Þjóðviljinn - 14.12.1975, Blaðsíða 10

10 StÐA — ÞJÓÐVILJINN'Sunnudagur 14. desember 1975.
Rætt viö Sigurö
Jónsson,
frá Haukagili
Sá visnavinur er ekki til á íslandi að hann hafi
ekki heyrt Sigurðar Jónssonar frá Haukagili getið.
Það fer saman, að Sigurður sá um visnaþátt i út-
varpinu á árunum 1959 til 1970 og einnig hitt að hann
á eitthvert stærsta visnasafn landsins. Þar ofan á
bætist svo að bókaútgáfan Iðunn hefur fengið hann
til að gefa út bækur með visum úr safni sinu, og nú
fyrir nokkrum dögum kom 3ja bindi Visnasafnsins
út.
— S.dór.
NÝ VÍSA EFTIR KN
Tilviljun
Visan, þetta fagra og sérkenni-
lega tjáningarform islendinga um
aldir hefur að áliti margra lækk-
að nokkuð i sessi i vitund þjóðar-
innar hin siðari ár. Hún er ekki
lengur, nema hjá tiltölulega litl-
um hópi fólks, miðað við það sem
var fyrrum, sá skemmtari sem
hún var. Þó eru alltaf til menn
sem kasta fram stöku, enda mun
láta nærri að 8 af hverjum tiu geti
sett saman rétt gerða visu; form-
ið, stuðlar, höfuðstafir og rim
virðist vera i blóði islendinga. En
um leið og stakan hefur lækkað i
sessi i vitund þjóðarinnar verða
ekki eins margir til að læra visu
mæltaiaf munnifram sem forðum
og þá um leið eykst hættan á að
visur gleymist og týnist. Þess
vegna hefur Sigurður og aðrir
þeir sem enn safna visum unnið
ómetanlegt starf með söfnun
sinni.
Þvi þótt menn læri ekki vis-
ur i eins rikum mæli og fyrr,
þegar varla var ort sú visa að
ekki einhver lærði hana og
geymdi, þá hafa flestir enn
gaman af að lesa visur sem
geymdar eru á blöðum eða bók-
um og enn eru góðir hagyrðingar i
hávegum hafðir meðal þjóðarinn-
ar. Þessi formáli er nú að verða
nokkuð langur, en hann er held ég
nauðsynlegur til þess menn skilji
það ómetanlega starf sem
Sigurður hefur unnið. Við fórum á
fund Sigurðar i vikunni og áttum
við hann stutt spjall um visna-
söfnun hans.
Tilviljun ein
Fyrst var Sigurður spurður um
uppruna sinn.
— Ég er borgfirðingur, fæddur
árið 1912 að Haukagili i Hvitár-
siðu. Þar átti ég heima fram yfir
tvitugt, en fluttist þá til Reykja-
vikur. Aður hafði ég unnið nokkuð
við söðlasmiði i Borgarnesi, og ég
hef alla tið siðan starfað við leð-
urvinnu og hef rekið um nokkurt
skeið leðurvinnuverkstæði i
Reykjavik.
— En hvernig byrjaði visna-
söfnun þin?
— Það var tilviljun ein að ég
réð
því
að
ég
byrjaði að safna visum. Þannig
var, að ég var i skóla i Reykholti.
Eitt sinn bar svo til að ég var að
ljúka minum skyldustörfum i
eldhúsinu eins og allir urðu að
gera og þegar mér þótti ég hafa
skrælt nóg af kartöflum fór ég út
til að fá mér friskt loft. Þá bar þar
að garði mann, sem ég kannaðist
ekki við. Hann spurði eftir Þóri
Steinþórssyni kennara. Þá vildi
svo til að Þórir var að kenna þá
stundina. Ég bauð þvi mannin-
um inn til min á meðan hann beið
eftir Þóri.
A hillu hjá mér stóð litið
kver, sem ég hafði skrifað niður i
visur sem við nemendur höfðum
verið að kveðast á með, þær
þeirra sem mér þótti góðar.
Maðurinn, sem var Arnþór Árna-
son frá Garði i Mývatnssveit, tók
þessa bók og fór að fletta henni.
Þegar hann hafði lesið i henni um
stund sagði hann: ,,Þú átt að fara
i visnasöfnun”. Siðan töluðum við
eitthvað nánar um þetta, en ég
aðhafðist ekkert i fyrstu. Siðan
kom Arnþór aftur að Reykholti,
kom til min og spurði mig hvort
ég væri byrjaður. Svo var ekki og
hann hvatti mig enn til að hefja
Sigurður Jónsson frá Haukagili.
fór
að
Sigurbur Jónsson frá Haukagili fékk þessa vísu nýiega senda
frá Kanada. Hún er eftir hagyrðinginn landskunna KN.
Forsaga visunnar er sú, að bóndi vestra bað KN að útvcga sér
vinnumann, sem væri bæði reglusamur og heiðariegur. KN út-
vegaði manninn. Þegar vinnumaður lagði af stað til bónda bað
KN hann fyrir bréf til bónda. Þegar bóndi opnaði bréfið var þessi
vísa á miðanum:
Ég sendi þér manninn, þið semjið um kaup,
að siðferði likist hann mér,
en til þess ljúga og taka sér staup
ég trú’ ’onum rétt eins og þér.
Sagt er að bóndi hafi fyrst við er hann las visuna.
um, skagfirskum og þingeyskum
visum i safni minu.
— Margir tala um það
Sigurður að ungir menn séu hætt-
ir að yrkja visur og að hagmælska
sé að deyja út, ert þú á sama
máli?
— Nei, ég held að þetta sé ekki
rétt. Ég á margar visur eftir unga
menn og mér eru alltaf öðru
hvoru að berast visur eftir menn
svona frá 20 ára og uppi fertugt og
margar þeirra eru bráðsnjallar,
gefa ekkert eftir visum eldri hag-
yrðinga.
— Verður framhald á útgáfu
visnasafnsins?
— Ég veit það ekki. Valdimar i
Iðunni leitaði til min fyrir 3
árum og bað mig að sjá um visna-
safnsbók, hún gekk það vel að
hann bað mig um aðra. Þegar 2.
bindið var komið út, sagði Valdi-
mar að samdráttur væri i bókaút-
gáfunni og að hann vissi ekki um
framhaldiö. Það varð nú samt
raunin á að hann bað um 3. bindið
og hefur raunar orðað það fjórða,
en ég veit ekki hvað ég geri. Ég
sagði honum að við skyldum sjá
til og ræða saman eftir áramótin;
ég þori engu að spá um framhald-
ið.
— Hefur þú dálæti á einu visu-
formi frekar en öðru?
— Nei, alls ekki. Ég hef ánægju
af öllum vel gerðum visum og
mér finnst jafnvel meira til um
visu með góðri hugsun, en
kannski smá formgalla, en galla-
lausri visu hvað forminu viðkem-
ur ef hugsunin á bak við hana er
ekki snjöll.
— Hvað segir svo visnasafnari
eins og þú um atómkveðskap?
— Mér finnst nú heldur litið i
hann varið yfirleitt. Þó hef ég séð
eitt og eitt atómljóð þar sem mér
hefur þótt snjöll hugsun liggja að
baki. Einkum á þetta við um
atómljóð eftir Jóhannes úr Kötl-
um.
— Áttu einhvern uppáhalds
hagyrðing?
— Ekki vil ég nefna neinn sér-
stakan, það hafa verið og eru til
margir mjög góðir hagyrðingar
og mjög erfitt að segja hver
manni finnast bestur.
— Attu eina visu sem þú heldur
meira uppá en aðra?
— Ekki get ég sagt það. Það er
nefnilega þannig með visuna að
manni þykir um hana eftir þvi
hvaða geðhrifum maður er undir
þegar hún er lesin eða heyrð.
Undir vissum kringumstæðum
getur manni þótt visa bráðsnjöll,
þó manni hefði þótt litið um hana i
annan tima. Þess vegna er mjög
erfitt að velja úr eina visu sem
maður hefur heyrt eða lesið og
segja: þetta er besta visan. En
auðvitað eru til nokkrar visur
sem eru hreinar perlur, en að
velja þá bestu, það get ég ekkí.
Ég vil svo að Iokum nota þetta
tækifæri til þess að þakka öllum
þeim fjölda fólks sem hefur sent
mér visur og þar með stuðlað að
þessari visnasöfnun. Einkum og
sér i lagi vil ég þakka Guðmundi
Jósafatssyni frá Brandsstöðum,
en ég hygg að enginn einn hafi
fært mér eins margar visur og
hann, sagði Sigurður að lokum.
visnasöfnun. Nú, mér þótti lof
hans um þann smáá visi. að
visnasafni, sem ég var með, gott,
og þetta varð til þess að ég byrj-
aði að safna.
Þegar þetta geröist var ég rétt
innan viö tvitugt og siðan hef ég
safnað visum eða i tæpa hálfa öld.
Faðir minn, Jón Sigurðsson frá
Haukagili var mikill visnasjór og
hagyrðingur góður. Þvi miður sat
ég ekki við að skrifa upp það sem
hann kunni, en margar af fyrstu
vísum minum i safnið skrifaði ég
þó eftir honum, en bara ekki nógu
mikið.
Ég er ekki hagyrðingur.
— Ekki hefðir þú nú lagt i þessa
visnasöfnun nema vegna þess að
þú værir sjálfur hagyrðingur?
— Nei, það er af og frá, ég er
ekki hagyrðingur. Ég get, eins og
velflestir islendingar sett saman
rétt gerða visu og hef gert það, en
hagyrðing tel ég mig ekki vera.
Ég hef þar að auki aldrei lagt
neina rækt við að yrkja. Allur
minn timi hefur varið i að safna
visum, en ekki að búa þær til. Nú,
smámsaman stækkaði visnasafn-
ið, en það var þó ekki fyrr en ég
safna
byrjaði með visnaþáttinn i út-
varpinu 1959 að visur tóku að
streyma til min. Ég fékk óhemju
margar visur sendar þann tima
,sem ég var með þáttinn, 1959 til
1970, og raunar allar götur siðan.
— Hvað heldur þú að margar
visur séu i safni þinu?
—- Ég veit það ekki nákvæm-
lega, en þær skipta mörgum tug-
um þúsunda, kannski 70 til 80
þúsund, ég get ekki sagt til um
það nákvæmlega. Allar þær visur
sem ég á, hef ég skrifað i bækur
eða vélritað á blöð sem fylla
margar möppur. Annars hefur
þessi skráning visnanna verið svo
mikið verk að ég hef ekki komist
yfir það einn. Sólveig Guðmunds-
dóttir frá Snartastöðum i Lundar-
reykjadal hefur veitt mér
ómetanlega aðstoð við að skrifa
visurnar niður.
— Veistu hvaða hagyrðingur á
flestar visurnar i safninu?
— Nei, það þori ég ekki að
segja um, og veit það kannski
ekki heldur, hinsvegar fannst
mér norðlendingar einna dug-
legastir við að senda mér visur
meðan ég var með útvarpsþáttinn
og sennilega er mest af húnvesk-
eðlisþáttum skáldsögunnar. Höfundur hefur-
leitast viö að hafa alla umfjöllun einfalda
og skýra og ætti bókin því að reynast öllum
áhugamönnum auðveld aflestrar þótt hún sé
rituð sem kennslubók stúdenta
í bókmenntafræðum.
Kaflaheiti eru:
1. Hver segir söguna ? 4. Timi og umhverfi.
2. Bygging. 5. Mál og stíll.
3. Persónusköpun. 6. Þema.
Bókin fæst hjá helztu bóksölum og
kostar kr. 2.000.- (+ sölusk.). Félags-
menn,— og að sjálfsögðu þeir, sem
gerast félagsmenn nú, fá bókina með
20% afslætti í afgreiðslu Hins íslenzka
bókmenntafélags, Vonarstræti 12
í Reykjavík.
hKVÖjrjt 2 '

Hiö islenzka bókmenntafélag.
í