituðu mín
hús úr húsi í tvo klukkutíma
áður en þeir fundu mig og hálf
báru mig út í bílinn sem
skrölti með okkur yfir grýtta
fjallvegi suður til Reykjavík-
ur. Ég rankaði við mér á
miðri leið og mundi tæpast
eftir atburðum næturinnar.
Þarna sat Grímur ljóslif-
andi við hlið mér á barnum og
rakti fyrir mér raunir sínar,
rétt eins og ég hefði hitt hann
síðast í gær.
„Þú ert alltaf eins ... mér
líkaði alltaf vel við þig ... þú
varst bölvaður tittur, en ágæt-
is strákur ... ég vissi alltaf að
þú mundir verða eitthvað ...
þú varst alltaf svo helvíti
flinkur að spila maður ...
skólaskemmtanirnar í gamla
daga ... manstu? Það var hel-
vítis stuð alltaf í kringum
þig ... og partíin ... ef það
var píanó á staðnum - þá
hélst þú alltaf uppi fjör-
inu ... Litli Mozart ... ég
man það alltaf ... stelpurnar
kölluðu þig litla Mozart ...
djöfull var alltaf gaman að þér
drengur ... ég fór upp í trygg-
ingar í dag og náði í pappír-
ana mína ..."
Hann dró upp einhverja
pappíra og sýndi mér.
„Þetta er ég í dag ... sjötíu
og fimm prósent öryrki ... ég
ætti kannski að setja það í
símaskrána ha? Grímur Jóns-
son öryrki ... það er helvíti
flott ... maður hættir að
draga verðmæti úr sjónum og
fer í staðinn að búa til möpp-
ur handa möppudýrum inni á
vernduðum vinnustað ...
maður verður alveg moldrík-
ur á því ... þrjú hundruð kall
á tímann ... ég þarf að búa til
möppur í heilt ár til að hafa
upp í einn sæmilega góðan tíu
daga túr ... eða tvö ár til að fá
það sama og ég fékk í fyrra
þegar við seldum aflann í
Grimsby ... þá óð maður í