Þjóðviljinn - 24.12.1958, Page 6

6) JGLABLAÐ ÞJÓÐVILJANS 1958
THOR VILHJALMSSON:
F R Á Á S S !
I.
Ferðamaðurinn gengur
þröngar götur og gangstíga,
stundum mjóar tröppur eftir
foænum sem stendur í hæð
undir Subasiofjalli. Þar sem
foú gengur upp tröppur sérð
þú kannski konur á vegar-
i brún fyrir ofan þig svart-
klæddar og horaðar með körfu
á höfði og eru að horfa á
þig aðkomumanninn. Þær
standa eins og mónúment á
iáréttum þverveginum ofur-
lítið til hliðar við stefnu
þína upp brattann.
Hvaðan kemur þessi mað-
ur, segir önnur kannski.
Ma ché .. byrjar hin, slær
höndum út í loftið eins og til
að botna setningu með hreyf-
ingu í stað orða.
Englendingur, svarar sú
fyrri sjálfri sér.
Da vero, jájá alveg satt.
Si, tutti gli inglesi vanno
con una barba rossa: já allir
Englendingar ganga með
rautt skegg.
Ah, cosi é, rétt er nú það.
Og þegar ferðamaðurinn
gengur framhjá þeim þagna
þær og horfa á hann eins og
mann sem hefur orðið fyrir
stórslysi eða unnið háan vinn-
ing í happdrætti.
Hann klífur áfram brattann
í hitanum. Húsin eru brún og
gul, hlaðin upp og þökin úr
hellum. Konurnar eru kapp-
klæddar í hitanum, andlitin
dökk með svip af mold, tdular-
full í upprunaleik sínum eins
og mold. Þessi andlit eru eins
og mynd framan við fyrsta
bókstafinn í sögu mannsand-
ans. Ennið lágt, nefið lítið
breitt með nasirnar stórar og
opnar eins og á hinum heim-
spekilega búpeningi sem hef-
ur svo mikla þolinmæði í lífinu
og hitanum. Augun eru lítil
og liggja langt inni, svartar
brýnnar eru ekki dregnar í
boga en liggja lágt þvert yfir
1 augum og ná stundum saman.
Og hugur þinn filmar þessar
konur um leið og þú gengur
fyrir, dregur þær inn á mynd-
ræmu í minninu sem þú flettir
sundur og rennir í greip þér
löngu eíðar þegar það er ekki
lengur heitt- heldur vetur og
snjór yfir landi þínu lengst í
norðri.
Og þegar þú horfir lengra
eftir ræmunni sér þú eftir
sjálfum þér fara fyrir horn
og koma á þröngan veg sem
liggur skásníðandi hæðina
með lágum húsum þar sem
hlerarnir eru fyrir gluggum
en dyrnar víða opnar í dimm-
ar vistarverur þangað sem
fólkið flýr sólina inn í myrk-
ur til að fá sér hádegisblund-
ínn. Og það fer að líða að því
að fólkið komi aftur út. Lítill
maður með stráhatt í bættri
skyrtu flibbalausri og brúnum
buxum mjög óheimsmannsleg-
um gengur á undan götuna.
Hann teymir eyrnalangan
múlasna horaðan og gráan
með hvítt í eyrum og knjá-
liðirnir útstæðir eins og öxul-
hnúðar. Asninn silast áfram
eins og hann sé að hugsa um
að fara nú ekki lengra, en þó
láti hann leiðast í ákvörðun-
arleysinu. Hausinn gengur
upp og ofan líkt og á manni
sem kinkar kolli undir ræðu
sem honum leiðist og reynir
að forða sér undan með
gremjulegri samsinningu, í
hverju spori er líka_ öldu-
hreyfing í skrokk asnans eins
og stórt lunga starfandi fyrir
augum skurðmannsins.
Hann teygir fram múlann
grannan með einhverjum fín-
legum blæ af gamalræktuðu
kyni og eitthvað næstum
semitískt, þetta óeðalborna og
þrælkaða dýr milli hests og
asna, þessi bastarður. Þegar
maðurinn togar í bandið teyg-
ist höfuðið fram og múlasn-
inn lygnir aftur augum og
það fara þá ekki flugur upp
í þau á meðan og veifar eyr-
unum.
Stundum stanzar maðurinn,
tvöfaldar tauminn í greip
sinni og danglar í lend
skepnunnar. En hvað augu
hennar eru fróðleg um sögu
mannsandans gegnum aldirn-
ar. Augu líðandi umkomuleys-
is, augu hins málvana píslar-
votts sem getur ekki snakkað
sig inn í ódauðleikann. Öend-
anlega þolinmóð í striti sínu
upp brekkurnar með kerru
mannsins meðan bærinn sefur.
En karlinn. Hann er gul-
brúnn í framan, lágur vexti,
gráir skeggbroddar, hendurn-
ar dökkbrúnar og bakaðar af
sól. Hann er með gulan strá-
hatt barðaVíðan, munnsvipur-
inn flírulegur, þó efast ég um
honum sé nokkuð kátlegt í
huga, það er gretta sem er
föst í andlitinu kímnilaus þeg-
ar maður gáir betur. Augun
eru stuttar rifur og það er
eins og einhverjar ósýnilegar
tengur í tímanum séu að
reyna að klípa þau saman og
loka þeim alveg að fullu. Og
þegar hann talar til asnans
var munnurinn tannlaust gap,
hljóðið flatt eins og það stafi
úr munninum rétt innan við
varirnar, sem hreyfast ekki
meðan hann talar, þurrar og
skorpnar. Þegar hann hefur
danglað nokkrum sinnum í
asnann, stanzar hann snöggv-
ast og klórar honum við eyr-
un, fyrst hann sér engan ann-
an nálægt sér, síðan halda
þeir áfram að ganga.
Þeir fara framhjá litlu barni
sem er að róta í skarni við
veginn. Það er lítil telpa með
gilda fætur en allt annað svo
smátt og rýrt. Dyrnar eru
opnar á gátt í húsi, dimmt
inni, rétt fyrir innan situr
ung kona á stóli með slapandi
brjóst og hrukkótt í framan,
horuð, svipurinn sljór, móðir
barnsins: ung kona í landi al-
þýðlegs hungurs. Kviðurinn
strengdur fram af nýrri líf-
veru sem heimurinn beið eftir
til að traktera með hungri
sínu og þorsta, með hinar
sýndu krásir en ekki gefnu,
hin frjósama jörð forboðinna
ávaxta með heilagan eignar-
rétt á öllum gæðum og eftir-
Franskirkja í Assisi
sóknarverðum hlutum sam- hennar er í samræmi við inn- og tilhaldsleysi með sjálfan
kvæmt nkjandi mati. tak Fransiskanareglunnar þar sig, og þeir sökkva sér svo
Pietá, - hér er bær hins sem fátæktin var hið æðsta djúpt í óguðfræðilega trúar-
heilaga Frans dýrlings hinna boðorð, hún er einfnld og fá- sæluna- og einfaldleikann að
fátæku. tækleg, Frans neitaði að þeir fara um eins og húrrandi
þiggja hana að gjöf því hann galningar guðs sem reka upp
vildi ekki að regla sín ætti allskonar óp og skræki af ein-
II* neitt. Bræður hans áttu að tómri gleði sálarinnar og
Þegar ferðamaðurinn kemur vera fátækir og ferðast án ganga um blómabreiður
akandi til Assisi sér hann bæ- byrða frjálsir eins og fuglar syngjandi guði lof og dýrð
inn rísa upp af hæð með hina himinsins sem þiggja sælir og með sætu músikspili sem er
miklu kirkju heilags Frans þakklátir mola sem af borð- framið með því að núa saman
yzta og hæst gnæfandi eins og 1,m hrjóta, þetta var kristileg tveim spítum sem önnur tákn-
varðhundur með háreist höfuð farfuglahreyfing, að vísu áttu ar fiðlu og hin er boginn.
vaki yfir byggðinni og fróm- múnkarnir ekki járnaða Frá þeim segir í Fioretti di
leikanum og svo kemur bær- göngusko, stuttbuxur ur mol- San Francesco, 1 Smáblómum
inn út frá kirkjunni með skinni, úttroðinn bakpoka né heilags Frans. Það er ít'ölsk
þyrpingum húsa í hlíðar- tjald og í staðinn fyrir fóðr- Þýðing á latnesku kveri þar
slakka þar sem einstakir turn- aða úlpu höfðu þeir kufl úr sem skrifaðar eru alþýðlegar
ar standa upp úr og þar fyrir brúnu ullarefni og skyldu ekki eögur sem fóru af Frans frá
ofan er Subasiofjallið með eiga neitt nema þennan eina Assisi og lærisveinuin hans
mjúkum linum. En ef ferða- kufl. skráðar af einföldum og
manninum hugkvæmist að í fyrstu vistarvérum þeirra hjartahreinum munki.
horfa á myndina eins og sem voru reistar kringum kap- Þessi orð Frans gætu verið
hann lægi sjálfur út af þá er elluna gömlu var enginn hús- táknorð fyrir hreyfingu hans
eins og risi liggi þar með búnaður; þeir lágu á jörðunni a þeim dögum sem hann lifði
turninn á Franskirkju fyrir þegar þeir sváfu með einhverj- °% fyrst eftir dauða hans:
nef og Subasiofjallið leggur ar druslur undir sér, þegar Hvað eru guðs þjónar annað
til mjúkar línur ýstrunnar. En þeir mötuðust sátu þeir flöt- en trúðar hans og hlutverk
nokkru fyrir neðan stendur á um beinum með gleði og fögn- þeirra að hefja hjörtun og
sléttunni Maríukirkja ein uði þess sem þjónar ríki hinna fy^a Þau hinni andlegu gleði.
með frægum kraftaverkarós- sælu af öðrum heimi og komu Ennþá stendur litla kapell-
um sem alltaf kváðu vera sféan svífandi að jarðlífinu an Porziuncola og táknar nú
blómstrandi hvernig sem án þess að eiga nokkrar akts- síður sjálf þann anda regl-
múnkarnir fara að því en á íur í því heldur til þess eins unnar sem ríkir í seinni tíð en
þessum slóðum dó sá heilagi að hlaupa undir byrðarnar umhverfi hennar því meira:
Frans árið 1226 í lítilli kap- hjá þeim sem eru að sligast Því utan um hana stendur nú
ellu sem þá var þar, kölluð og ganga undir byrðunum gríðarmikil kirkja með bar-
Porziuneola sem mikið kom með þeim og segja þeim frá okkblæ sem lýsir ríkidæmi
við sögu Frans og hinna því hve fánýtt er að eiga reglunnar: hún hefur yfirgef-
fyrstu fylgismanna hans: annað en það sem maður get- fátæktarsjónarmiðið sem
ævagömul kapella, sumir hafa ur borið í hjarta sér og huga. Frans byggði allt á. Fransisk-
getið sér til að hún væri Porziuncola þýðir eiginlega anar eru ekki lengur fratres
byggð á fjórðu öld af heim- ekikinn, smáparturinn: þar minores, smabræður eins og
marséramdi pílagrímum sem s"fnuðust betlimúnkarnir sam- Fnans kallaði sig og- fylgis-
komu frá landinu helga með an tvisvar á ári milli þess sem menn sína. Nú á þessi regla
minjagripi um Maríu guðs- þeir flökkuðu með fagnaðar- eignir og voldugar og skraut-
móður sem kaþólsk kirkja erindið til að hrífa sálirnar legar kirkjur með þunglama-
hefur nýlega upplýst að hafi með góðsemi og björtu þeli legum íburði eins og til dæmis
stigið til himna með óskertu úr klóm myrkrahöfðingjans. Bræðrakirkjan í Feneyjum,
sínu fróma holdi og í heilu Varla hefur önnur tilraun Chiesa dei Frari. Utan á kap-
lagi úr jarðneskri vist, fyrir komizt nær því að vekja aftur elluna litlu Porziuncola eem
nokkrum árum var gefin út anda frumkristninnar heldur stendur undir voldugu hvolf-
páfabulla til að ta'ka af all- en hreyfing Frans af Assisi. Þaki kirkjunnar eru málaðar
an vafa. Allir voru velkomnir til að °% steyptar myndir óskildar
Þessi litla Maríukapella njóta gestrisni þeirra, þjófum anda Smáblómanna.
heyrði undir múnka sem sátu og ræningjum var fagnað
á Subasiofjalli af Benedikts- gefið þeim fyrst að borða,
reglunni en það er elzta sagði Frans: og drekka, og JJJ^
múnkaregla stofnuð á sjöttu þegar þeir eru mettir þá skul-
öld. Síðan hafði kapella þessi ið þið biðja þá um að lofa Nú höldum við áfram og
um skeið staðið auð og ó- ykkur því að deyða aldrei höfum að baki hina stóru
notuð þegar Frans og hans mann. Virðing fyrir hverri gráu steinkirkju Santa Maria
fylgjendur hinir fyrstu fengu einustu manneskju og vonin degli Angeli með barokk-
leyfi til að nota hana á fyrstu um að leiða hana á sáluhjáíp- ískum hvolfþökum og um
árum þrettándu aldar og þar arveginn litar athafnir þess- sléttuna kring breiðaet olíu-
var þeirra miðstöð. Svipur ara manna ásamt auðmýkt viðarlundamir blágrænir en