Dagblaðið Vísir - DV - 01.10.1994, Side 16

16
LAUGABÐAGUR 1. OKTÓBER 1994
Sögur af nýyrðum
Krossgáta
Loftbæting,
loftræsing
Á árunum 1955 og 1956, þegar
nýyrðaheftiö um flugmál var í
smíðum, myndaði ég orðið loftbæta
(e. air-conditíon), loftbæting (e. air
conditíoning) og loflbætikerfi (e.
air-conditioning system). Af þess-
um orðum þótti nægja að taka inn
í nýyrðaheftið orðið loftbætikerfi.
Öllum, sem stóðu að nýyrðaheft-
inu, var ljóst, að air conditioning
merkti annað en ventilation, sem á
íslenzku hefir verið þýtt loftræsing
eða loftræsting.
Inn í hið nýja Flugorðasafn
(Reykjavík 1994) hefir slæðzt sá
misskilningur, að air conditioning
heiti á íslenzku loftræsting. Oröið
air conditioninger haft um hreins-
un lofts, rakastillingu þess og hita-
stillingu. Loftræs(t)ing (ventilati-
on) er miklu þrengra hugtak, eins
og fram kemur síðar í þættinum.
Það er hugtakaruglingur að blanda
þessu tvennu saman.
Um ventilation hafa menn ýmist
notað loftræsting eða loftræsing.
Ég hefi athugað aldur þessara ís-
lenzku orða eftir bestu heimildum,
sem mér eru tiltækar. Ég komst að
þeirri niðurstöðu, að loftræstinge r
eldra orð. Orðabók Háskólans hefir
dæmi um það úr Skími 1905. Hins
vegar virðist loftræsing hafa orðið
til um eða upp úr 1920. Það kemur
fyrir í Blöndalsbók, og Orðabók
Háskólans hefir dæmi úr Ægi 1923.
Þórbergi Þórðarsyni farast svo orö
í Alþjóðamáli og málleysum (bls.
304):
„Prófessor Sigurður Nordal hefir
myndað mörg orð ... Nordal eigum
viö líka að þakka orðið loftræsing,
sem táknar það að koma lofti á
rás, hreyfingu, og samsvarar út-
lenda orðinu ventilation. En þetta
orð varð síðar píslarvottur mál-
heimsku náttúrumálsins og Um-
lestist þar í loftræsting.“
Við þennan húslestur Þórbergs
Umsjón
Halldór Halldórsson
er það að athuga, að loflræsing
hefir ekki getað limlestst í loftræsi-
ing, þar sem loftræsing er yngra
orð í málinu. Miklu líklegra er, að
Nordal hafi breytt orðinu loftræst-
ing í loftræsing. Ég veit auðvitað
ekki, hvemig Sigurður Nordal hef-
ir hugsað, en líklegt er, að hann
hafi viljað tengja orðið betur sögn:
inni ræsa, auk þess sem honum
hefir auðvitað verið ljóst, að ræsta
merkti „hreinsa". Honum hefir,
sem sé, þótt lofiræsing ná hugtak-
inu betur, og um það er ég sam-
mála honum. Hins vegar er greini-
legt, að í Flugorðasafni er loftræst-
ing tekið fram yfir,-
Menn geta auðvitað verið ósáttir
við oröið loftbæting. Það er mynd-
að af bæta á sama hátt og loftræs-
ing af ræsa. Ef mönnum finnst
þetta ekki nógu gott orð, verða þeir
að mynda annað betra.
En hugtakaruglingur leysir eng-
an vanda.
Kerskni
CBfUMClM
Ef þú hefðir komið einni minútu seinna hefði
leggja ólöglega.
ég sektað þig fyrir að

Þú verður nú bara aö bfða þar til hann Páll Óskar er búinn með
þetta lag.
ry ^þuHHT tK'lTrl SKYHD/ YER5L UH HEST- UR. FÐN HRYSSfí VlRT/ GílTur /
WtTrfi yh/1\EÐ 2}/höl/ '0-, LjOSfí f %
•Ts ** /b 3
W z. HE/æs E/JÚ/R SKt/rm IR Fjl_ KVfíBB AR lo E/VD. 6fí JfÐ H
HYfKI 21/K/t móR ^ II 5
/V 'OÞeTTu 7 X 6
\tÓ/M+ STROK
1 í VE/Ð/ T/T/LL 'dl'/k/r - 7
f F/ÖLD/* f/fiE/N- ÚERN- /KiS £/</</ Sj'fí- ANb/ 8
a$i AtfU-j9 FlÆKjUR VIL- YRÐ/ 2/ 9
f 5 /<y/v Sur/D lo
£/</</ KfíFfíR R/ SutJ KUSK
myWT HRorn LEIKI VÍSEk/ HÖFUVJ- FAT FVWófíR 10 II
/7 LHGÐ/R F/Et> -/? KJDFT ‘OHREIHh U
'a, HUS/ KjfíFTuR /3 Vfí» /3
SÆTT t SYfíRfíF)
GARD7 fWA SAmfU. Hf/Frvfíg vEKRfí mtiuR R'ostur Ql'oÐ SUGfí /y
FoRfí UH6/R BOLHR \ • 3 /5
t) 18 SÆT- /A'Z>/ HfíFNfíb /6
H'fíHD ' —* b 1E//YS /7
ÓRJÍJT ■ TÓ/Y/Y
bfar y/l j - U6A \ KUTMR 'fíGÆT/ 15 VflTNJ FfíLL /9 /8
B£L- Jf)/</ HfíSfíH ÚRfíUP
TÖ/*7/\ SKERr n/G ^ Bl'ot URffíUL /9
'ors r'/£> SHJ'O- LfíUSfí. l/Hyw/4 25 * E/H/z/6 /Yfímu t 9o
1 T j 8 2/
,) *» Sfímr. SKuHDflR 'fíGfETfí ll
Ættar 5ETUR. / HfíH5K/ ' H 23
SPURK forsk.
% VLFRflR DR'fíTT uR /2 %H
FoRSK. 5K.ST,
SH/R/LL ’fí Ri/fDUm 9 ÚK.ST. 9S
AF TÚH/ BRftÚfí (KtfíKfí) 23 rn LTA
Ui
Ui
O
r-H
jl
XO
>■»—I
Ui
^cd
5 «3: vo rs tij 02 K «2 25 k V. vi k csí >v co <* •V2 *
<*2 k k s -4 -4 <S Í2 Vf) s/ vj k 25 vn X Vv 2)
<*2 U. Ö vl ■vl <*2 U: S V :v vn k * vj <32
VO X -vl uc * k Gi <* • «2 QC k <32 -O
• Ui vo vi u. • k V5 "n. S * • '24
k •vl <5: uc •O cc s >: uc • <*2 65 vl k -
o: vi ÖC £ k <s ^i s <32 -vl vy ^i pt <3;
<* vi 21 > <*2 • Vö VÍX k k \ . * . VO
> u. vn Ö <3; k X 62
• <3; <S u: X \ k «2 •J 2) <*2 k Vh • Víi £2 \v.
* > 32 k Uc • Vv k vO; <3;
> sS ‘•<1 u: ~2> ■4 <í: Ví) • vJ5 $ k <32 k
• > o • Vö • • • • k • vr> • • - •