Þjóðviljinn - 24.12.1958, Page 25

JÓLABLAÐ ÞJÓÐVILJANS 1958 (25
Valdskák
Ekki hefur skáktaflið í nú-
verandi mynd verið iðkað ýkja
lengi hér á landi. Það var ekki
fyrr en um aldamót, sem við
tókum að laga taflið að fastmót-
uðum alþjóðlegum reglum.
Áður var þetta allt laust í
reipunum og mun það ekki hafa
verið fátítt ágreiningsefni hvaða
reglum skýldi beitt. Menn
greindi á um, í hve mörgum
leikjum þyrfti að máta, eftir að
kóngurinn var einn eftir á borð-
inu, hvernig skyidi hróka, hvort
hróka mætti úr skák o. s. frv.
Þá mundi framhjáhlaup hafa
þótt heldur kátleg íþrótt í þá
daga og naumast vakið teljandi
aðdáun.
En auk alls þessa var mikið
stunduð önnur tegund mann-
tafls, raunar allfjarskyld því,
þótt samur væri manngangur-
inn. Það var hin svonefnda
valdskák, en hún dró nafn sitt
af því, að ekki mátti drepa vald-
aðan mann. Urðu þá stöður
oft flóknar og þvælingslegar,
sem ekki var að kynja, þar sem
mannakaup í venjulegum skiln-
ingi voru útilokuð. Eina leiðin
til sigurs var að olnbogast „með
valdi“ inn fyrir óvinavíglínuna
og máta kónginn, en svo var
guði fyrir að þakka, að ekki
nægði að valda hans hátign til
að firra hann máti.
Hér kemur sýnishorn af vald-
skák. Hún er tefld í Grímsey
árið 1902, en þar var þá skák-
iíf í miklum blóma sem kunn-
ugt er. Keppendurnir eru feðg-
ar.
Hvítt: Ingvar Guðmundsson.
Svart: Albert Ingvarsson.
1. e4, e5 2. Rf3, Df6 3. Rc3,Df4
4. d3, Rc6 5. d4, d6 6. Be3, Bg4
7. Rd5, Ha—c8 8. Dd3, f5 9.
Db5, Hc—b8 10. Rxc7f Kd7 11.
Rd5, Dxe4 12. Bd3, Rf6 13.
0—0—0, Be7 14. Hli—gl, Hh—e8
15. Rd2, Bf3 16. Rb3, Ke6 17.
Rc7t, Kf7 18. Dd5t, Kf8 19.
Bc4 og svaitur gafst upp, því
hann er óverjandi mát í næsta
leik.
Furðuleg lokastaða!
Um riddara o. fl.
Þýzki heimsmeistarinn dr.
Emanuel Lasker (1868—1940)
bjó yfir ríkri kímnigáfu. Það var
ein af uppáhaldsskemmtunum
hans, að bregða yfir sig nafn-
leynd og skjóta upp kollinum
sem óþekktur maður í einhverj-
um skákklúbb.
Á einu slíku ferðalagi settist
hann að tafli gegn manni nokkr-
um sem var í miklu áliti í sín-
um félagsskap. Lasker tapaði
af ásettu ráði fyrstu skákinni.
Andstæðingur hans bauðst þá
til að gefa honum riddara í for-
gjöf. Lasker féllst á það og
heppnaðist að tapa aftur, að
visu með nokkrum erfiðismun-
um. „Þetta er engin furða“
sagði Lasker stuttur í spuna,
„þeim sem gefur riddara í for-
gjöf er að því mikill hagur, því
á þann hátt kemur hann hrók
sinum fyrr í spilið og getur
byggt upp öfluga sóknarstöðu.
Nú skulum við skipta um og
ég gef yður riddarana í forgjöf.“
Andstæðingur Laskers, sem
taldi sigurinn auðsóttan á þann
hátt, gekk að þessu og — tap-
aði.
„Þarna sjáið þér“ sagði Lask-
er, „þetta sannar staðhæfingu
mína. Gefið þér mér nú aftur
riddara í forgjöf."
Hinn gerði svo og — Lasker
tapaði. Því næst gaf Lasker
riddara í forgjöf og — vann.
Þannig gekk það alllanga
hríð; þeir gáfu riddara í for-
gjöf á víxl, og jafnan vann sá,
sem forgjöfina gaf. Að lokum
lét andstæðingur Laskers Sann-
færast og sagði: „Þér virðist
alveg hafa á réttu að standa.
Það er áreiðanlega hagkvæmt
að gefa riddara í forgjöf!“
En ekki heppnaðist Lasker
alltaf jafnvel að dyljast á þess-
um ferðalögum sínum. Þannig
rakst hann dag nokkurn á blind-
an skákmann — sem var þó
miklu sterkari en margur sjá-
andi — og tóku þeir skák sam-
an. Eftir að Lasker hafði leikið
nokkra sérstaklega sterka leiki,
rétti blindi maðurinn sig upp
í sæti sínu, brosti og sagði: „Ó,
dr. Lasker, ekki satt?“
Skákvísur
Skákíþróttin og kveðskapar-
listin hafa stundum blandað
blóði saman. Einkum var það
mikil hefð að láta fjúka í kviðl-
ingum er símskákkeppni var
háð, og munu margar snjallar
vísur fyfa fæðzt við slík tæki-
færi, þótt fæstar þeirra kunni
ég. Og þar sem ég man ekki
eftir nema þremur í svipinn, þá
finnst mér ástæðulaust að vera
að liggja á þeim.
Svo bar við í þorpi einu á
Norðurlandi fyrir u. þ. b. þrem-
ur áratugum, að sá orðrómur
komst á kreik, að eldri maður
þar á staðnum hefði verið
„yngdur upp“ 'af lækni sínum,
er var mikill færleiksmaður í
sinni grein. Sagt var, að fyrir-
svarsmenn hreppsfélagsins
hefðu ekki verið sérlega hrifnir
yfir þessu líknarverki hins hug-
vitssama embættisma'nns, en
hinsvegar varð þessi meinta
læknisaðgerð mesti hvalreki
fyrir gárungana.
Skömmu síðar háðu þorpsbú-
ar símskákkeppni við nágranna
sína, skákmenn í öðru norð-
lenzku þorpi. Við það tækifæri
fengu þeir íyrrnefndu eftirfar-
andi vísu senda:
Skákbrautir Jólablaðsiii'
Fyrstu verðlaun: 300 krónur
ABCDEFGH
ABCDEFGH
co
I>*
co
CSl

m
4
;///, ' m&', 'wWíi 1
x í I i
: L ' v'
co
CD
lO
co
CSJ
H K i m $ Ifi m
r ap® m
■6 Í ? í
! x & ii
% S t !i
! Í m ipíP
'WÆf,
M
A. Hvítur mátar í f jórða B. Hvítur mátar í: fimmtá
leik. leik.
Önnur verðlaun: 200 krónur
ABCDEFGH
ABCDEFGH
co
CD
to
00
CSJ
m m ■ h co \ i ii
IK ^ m Ka m c- fsm r mm mm #) m m II
i i p m CD
1 g r.j ID í i í ?f.
mm m, m.
m m m m CO I I é f 1
@Sfl H IH <M t m
Ci i§ §8 K rH ppp p|i • 111
C. Hvítur mátar í þriðja D. Hvítur mátar í þriðja
leik. leik.
Þriðju verðlaun: 100 krónur
ABCDEFGH
ABCDEFGH
* M i a
m m bsí
co
£þ-
co
IH ijgp wm
wm mm wz. wm
H
w \
wstk
íÍB
ÉH ý,
i wá m.
E. Hvítur mátar í öðrum F. Hvítur mátar í þriðja
leik. leik.
ii fyrir
miðlongsmemi og
meistara
Jólablaðið birtir að þessu
sinni sex skákdæmi og verða
veitt verðlaun fyrir réttar lausn-
ir þeirra. Þeim verður þannig
úthlutað, að veitt verða ein verð-
laun kr. 300,00 fyrir fullar
lausnir á dæmum a og b báðum
saman, 200,00 kr. fyrir fullar
lausnir á næsta flokki, dæm-
■ um c, og d, og loks kr. 100,00
fyrir lausnir á e og f.
Að sjálfsögðu getur hver og
einn glímt við ail’a flokkana, en
halda skal hann lausnum þeirra
vandlega aðgreindum, er hann
sendir þær til blaðsins, þar sem
síðar verða dregnar út rétt-
ar lausnir á flokknum hverjum
í sínu lagi. Hefur þannig sá, sem
ekki leggur í þyngstu þrautirn-
ar, jafna möguleika og hinir að
hreppa önnur eða þriðju verð-
laun. Hinsvegar eru möguleik-
ar fyrir þá, sem leysa að fullu
öll dæmin að vinna kr. 600,00, ef
heppnin er með. Menn eru á-
minntir um að senda fullar
lausnir. Gefnir skulu upp allir
varnarleikir svarts, sem nokk-
urt sjálfstætt gildi hafa og
hvernig hvítur mátar þá í
hverju tilfelli. Þyki einhver vafi
á því að viðkomandi hafi gert
sér allar meginleiðir ljósar, þá
geta- þær lausnir ekki komið til
verðlauna a. m. k. ekki ef aðrar
fyllri berast.
Lausnir skulu hafa borizt til
Þjóðviljans fyrir 15. janúar
merktar „Skákþrautir“.
Hrókur fást að frúarliupp
fór meff blíffuorffum.
skyldu þeir hafa yngt ’hann upp
eins og' karlinn forffum?
Eftirfarandi vísa mun fædd
á Sauðárkróki:
Mörgum viff því hugur hraus
lireinlífaffra á Króknum,
þegar frúin fatalaus
fór á móti hróknum.
Á þriðju vísunni veit ég
engin deili:
Þú hefur lengi þvælzt viff mát
þér til lítils sóma.
Hafffu nú á liöndum gát
höfuffkúpan tóma.
Gef stu ekki iipp
með betra tafl
„Veit ég það Sveinki" kynni
einhver að segja sem þætti á-
minning þessi óþörf. En það er
svo gott að vita að slík hrösun
hefur margan hent, meira að
segja sterka skákmenn.
Lítum á eftiríarandi stöðu-
mynd.
ABCDEFGH
co fl r i .é
t- 4 4
CD *SB í 4 a i
lO WS M M
" M IS § iS H
co fH fUjf Él iiS
<M ö f. 3 a \./i l|SB
r-H PHiIBJ i;I ÍH
Sá sem stýrir hvítu mönnun-
um er Jose Capablanca, fyrr-
verandi heimsmeistari, frá
Kúbu.
Brezki skákmeistarinn Sir
George Thomas er með svart,
en hann var á sínum tíma í
hópi þrautþjálfuðustu meistara
í heimi.
Hvítur á leikinn og lék 1.
Da8. Meistara Tómási láðist að
sýna í verki hina frægu þraut-
seigju Bretans, því hann gafst
þegar í stað upp!
Ekki er ég í vafa um, að ýms-
ir hefðu farið að hans dæmi,
því í fljótu bragði sýnist ekki
annað liggja fyrir svörtum, en
óverjandi mát eftir 8. reitalín-
unni.
En við nánari athugun kem-
ur í Ijós að síðasti leikur hvíts
Da8 var afleikur, sem hefur í
för með sér peðstap. Svartur
gat nefnilega svarað 2. Hxe8
með 2. — — Hxa8 og 2. Dxa2
með 2.------Hxb8 og hefur þá
í báðum tilfellum peði meira og
ágæta stöðu.
Það gat því vel farið svo, að
hvitur hefði oyðið að gefast upp
um það lauk.
En hér með er ekki öll sagan
sögð. í stað 1. Da8 átti Capa-
blanca nefnilega einfalda leið
til umráða, sem hefði raunveru-
lega þvingað svartan til upp-
gjafar í öðrum leik.
Rétti leikurinn var 1. Hxe8,
Dxe8 2. Da4! og þar sem svarta
drottningin er bundin við vörn
kóngsins, tapar svartur heilum
hrók. í framkvæmdinni varð
afleikurinn þannig einum leik
fljótvirkari en hinn rétti leikur.
Nokkur huggun má það vera
okkur minni spámönnum skák-
arinnar, að heimsfrægir meist-
arar skuli gera sig seka um
svona „viðvaningslegar“ yfir-
sjónir.
Eftirfarandi sögu læt ég fala
við innkaupsverði:
Dag nokkurn sátu skákmenn
tveir að tafli. Gerðist staðan
æði flókin og það svo mjög, áð
hún óx keppendum yfir höfuð, í
þeim skilningi, að þeir höfðu
hvorugur vald á henni lengur
og vissu trauðla hvor betur stóð.
Kom þar að lokum, að báðir
fylltust örvinglan. Loks verður
öðrum að orði um leið og hann
leikur: „Þetta er víst búið“.
Orð þessi, sem raunar voru
mælt í vonleysi yfir eigin stöðu,
misskildi andstæðingurinn á
þann veg, að hér væri um upp-
gjafaráskorun til sín að ræða,
og svaraði um hæl:
,,Já, ég gef það.“
Biíreiða-
verkstæðið
Múli, «
Suðurlands-
braut 121.
Sími 3-21-31« |