Þjóðviljinn - 24.12.1958, Blaðsíða 12

12) JOLABLAÐ ÞJOÐVILJANS 1958

* !• If'l.nihli .*JUl lU*.i,vÍU*u
Jyváskyla og blómarós frá Paijanne.
eftir aðeins eins árs sambúð.
Var hún þá að hugsa um að
hverfa heim. Þau hjónin höfðu
búið austur undir landamærum
Rússlands, en nú fluttist hún til
Sysma; þar sem maður hennar
átti jörð, og settist þar að.
Nokkru síðar giftist hún svo
Jussa Peltola á Rantala og þar
með var ráðið, að hún ílentist
í Finnlandi. Eiga þau hjón tvo
syni. Olavi Wille Juhani, 6 ára,
og Tapani Arno Einar, 4 ára.
G9 Skógarhögg- og elgsveiðar
Á Rantala dvöldumst við í
bezta yfirlæti í tvo daga og
fræddumst meira af þeim hjón-
um um Finnland og finnska bú-
skaparhætti en við hefðum ann-
ars átt kost. Rantala er meira
en meðaljörð að stærð eða 25
hektarar ræktarlands. Auk_bess
á Jussi aðra jörð þar í sveit-
inni með 9 ha. landi. Annars er
það skógurinn, sem bændurnir
þarna lifa aðallega af. Á Jussi
300 hektara skóglendis. Af búfé
höfðu þau mest kýr en einnig
svin, hænsni og hesta. Sauðfjár-
rækt er hins vegar mjög lítil
þarna um slóðir, t. d. áttu þau
hjón aðeins eina kind. Er mjólk-
in það he^zta, sem þau selja af
búf jórafurðum. Nokkur hluti
ræktarlandsins er akrar og
rækta bændur sjálfir allan þann
kornmat, er þeir þurfa til heim-
ilisins, en um sölu er ekki að
ræða nema þau árin, sem upp-
skeran er bezt. í sama akur-
lendi er aðeins sáð þrjú ár í
senn og þá skipt um land.
Aðalsöluvara bændanna er
skógur. Helztu trjátegundirnir,
sem þarna eru ræktaðar, eru
björk, sem mest er seld til
smíða, og greni, sem notað er
m. a. í pappír. Einnig er selt
nokkuð af brenni og svo ösp til
eldspýtnagerðar. Einn daginn
g'ekk Jussi með okkur um land-
areignina og sýndi okkur hana
nema skóginn, við komum að-
eins í jaðar hans. Skóginn fella
bændurnir ýmist sjálfir eða þeir
seiia félögum, sem kaupa hann,
levfi til þess að höggva í landi
sínu. Á jörðinni, sem Ásta fékk
eftir fyrri mann sinn, er elgs-
skógur. Fer Jussi þangað til elgs-
veiða á haustin. Af elgnum má
hins vegar ekki veiða nema ör-
1 fá dýr árlega og þykja veiðarnar
1 mesta sporf. Sagði Ásta, að það
væri sumarfrí bónda síns, er
hann reikaði um skóginn í leit
1 að elg. Sjáifur sýndi hann okk-
1 ur byssuskeftið sitt, en í það
hafði hann markað- skoru fyrir
hvern elg, er hann hafði lagt að
velli. 1
Q f finnskri baffstofu
Við hittum svo á, að daginn
eftir að við komum til Rantala
átti húsfreyjan fertugsafmæli.
Komu nokkrir nágrannanna í
heimsókn af því tilefni, þ. á m.
tvær systur Jussa. Er önnur
þeirra kaupkona í þorpinu, en
hin er bóndakona og heitir mað-
ur hennar Tapiola. Þau hjón
buðu okkur öllum heim til sín
um kvöldið, og skyldum við
nú fá að kynnast hinu fræga
finnska baði, en hvar sem kom-
ið er í Finnlandi er baðstofa á
nálega hverjum bæ, eða sauna
eihs og þær nefnast á finnsku.
Tapiola er garðyrkjubóndi og
byrjuðum við á því að skoða
gróðurhús hans, sem hann hit-
ar með skógi, því að ekki er
þar jarðhitinn. Er við höfðum
lesið vínber af greinum í gróð-
urhúsinu, gengum við karl-
mennirnir til baðstofu. Bærinn
stendur nálægt litlu vatni,
Vehkajárvi, og er baðstofan á
vatnsbakkanum, eins og títt er
um finnskar baðstofur. Henni
er skipt í þrennt. í fremsta hlut-
anum stóðu vatnsilát og þar var
ofninn, sem hitaði baðið. Er
honum skipt í tvennt. Að neð-
anverðu er eldhólfið, en í efra
hluta hans, sem gengur upp í
sjálfan baðklefann, eru steinar.
Inn af þessari forstofu er lítill
klefi, þar sem menn afklæðast
og þerra sig að baði loknu, og
loks er baðklefinn sjálfur. Er
ofninn í einu horni hans, en í
hálfhring í kringum hann eru
bekkir, sem setið er á.
Þegar við settumst fyrst inn
í baðklefann, var þar allheitt en
þurrt loft. Síðan var skvett vatni
á steinana í ofninum og gaus
þá upp mikil hitabylgja. Var
þetta gert nokkrum sinnum og
tók þá skjótt að hitna í baðinu
og fór setan að gerast okkur
óhæg. Lá mér við andköfum í
hvert skipti, sem skvett var á
steinana. Meðan setið er í bað-
inu ausa menn sig stöðugt volgu
vatni og linar það mikið hinn
þurra hita. Einnig hafa menn
vendi mikla af mjúkum viðar-
greinum, sem dýft er í vatn, og
slá sig með þeim í bak og fyrir.
Þótti mér það mikil þrekraun,
því að heitt var undan höggun-
um, en gerði þó sem aðrir. Er
við höfðum setið i baðinu all-
langa hríð, snaraðist Jussi út.
Ekki var það þó fyrir þá sök,
að hann þyldi verr hitann en
aðrir, því að hann er manna
inestur vexti og hraustastur,
heldur vildi hann gefa okkur til
kynna, sem óvanir vorum, að
nú þyrftum við ekki að sitja
lengur. Við sátum þó enn um
stund, en smátíndumst síðan út
eftir því sem hitinn óx. Fór Þór-
ólfur síðastur okkar íslending-
anna, en Taipola bóndi hélzt við
lengst allra. Sögðu Finnarnir
okkur á eftir, að allheitt hefði
verið orðið í baðinu, en þeir
vildu reyna í okkur þolrifin.
Þegar út kom, steyptu sumir
sér í vatnið og fengu sér sund-
sprett. Síðan þerruðum við okk-
ur og klæddumst. Var baðið á-
kaflega hressandi eftir á, og
höfðum við félagarnir á orði, að
við yrðum að koma okkur upp
finnskri baðstofu, er heim
kæmi.
Bl Saliti og koskenkorva
Þegar baðinu lauk, var setzt
úti fyrir húsinu og þar var bor-
inn fram drykkur sá, er sahti
er nefndur. Það er heimagert
öl, sem bruggað er úr byggi.
Er það gulbleikt á lit, eilítið á-
þekkt skyrmysu nema ekki súrt
heldur með svolítið römmum
keim. Er drykkur þessi lítið
eitt áfengur og mikið drultkinn
við hátíðleg tækifæri þarna um
slóðir. Gerðust menn brátt glað-
ir og reifir og hófust hinar
fjörugustu samræður á „skandi-
navisku“, því að Jussi og fleiri
Finnanna töluðu nokkuð sænsku.
Einnig túlkaði Ásta, ef á lá, en
hún talar orðið reiprennandi
finnsku. íslenzkunni hefur hún
þó ekki týnt niður, og heyi’ðist
enginn hreimur í mæli hennar,
hins vegar þarf hún stundum að
leita að orðum, sem ekki eru
orðin henni töm.
Síðar um kvöldið var okkur
borið kartöfluvín. Er það tært
■ og litlaust en mun sterkara en
sahtiið, enda nefnist það kosk-
enkorva á finnsku, en það mun
þýða fossniður á íslenzku. Er
sagt að menn fái slíkan nið fyrir
eyrun, ef þeir drekka mikið af
drykknum. Veit ég ekki hvort
það er rétt hermt, en tel það
ekki ólíklegt. Laust eftir mið-
nætti kvöddum við okkar á-
gætu gestgjafa með virktum og
gengum heimleiðis í kvöldblíð-
unni eftir eitthvert skemmtileg-
asta kvöld, sem ég hef lifað.
fg Titlar og' tímahvörf
Tvívegis meðan við dvöld-
umst á Rantala fór Ásta með
okkur í gönguferðir um þorpið,
en það heitir Sysma eins og
héraðið og er fremur lítið
sveitaþorp en með miklum
menningarbrag. Það vakti at-
hygli okkar hve mikið var þar
af nýjum opinberum bygging-
um, s. s. skólahús, sjúkrahús,
elliheimili o. fl. Er það mikið
átak af ekki stærra byggðar-
lagi að koma slíku upp á fáum
árum, enda eru skattar háir í
Sysma. En hér var umbóta þörf,
því að allt var áður í niður-
níðslu. Áður var mikill hluti
sveitarinnar í eigu stórjarðeig-
enda og aðalsmanna, er sinntu
lítt opinberum framkvæmdum.
Nú eru aðalstitlarnir orðnir lítið
annað en nafnið tómt, t. d. hitt-
um við gömul hjón af aðalsætt-
um, sem lifa núorðið á hænsna-
rækt.
Eftir stríðið urðu miklar
breytingar á þarna í sveitinni.
Þá kom margt Karela úr austur-
héruðunum, er settust þarna að,
og var stórjörðunum skipt niður
og þeim fengið landið. Með Kar-
elunum kom nýr ai dblær. Þeir
eru að eðlisfari glaðværari og
mannblendnari en hinir hrein-
ræktuðu Finnar, er alltaf hafa
fengið orð fyrir að vera þögulir
og fáskiptnir líkt og margir ís-
lendingar. Henda þeir sjálfir
gaman að því, og sagði Ásta okk-
ur m. a. eina sögu, sem þeir
segja oft þessu til sönnunar. Er
hún eitthvað á þessa leið: Það
var á sveitabæ, er fjölskyldan
sat að snæðingi, að sonurinn,
tvítugur að aldri, hófst allt í
einu upp úr eins manns hljóði
og skipaði, að sér væri rétt
brauðið. Allir hrukku við, því
að enginn hafði fyrr heyrt hann
mæla orð af vörum, og var hann
haldinn mállaus.

g[ Timbriff sagaff
Meðal þess, sem við skoðuð-
um þarna í þorpinu, var sögun-
arverksmiðja. Hún stendur við
vatn og er timbrinu fleytt að
henni í stórum flotum. Síðan er
því stjakað á færibönd, er grípa
trjábolina og flytja þá í sögina,
sem er geysiafkastamikil, sagar
eitt og hálft tré að me'ðaltali á
mínútu. Eftir að trjánum hefur
verið flett, eru skífurnar flutt-
ar burt á vögnum, sem ganga á
spori, og þeim staflað í hlaða
og þurrkaðar. Síðan eru þær
fluttar burt á bátum eftir vötn-
unum eða á bifreiðutn, Öll er
þessi verksmiðja furðulega ein-
föld að gerð, og til þess að nýta
hráefnið sem bezt brenna vélarn-
ar, sem knýja hana áfram, sagi.
Er það nýleg uppfinning.
B íslenzk fjöll og finnskir '
skógar
Ætla mætti að óreyndu, að.
það væri erfitt fyrir íslending
að setjast að með jafn óskyldri
þjóð og Finnum og semja sig að
þeirra siðum og háttum. En
Ásta virðist una hag sínum vel,
og hvarvetna sáum við þess
merki, að hún hafði unnið sér
virðingu fólksins og vináttu,
lagað sig að háttum þess og þó
haldið sínum heimavenjum um
margt. Hefur hún þannig reynzt
verðugur fulltrúi lands síns og
þjóðar. Þótt undarlegt kunni að
virðast eru Finnar lika furðu
Tapani Arno Einar og Olavi Wille Juhani.