Þjóðviljinn - 14.12.1975, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÖDVILJINN Sunnudagur 14. desember 1975,
KJARTAN ÓLAFSSON:
Lífskjör og landhelgi
Aldrei hefur það verið ljósara
en nú, hversu nátengd eru þau tvö
mál, sem hæst ber í islenskri
stjórnmálaumræðu um þessar
mundir, og er þá annars vegar átt
við landhelgismálið, og hins veg-
ar deiluna um það, hvaða lifskjör
islenskt þjóðfélag geti boðið
verkafólki og annarri alþýðu
landsins.
begar afskipti verkalýðshreyf-
ingarinnar af landhelgismálinu
voru rædd á alþingi fyrir hálfum
mánuði, þá var einn af þingmönn-
um Sjálfstæðisflokksins, frú
Ragnhildur Helgadóttir, svo
smekkleg að fullyrða, að með af-
skiptum af þvi máli væri islensk
verkalýðshreyfing að fara út fyrir
sitt verksvið, með öðrum orðum,
að verkafólki og samtökum þess
kæmi landhelgismálið litið við,
heldur væri það eingöngu herr-
anna i stjórnarráðinu og svo al-
þingis, að fjalla um það, hvort
framselja bæri erlendum veiði-
skipum rétt til fiskveiða hér eða
ekki.
Svo vel vildi reyndar til, að al-
þjóð átti þess kost, að sjá frúna
flytja þennan boðskap Sjálf-
stæðisflokksins úr ræðustól al-
þingis, þar sem sjónvarpað var
frá þingfundinum, er ummælin
féllu.
Fróðlegt er að skoða þessi um-
mæli þingmanns Sjálfstæðis-
flokksins i ljósi þeirrar stað-
reyndar, að annar áhrifamaður i
Sjálfstæðisflokknum, Kristján
Ragnarsson, formaður Lands-
sambands islenskra útvegs-
manna, hefur nú lagt til opinber-
lega að verulegum hluta is-
lenskra fiskiskipa verði bannað
að stunda veiðar á næsta ári,
hvað sem liði þvi geigvænlega at-
vinnuleysi og kjarahruni, sem af
sliku óhjákvæmilega leiðir.
Miðin duga okkur
einum, en ekkert
umfram það
Væri 200mflna landhelgin — og
þó ekki væri nema 50 milna land-
helgin — veruleiki i reynd,en ekki
bara yfirlýsing, sem rikisstjómin
hefur svivirt með samningum
sinum og tilboðum til annarra
þjóða, — þá væru að sjálfsögðu
engar hugleiöingar uppi um að
meina islenskum fiskiskipum að
halda til veiða, og atvinnuleysis-
vofan ekki i dyragættinni af þeim
sökum.
Afli okkar fslendinga af helstu
bolfisktegundunum, þe. þorski,
ýsu, ufsa og karfa, var á siðasta
ári um 365.500 tonn héðan af ís-
landsmiðum, og voru milli 90 og
100% af þeim afla veidd innan 50
mflna markanna. A næsta ári
telja fisk-ifræðingar óhætt að
veiða tæp 400.000 tonn af þessum
fisktegundum, sem væri um 10%
aukning á okkar aflamagni frá
árinu 1974,efekkikæmutil veiðar
útlendinga.
Það sem hins vegar gerir
myndina svo alvarlega sem hún
er, og veldur þvi, að i alvöru er
rættum,að binda veröi verulegan
hluta okkar fiskiskipastóls við
bryggjur, eða selja úr landi, — er
sústefna rikisstjórnarinnar, sem
fram hefur komið i tilboðum
hennar og samningum við útlend-
inga, að afhenda erlendum þjóð-
um 40—50% þess afla sem hér má
veiða að dómi visindamannanna,
eða alls 150—200.000 tonn.
Svo einföld
sannindi ætti þó
frúin aö skilja
Það þarf ekki að fara mörgum
orðum um afleiðingarnar af þvi,
ef verulegum hluta fiskiskipa
okkar væri meinað að sækja sjó,
eða fiskur gengi til þurrðar,
vegna ,,löglegrar” og ólöglegrar
rányrkju erlendra togara.
Enginn skyldi halda að slik
ósköp bitnuðu eingöngu á sjávar-
þorpunum hringinn i kringum
landið, og þvi fólki, sem þar ber
atvinnulifið uppi með vinnu sinni
dag hvern á sjó og landi. Ljóst er,
að sú risháa en ótrausta yfir-
bygging islensks þjóðfélags, sem
hrófað hefur verið upp á siðustu
áratugum, fyrst og fremst hér á
Faxaflóasvæöinu, myndi jafn-
framt hrynja, sem hver önnur
spilaborg á skömmum tima, ef
rányrkjan nær að eyða fiskistofn-
borga litla eöa enga tekjuskatta.
Kröfur um að rikisvaldið vinni að
stöðvun verðbólgunnar i stað
þess, að rikisstjórnin hefur nú á
þessu ári með beinum hætti staðið
fyrir tveimur þriðju hlutum
þeirrar 50—60% óðaverðbólgu
sem við blasir, en aðeins einn
þriðji verðhækkananna á rætur
að rekja til erlendra verðhækk-
ana og innlendra launahækkana,
andstætt þvi' sem áður var.
t niðurstöðum kjaramálaráð-
stefnunnar kemur mjög greini-
afkomu þjóðarbúsins á undan-
förnum árum.
Þann 28. nóvember sl. sendi
Þjóðhagsstofnun frá sér sina nýj-
ustu skýrslu um þjóðhagshorfur.
í þessu riti „Úr bjóðarbúskapn-
um” eru m.a. birgar upplýsingar
um þróun kaupmáttar og þjóðar-
tekna siðustu árin.
Séu tölulegar upplýsingar, sem
þarna birtast bornar saman við
skýrslu forvera Þjóðhagsstofnun-
ar, þ.e. Hagrannsóknadeild, er
frá 22.11. 1972, þá má fá fram
unum við landið, eða verulegur
hluti flotans liggur i höfn, meðan
útlendingar skafa miðin, sem
fyrr. Ekki fer milli mála, að komi
islenskum sjómönnum, og verka-
fólki eitthvert mál við yfirleitt —
þá er það landhelgismálið. Svo
einföld sannindi ætti jafnvel frú
Ragnhildur Helgadóttir, lögfræð-
ingur og alþingismaður Sjálf-
stæðisflokksins að skilja
Kjaramálaráð-
stefna Alþýðu-
sambandsins
1 byrjun þessa mánaðar var
haldin i Reykjavik kjaramála-
ráðstefna Alþýðusambands Is-
lands. 1 einróma samþykkt, sem
gerð var á ráðstefnunni, er þvi
lýst yfir að kaup verkafólks þurfi
nú að hækka um 28—32% til að ná
sama raungildi og 'l. mars 1974.
Þálýsti ráðstefnan einróma sök á
hendur rikisstjórninni fyrir ,,ó-
stjóm iefnahagsmálum og beinar
tilraunir til þess, að nota lakari
viðskiptakjör en áður riktu, sem
tylliástæðu til launalækkana og
þar með teknatilfærslu frá verka-
fólki til atvinnurekenda og fjár-
málamanna.”
Hátt á annað hundrað verka-
lýösfélög hafa nú lausa samninga
frá áramótum, og verkalýðs-
hreyfingin öll býr sig til sam-
stilltra átaka við atvinnurekend-
ur og rikisstjórn peningaaflanna i
þvi skyni að rétta á ný hlut fólks-
ins i verkalýðsfélögunum, sem
kjararánið hefur bitnað á.
Kjaramálaráðstefna Alþýðu-
sambandsins setti fram fjöl-
margar kröfur um gjörbreytta
stjórnarstefnu. Sem dæmi má
nefna: Kröfur um harða stjórn á
gjaldeyrismálum i stað þeirrar
taumlausu sóunar, sem núver-
andi frelsi heiidsalanna leiðir til.
Kröfur um skattlagningu fyrir-
tækjaog atvinnurekenda, sem nú
lega fram sá skilningur, að kjara-
baráttan og stjórnmálin verði
ekki aðskilin, en séu aðeins tvær
greinar á sama meiði, eins og
sósialistar hafa frá þvi fyrsta
haldið fram.
„Beita samtaka-
mætti sínum af
fyllstu hörku”
Miðað við fyrri reynslu og
hagsmunaandstæðurnar i þjóðfé-
laginu er vissulega ekki liklegt,
aö núverandi rikisstjórn fallast á
kröfur Alþýðusambandsins um
þjóðfélagsbreytingar og gjör-
breytta stjórnarstefnu, og að
sjálfsögðu ber að varast, að láta
einhverjar loðmullulegar yfirlýs-
ingar um minniháttar breytingar
á þessu sviði eða hinu koma i
staðinn fyrir óhjákvæmilegar
launahækkanir lágtekjufólks.
Yfirlýsing kjaramálaráðstefnu
Alþýðusambandsins er sú, að
verði kröfum verkalýðssamtak-
anna um gjörbreytta stjórnar-
stefnu synjað, þá hljóti „verka-
lýðshreyfingin að svara slikri
synjun með þvi eina úrræði, sem
henni er þá eftirskilið, að beita
samtakamætti sinum af fyllstu
hörku til að endurheimta þegar i
stað með beinum kauphækkunum
a.m.k. jafngildi allrar þeirrar
kjaraskerðingar, sem skjólstæð-
ingar verkalýössamtakanna hafa
mátt þola á þessu og sl. ári.”
Þróun kaupmáttar
og þjóðartekna. —
Þrjú tímabil
Nú við upphaf kjarasamninga
er rétt að rifja upp nokkrar mikil-
vægar staðreyndir um þróun
kaupmáttar launa verkafólks og
býsna fróðlegt yfirlit um þróun
kjaramála og þjóðartekna allt frá
upphafi viðreisnartimabilsins
1959, ekki sist, ef Fréttabréf
Kjararannsóknanefndar frá júni
1975 er jafnframt haft við heild-
ina. Við skulum skipta þessum
árum frá 1959—1975 i þrjú tima-
bil. Tökum fyrst viðreisnarárin
1959—1970, siðan ár vinstri stjórn-
arinnar frá 1971 til miðs árs 1974,
og loks stjórnartimabil Geirs
Hallgrimssonar.
Fyrsta timabil:
Á fyrsta ti'mabilinu „viðreisn-
arárum” hækkuðu þjóðartekjur á
mann um 43% á föstu verðlagi.
Samningsbundið meöaltimakaup
verkamanna i dagvinnu hækkaði
hins vegar aðeins um 15,3% að
raungildi, og kaupmáttur tima-
kaupstaxta verkafólks og iðnað-
armanna aðeinsum 21,6% á þess-
um ellefu árum, eða rétt um
helming af vexti þjóðarteknanna
á mann. (Heimild: Áðurnefnd
skýrsla Hagrannsóknadeildar).
Hér var þvi breitt bil að brúa,
þegar vinstri stjórnin tók við,
enda setti hún sér það mark, aö
bæta kaupmátt launa verkafólks
um a.m.k. 20% á tveimur árum
og stóð við það.
Annað timabil:
Frá 1970—1974 hækkuðu þjóðar-
tekjur á mann úr 143 stigum
(miðað viö 100 árið 1959) i 177,5
stig.eða um 24%. (Sjá áðurnefnd-
ar skýrslur Hagrannsóknadeildar
og Þjóðhagsstofnunar.) Frá
meðaltali ársins 1970 til annars
ársfjórðungs 1974, það er til
stjórnarskipta, hækkaði hins veg-
ar kaupmáttur greidds tima-
kaups verkamanna i dagvinnu
um 44% úr 93,1 stigi i 134,4 stig.
(Sjá fréttabréf Kjararannsókna-
nefndar i júni 1975.)
Þarna hafði því bilið, sem á við-
reisnarárunum myndaðist milli
þróunar þjóðartekna, og þróunar
kaupmáttar launa vérkafólks
verið nær brúað, en þó ekki alveg.
Þriðja timabil:
Svo kemur þriðja timabilið,
þegar stjórn Geirs Hallgrimsson-
ar tekurvið völdum. A þvitimábil'i
gerist ekki bara það, að Kaup-
máttur timakaups verkafólks sé
lækkaður i reynd til samræmis
við lækkun þjóðartekna á mann.
Sú lækkun þjóðartekna nemur,
frá toppnum 1973, aðeins 9—10% á
tveimur árum samkvæmt skýrsl-
um Þjóðhagsstofnunar.
En kaupmáttur timakaups-
taxta verkafólks og iðnaðar-
manna er hins vegar nú á ný orð-
inn sá hinn sami, miðað við
þjóðartekjur á mann, og hann var
árið 1970, áður en vinstri stjórnin
tók við. Sé litiö á spá Þjóðhags-
stofnunar fyrir árið 1975 og hún
borin saman við niðurstöður árs-
ins 1970 samkvæmt skýrslu Hag-
rannsóknadeildar, sem áður var
vitnað til (forvera Þjóðhagsstofn-
unar), þá blasir við, að þjóðar-
tekjur á mann á timabilinu frá
1970—1975 hafa hækkað um kring-
um 13% og kaupmáttur kaup-
taxta verkafólks og iðnaðar-
manna hefur lika hækkað um að-
eins 13%.
Bókstaflega allt það, sem á-
vannst á vinstri stjórnarárunum i
þá veru að leiðrétta bilið sem
skapaðist á „viðreisnartiman-
um” milli þróunar þjóðartekna
og launaþróunar hjá verkafólki,
hefur verið þurrkað út, i herferð
rikisstjórnar Geirs Hallgrims-
sonar, og staðan frá 1970 komin
upp á ný.
Þetta er sú „teknatilfærsla frá
verkafólki til atvinnurekenda og
fjármálamanna”, sem rætt er um
i ályktun kjaramálaráðstefnu Al-
þýðusambandsins, og kemur ytri
áföllum þjóðarbúsins bókstafiega
ekkert við. Hefði kaup verkafólks
aðeins verið lækkað, sem svaraði
minnkandi þjóðarte kjuni, þá
hefði það ekki þurft að hækka um
30% nú til að ná fyrra raungildi,
heldur aðeins um 10—11%, og er
þá fyllsta tillit tekið til versnandi
viðskiptakjara. Allt hitt er rán
rikisst jórnarinnar i þágu auð-
stéttarinnar f landinu.
Viöskiptakjör
— Vinnutími
Viðskiptak jörin hafa ekki
versnað um þriðjung, eins og si og
æ er haldið fram i málgögnum
rikisstjórnarinnar, heldur aðeins
um 23—24% frá metárinu 1973
samkvæmt skýrslu Þjóðhags-
stofnunarinnar. Auðvitað er slik
rýrnun viðskiptakjara á 2 árum
nokkurt áfall, en hún hefur þó
ekki leitt til nema 9—10% sam-
dráttar þjóðartekna á mann, eins
og áður segir.
Varðandi kjör verkafólks er
hins vegar á það að lita, að auk
hinnar beinu skerðingar kaup-
máttar meðaltimakaupstaxta
verkafólks og iðnaðarmanna,
sem kallar á kröfu um 30% kaup-
hækkun, samkvæmt niðurstöðum
Alþýðusambandsins, þá hafði
vinnutimi verkamanna i Reykja-
vík og nágrenni styst um fullar 4
stundirað jafnaði á viku hverri á
fyrri hluta þessa árs, miðað við
fyrri hluta siðasta árs, sam-
kvæmt hinni nýju skýrslu Þjóð-
hagsstofnunar.
Sé haft i huga, að verkamenn i
Reykjavik höfðu að jafnaði um
40% tekna sinna á árinu 1974 af
yfirvinnu, þá má reikna með þvi,
að þær vinnustundir, sem nú
vantar miðað við fyrra ár séu
fyrst og fremst næturvinna og
tekjuskerðing h.eimila verkafólks
þvi mjög veruleg eða vart minni
en 10% af þeim sökum einum,
fyrir utan allt annað.