Dagblaðið Vísir - DV - 31.05.1995, Page 10

10
MTÐVIKUDAGUR 31. MAÍ 1995
Utlönd
Hreindýr í heimsókn í Longyearbyen á Svalbarða. Húsin eru frábrugðin því sem gerist á íslandi og standa yfirleitt á staurum. Frost er í jörðu allt niður á 300 metra allan ársins hring og því ekki
hægt að byggja á hefðbundinn máta. DV-myndir Reynir
Hallyard Holm, skólastjóri í Longyearbyen á Svalbarða, í hópi nemenda.
„Við búum ekki beinlínis í ferða-
töskum en þær eru alltaf innan seil-
ingar. Þegar búið er á hóteli veit
maður alltaf að sá dagur mun renna
upp að maður þarf að fara. Við eig-
um flest okkar rætur annars staðar
og okkur er það ljóst að hér munum
við ekki bera beinin,“ segir Hall-
vard Holm, skólastjóri í Longyear-
byen á Svalbarða. Hann hefur búið
þar allt síðan 1962 og stjórnar nú
grunnskóla eyjarinnar þar sem 170
nemendur á aldrinum 7 til 19 ára
stunda nám.
Myrkur í tvo mánuði
Alls búa um 1100 Norðmenn í
Longyearbyen þar sem um tvo mán-
uði á ári er myrkur en sól er á lofti
alian sólarhringinn sex mánuði á
ári. Hallvard segir að skammdeginu
fylgi ekki nein sérstök vandamál
umfram það sem gengur og gerist.
Sálræn vandamál skjóti aftur á móti
upp kollinum þegar tveggja mánaða
myrkrinu lýkur og sólin sýnir sig á
ný.
„Ef myrkrið fer að þrúga fólk um
of þá senda læknar sjúkrahússins
það til meginlandsins. Sumt fólk
hefur það líka fyrir reglu að taka sér
frí yflr þennan tíma og fara á suð-
lægari slóðir. Þegar myrkrið skellur
á verður fólk dálítið viðkvæmara en
áður og það hægir á öllu mannlífl.
Sumir eiga erfítt með svefn og það
hlýtur að vera skiljanlegt þegar litið
er til tveggja mánaða myrkurs," seg-
ir Hallvard
Vandamálin koma
með birtunni
„Sjáifur hef ég þann mælikvarða
að þegar mér finnast allir á eyjunni
vera orðnir skrýtnir þá sé eitthvað
að hjá mér. Þegar langur vetur er að
baki og sólin birtist á ný koma
vandamálin upp. Það er til gamalt
orðatiltæki sem segir að með birt-
unni komi vandamálin. Það á sér
þær eðlilegu skýringar að þegar sól-
in fer að skína og enn er allur þessi
snjór finnur fólk meira fyrir því að
á sama tíma er allur gróður að taka
við sér á meginlandinu," segir
Holm.
Það kostar norska ríkið stórfé,
eða 3 milljarða á ári, að halda sam-
félaginu og námunum gangandi. 'Sú
spurning vaknar hvort Svalbarði
geti einhvern tíma orðið byggð sem
stendur undir sér sjálf.
„Það vantar alla þá grunnþætti
sem þurfa að vera fyrir hendi til að
Svalbarði geti staðið á eigin fótum.
Hér er ekki flskvinnsla eða annað
það sem þarf að vera til að staður-
inn geti staðið undir sér sjálfur. Það
þarf að flytja inn alla þá hluti sem
þarf til að lifa því lífi sem nútíma-
fólk krefst. Byggð hér verður því
aldrei varanleg," segir Hallvard.
Hann flutti sjálfur til Svalbarða
1962 þegar byggðin var enn á frum-
stigi. Hann hefur séð hana þróast til
nútímabyggðar og þrátt fyrir að
hafa verið á förum árlega framan af
hefur hann nú ákveðið að ljúka
starfsævinni þarna á norðurhjara.
„Flestir sem hingaö koma eru
komnir til að vera takmarkaðan
tíma. Það má segja að einstaklingar
dveljist hér að meðaltali í 6 til 8.ár
en fjölskyldur í 10 til 12 ár þó auðvit-
að séu til undantekningar frá því.
Ég veit um eitt dæmi þar sem fjórði
ættliðurinn var að fæðast,“ segir
Holm.
ísbirnir ógna
Það er í raun sáralítill munur á
mannlífinu í Longyearbyen og á Pat-
reksfírði, svo dæmi sé tekið. Fólkið
er eins og það er leikfélag á staðn-
um, saumaklúbbar og raunar allt
sem tengist félagsmálum. Þá eru
ekki færri en þrír vínveitingastaðir
og hótelin eru einnig þrjú til að
mæta ferðamannastraumnum. Inn-
fæddir þurfa ekki að óttast snjóflóð
eins og frændur þeirra á Patreks-
firði en í staðinn hafa þeir ísbimina
sem allir óttast. í einstaka tilfellum
eiga þeir það til að ráðast á fólk,
ærðir af sulti. Það er fólki enn í
fersku minni þegar ísbjöm réðst á
unga norska konu i vetur og varð
henni að bana. Samfélagið lamaðist
fyrst eftir þann atburð en nú er fólk
komið yfir mesta áfallið.
Atburðurinn er fólki þó ofarlega í
huga og margvíslegar varúðarráð-
stafanir hafa verið gerðar til að fyr-
irbyggja slys vegna ísbjama. Leik-
skólinn er víggirtur með girðingu
sem ísbirnir komast ekki í gegnum
og fólk er ítrekað varað við þeim
möguleika að slíkar skepnur geti
hvenær sem er birst. Nokkur dæmi
eru um að ísbimir hafi komið inn í
byggðarlagið í skjóli myrkurs og
gramsað í ruslatunnum íbúanna i
leit að æti.
Eiturlyfjavandi óþekktur
Holm skólastjóri segir að böm og
unglingar i Longyearbyen séu yfir-
leitt mjög öguð og það sé vandræða-
lítið að reka skólann. Hann segir
raunar að mörg þeirra vandamála
sem við er að glíma annars staðar
séu óþekkt í Longyearbyen.
„Við þekkjum ekki eiturlyfja-
vanda hér innan skólans og
drykkjuvandamál eru fátíð. Ég get
nefnt að það hefur engin rúða verið
brotin í skólanum síðan hann tók tfl
starfa og engar skemmdir hafa orð-
ið á innanstokksmunum eða eignum
skólans af völdum nemenda. Þetta
fullyrði ég að sé mjög fátítt í skólum
þar sem oft gengur mikið á. Hér
þekkja allir alla og þar með hefur
fólk mikla yfirsýn yfir mannlífið í
heild sinni,“ segir Hallvard Holm.
-rt