Dagblaðið Vísir - DV - 19.05.1995, Blaðsíða 12

12
FÖSTUDAGUR 19. MAÍ 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK, SlMI: (91) 563 2700
FAX: Auglýsingar: (91) 563 2727 - Aðrar deildir: (91) 563 2999
GRÆN númer: Auglýsingar: 99-6272. Áskrift: 99-6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritstj@ismennt.is - Auglýsingar: dvaugl@ismennt.is. - Dreifing: dvdreif@ismennt.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: (96)25013, blaðam.: (96)26613, fax: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
Boðin í laxveiði
Alþingi er ekki fyrr komið saman en menn eru aftur
famir að tala um launakjör alþingismanna. Sögusagnir
eru um þreifingar í þá átt að greiða þingmönnum sér-
staka og fasta greiðslu mánaðarlega, íjörutíu þúsund
krónur, ofan á föstu launin. Það á að gera á þeirri for-
sendu að þingmenn hafi kostnað af störfum utan þing-
hússins. Ennfremur er haft eftir fjármálastjóra Alþingis
að „breyta fyrirkomulagi á húsaleigustyrkjum og dag-
peningum til lækkunar en taka jafnframt upp svokallað-
ar kostnaðargreiðslur sem væru hugsaðar til að standa
undir kostnaði við fundi, námskeið, kaup á tímaritum
og mörgu fleira sem Alþingi greiðir ekki beint“.
Hér hefur margsinnis verið tekið undir þau sjónarmið
að kjör alþingismanna séu ekki sæmandi. Hins vegar
hafa aðferðir þingsins til að bæta lág laun upp verið fyr-
ir neðan virðingu stofnunarinnar. í því sambandi er sér-
staklega bent á húsaleigustyrkina sem sumir þingmenn
þiggja fyrir að búa heima hjá sér.
Þingmenn virðast ætla að halda þessu laumuspili
áfram og bæta hjá sér kjörin með því að búa sér til for-
sendur og kostnað, til að dulbúa launahækkanir. Þetta
gerist í kjölfar þess að þingmenn höfnuðu úrskurði Kjara-
dóms um hækkuð laun þeim til handa. Það gerðu alþing-
ismenn af hræðslu við að vera sakaðir um að fá meiri
launahækkanir en hinn almenni launamaður á vinnu-
markaðnum. í staðinn á að laumupokast með fastar
greiðslur í krafti einhverra útgjalda sem enga reikninga
þarf til að sanna.
Ef alþingi er að leita leiða til að bæta kjör alþingis-
manna er ein leið einföld og heiðarlegust. Hún er sú að
áætla eftirvinnu á einhverjum hóflegum nótum og greiða
tiltekna fasta upphæð mánaðarlega til þingmanna og
ráðherra. Enginn vefengir að þessir menn leggja á sig
langan starfsdag, að minnsta kosti meðan þinghald stend-
ur og hvers vegna skyldu alþingismenn og ráðherrar
ekki fá greitt fyrir eftirvinnu eða hún metin inn í launín
eins og tíðkast hjá öllum öðrum stéttum?
í raun og veru er það afar brýnt að úr þessum launa-
málum verði bætt hið fyrsta. Það er siðleysi að greiða
þingmönnum styrki til húsaleigu fyrir að búa heima hjá
sér. Það er þinginu til minnkunar að vera að dulbúa
álagsgreiðslur fyrir kostnað sem er tilbúinn. Og slök kjör
þingmanna og ráðherra bjóða heim þeirri hættu að þeir
falli fyrir freistingum á borð við laxveiðitúra og utanferð-
ir í boði hagsmunaðila utan þings.
Tveir ráðherrar og formaður allsheijamefndar ásamt
mökum þáðu á síðastliðnu sumri boð Sjóvá Almennra í
laxveiði, sem er talin hafa kostað tryggingarfélagið hálfa
milljón króna. Hér verður enginn dómur kveðinn upp
um það að bein tengsl séu á milli laxveiðinnar og inni-
halds skaðabótalaganna. En það er óþægilegt fyrir þing-
manninn og ráðherrana, svo að ekki sé meira sagt, að
liggja undir gagnrýni um að þessi boðsferð hafi haft áhrif
á afstöðu þeirra ti1 nýrra skaðabótalaga. Ekki síst í ljósi
þess að þeir hinir sömu eru sakaðir um að hafa ekki sinnt
almannahagsmunum við setningu laganna.
Þessi tiltekna boðsferð er ekkert einsdæmi. Hún er
grafin upp vegna þess að máhð tengist deilum um meint
afskipti þessara einstaklinga af máli sem hefur áhrif á
hagsmuni almennings. Við vitum ekki um allar hinar
boðsferðimar sem enginn hefur séð sér hag í að upplýsa.
Af hveiju þiggja fulltrúar kjósenda og almannahags-
muna slík boð? Vegna þess að kjör þeirra eru með þeim
hætti að þeir falla fyrir freistingum. Lág laun og léleg
kjör bjóða spillingunní heim. Ellert B. Schram
„Enginn stríðsaðila er saklaus af óhæfuverkum," segir m.a. i grein Gunnars. - Leyniskyttur herja á almenna
borgara i kirkjugarði í Sarajevo.
Hin hliðin á Bosníu
Allt frá upphafi átakanna á Balk-
anskaga hefur það þótt sjálfgefið í
vestrænum fiöímiðlum að stríðið
snúist um landvinninga Serba gegn
hinum þjóöunum sem áður mynd-
uðu Júgóslavíu. En það er mikil og
misvísandi einföldun.
Þegar Slóvenía og síðan Króatía
lýstu yfir sjálfstæði 1991 hófst það
blóðbað sem enn stendur. Þetta var
fyrirsjáanlegt, en stórveldin, aðal-
lega Bandaríkin, sem voru enn
upptekin af Persafióastríðinu, og
Þýskaland, sem hefur aldagömul
tengsl við Króatíu, beittu sér ekki
af afli gegn því sem verða vildi,
enda voru Eystrasaltsríkin í
brennidepli á sama tíma. En Júgó-
slavía var allt annars eðlis en Sov-
étríkin.
Það var fyrst og fremst fyrir til-
stilli Þjóðveija sem einhliða sjálf-
stæðisyfirlýsing Króatíu var viður-
kennd á alþjóðavettvangi, og síðan
hefur Króatía staðið undir vemd-
arvæng Þjóðverja.
Ustasha
Það eru einmitt tengsl við Þjóð-
verja sem eru ein aðalundirrót
stríðsins. Króatar búa ekki einir í
Króatíu. Af 4,8 milljónum eru 6-800
þúsund Serbar. Á árunum 1941 til
45, á hemámsárum Þjóðveija, var
við lýði leppríki þeirra í Króatíu
undir merkjum Ustashahreyfing-
arinnar, sem fylgdi stefnu nasista
gagnvart gyðingum út í æsar, en
hafði eigin stefnu gagnvart Serb-
um; sem sagt að útrýma þeim. Um
600 þúsund Serbar vora skipulega
myrtir í ógnaröldinni sem ríkti á
þessum árum sem enginn þar um
slóðir hefur gleymt.
Nú, 50 árum síðar, var stofnaö
nýtt ríki í Króatíu þar sem Ushtas-
han átti marga fulltrúa, þeirra á
meðal sjálfan Tudjman forseta, og
fánar og tákn Usthashastjómar
stríðsáranna vom sameiningar-
tákn króatískra þjóðernissinna,
fyrrum bandamanna nasista.
Það var þetta sem rak Serba, sem
búa einkum í Krajinahéraði, Slavo-
KjaJlarinn
Gunnar Eyþórsson
blaðamaður
níu og í nágrenni Vukovar, til að
gera uppreisn, eftir að þeir höfðu
haldiö eigin þjóðaratkvæöa-
greiðslu um sjálfstætt ríki og tengsl
við sjálfa Serbíu, og fengu um skeið
stuðning frá stjóminni í Belgrad.
Það er einfoldun að kalla stuðning
Serbíu við serbneska minnihlut-
ann í hinum ríkjunum útþenslu-
stefnu. Serbar þar aftaka með öllu
að eiga líf sitt undir stjórn Króata
(eða múslíma) og telja sig vera að
berjast fyrir tilveru sinni gegn end-
urvakinni Ustashahreyfingu.
Bogomílar
Staðan í Bosníu er í eðli sínu sam-
bærileg, en enn flóknari. í borgara-
stríðinu á stríðsámnum gengu
margir múslíma (og Króata) til liðs
við Þjóðveija gegn skæmliöaheij-
unum, bæði Titos og Mihaljovics.
Múslímar hafa þá sérstöðu að þeir
gengu á öldum áður erinda Tyrkja.
Þegar Tyrkir komust til valda á
14. öld voru svonefndir bogomílar,
sem var kristinn trúflokkur, sem
hafnaði öllu kirkjulegu og verald-
legu valdi, útbreiddur um Balkan-
lönd. Það voru einna helst bogo-
milar sem gengu af kristni, tóku
íslam og fengu í staðinn ýmis for-
réttindi hjá herraþjóðinni. Þetta
endurtók sig í síðari heimsstyijöld-
inni, að breyttu breytanda.
Það var augljóst frá upphafi að
hin þjóðabrotin í Bosníu mundu
ekki sætta sig við að vera þegnar
ríkis sem var í rauninni eingöngu
fyrir múslíma. Serbar og Króatar
eru samanlagt fleiri en múslímar í
Bosníu. En Bosnía-Hersegóvína
var viðurkennd sem fullvalda ríki,
enda þótt múslímar einir stæðu að
stofnun þess. Þarna eiga stórveldin
milda sök. Með skörulegri milh-
göngu strax í upphafi hefði mátt
knýja fram samninga sem tryggðu
rétt minnihlutahópanna í hveiju
landi. Nú sitja menn uppi með
óviðráðanlegt ástand og nýtt stríð
yfirvofandi í Króatíu. Enginn
stríðsaðila er saklaus af óhæfu-
verkum. Það er hvorki rétt né
sanngjarnt að gera Serba eina
ábyrga og útmála múslíma og Kró-
ata sem saklaus fómarlömb. Málið
er ekki svo einfalt og afdráttarlaust
sem af er látið.
Gunnar Eyþórsson
„Það var fyrst og fremst fyrir tilstilli
Þjóðverja sem einhliða sjálfstæðisyfir-
lýsing Króatíu var viðurkennd á al-
þjóðavettvangi, og síðan hefur Króatía
staðið undir verndarvæng Þjóðverja.“
Skoðanir annarra
Þversagnakennd starfsgrein
„íslensk ferðaþjónusta er þversagnakennd starfs-
grein. í aðra röndina er hún talin aðal vaxtarbrodd-
ur íslensks atvinnulífs, á hinn bóginn einkennist hún
af ónógum upplýsingum og vankunnáttu. ... Við
viljum fiölga feröamönnum en helst ekki yfir sumar-
tímann. Samt hefur nálega öll fiölgun ferðamanna
síðastliðin 10 ár orðið yfir sumartímann. ... Þrátt
fyrir gjaldeyristekjur okkar af erlendum ferðamönn-
um vaxi stöðugt berst undirstöðugreinin, gistingin,
1 bökkum vegna offiárfestingar sem hefur leitt til
lélegri nýtingar, lægra verðs og bágrar afkomu."
Úr forystugrein Viðskiptabl. 17. maí.
Framleiðni og vinnumynstur
„Vinnumynstur íslendinga er afar ólíkt því sem
gerist hjá okkar nágrannþjóðum. Fólk sækist eftir
aukavinnu hérlendis og vinnur langan vinnudag við
hvaðeina sem þeir geta tekið sér fyrir hendur. Hætt
er við að þetta sé eitt af því sem hefur áhrif á fram-
leiðni íslenskra fyrirtækja. ... Stjómendur þeirra
ættu að beina sjónum sínum að þessu og gleyma svo
ekki að beina sjónum að sjálfum sér og sínum starfs-
háttum.“ Úr forystugrein Tímans 18. maí.
Þýzkaland er í lykilstöðu
„Ástæða er til að taka undir það með utanríkisráð-
herra að íslendingum er afar mikiivægt að eiga
stuðning eins öflugasta ríkis Evrópusambandsins.
Þýzkaland er í lykilstöðu hvað varðar þróun Evrópu-
sambandsins. Aukin skoðanaskipti við þýzku stjórn-
ina auðvelda íslendingum því að móta skynsamlega
stefnu gagnvart Evrópúsambandinu. ... íslending-
um er nauðsynlegt að móta öflug tvíhliða samskipti
við fleiri ríki Evrópusambandsins í því skyni að afla
sem beztra upplýsinga og eignast fleiri bandamenn.“
Úr forystugrein Mbl. 17. maí.