Þjóðviljinn - 14.12.1975, Qupperneq 12

12 SiÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 14. descmber 1975.
NÍELS HAFSTEIN
SKRIFAR
UM MYNDLIST
FRAMÚR-
STEFNA
Tony Costa:
GANGAN. Kristinn G. Harðarson, Helgi Friðjónsson og Bjarni Þór«
arinsson útfærðu verkið I miðbæ Reykjavlkur.
Bjarni Þórarinsson:
KJARNINN OG HISMIÐ. Bragi Asgeirsson og Aðalsteinn Ingólfsson
meðhöndla sandsigtið af mikilli leikni (lýsa aðferðum gagnrýnenda?).
Birgir Andrésson:
AUGA GEFUR ÞVl LEIÐ. Litskyggnur af endurtekinni Ilkamsstööu
þar sem augnaráðið er breytilegt, höfundurinn dró á pappir linur eftir
stefnu augnanna hverju sinni.
Til landsins berast oft bréfa-
sendingar frá erlendum mynd-
listarmönnum og umboðsaðiljum
myndlistarmanna, samtökum og
sýningarsölum, þar sem islensk-
um myndlistarstofnunum, félög-
um og einstaklingum er boðin
þátttaka i sýningum, eða þá að
einstakar sýningar eru boðnar
hingað ókeypis með litlum
tilkostnaði, samkvæmt
samkomulagi o.s.frv. 1 flestum
tilvikum dynur þessi póstur yfir
önnum kafið starfslið mennta-
málaráðuneytisins, þar sem hann
flækist fyrir, dettur ofani rangar
skúffur, gleymist, eða áfram-
sendist til einhvers myndlistar-
aðila (einu sinni lenti boð um
þátttöku á framúrstefnusýninu i
bréfalúgu málara sem kominn
var að fótum fram gott ef ekki
lagstur i kör, — ég sel þá sögu
ekki dýrara en ég keypti hana).
En einnig gerist það að erlendar
sendingar hafna á réttum stöðum
og koma viðtakendum að ein-
hverju gagni, ekki sist ef þær eru
merktar af kunnugum mönnum i
upphafi. Einar Guðmundsson for-
maður i SUM hefur tjáö mér að til
sin berist alla jafnan mikill
póstur, fyrirspurnir, timarit
o.þ.h. einnig hólkar og möppur
með verkum myndlistarmanna,
— sumt af þessu efni á lítið erindi
hingaö á norðurhjarann. Margt er
lélegt. annað gott, en flest þannig
úr garði gert að nokkur fyrirhöfn
og tilstand fylgir. Úr sýningar-
pósti sem hangið hefur uppi i
Galleri SÚM, þar má nefna verk
eftir Gabor Attalai, Pieter Hol-
stein og félaga úr Trykkerband-
en.
Fyrir nokkru siðan barst send-
ing til SÚM sem innihélt verk eft-
ir mann að nafni Tony Costa. Af
ýmsum ástæðum þótti betur á
fara að Galleri OUTPUT sýndi
þessi verk og kynnti listamann-
inn.
Tomy Costa
Persónurlegar upplýsingar um
Tony Costa liggja ekki á lausu; þó
er kunnugt að hann lærði við The
Fine Art Course at Leeds
Polytecnic og tók þátt i tilrauna-
flokknum Everyday Occurrances
(daglegir viðburðir) og stjórnaði
honum um tima. T. Costa hefur
ýmist unnið sjálfstætt eða með
öðrum listamönnum, hann svið-
setti verk sin i The Nationa!
Student Drama Festival i
Durham, á götum Leicester,
Leeds og Rotterdam. Tony Costa
var með á Experiment III i Mid-
land Group Gallery i Nottingham,
svo og á ýmsum listahátiðum i
Englandi, t.d. i Bath.
Tony Costa er framúrstefnu-
maður þeirrar gerðar sem stigið
hefur út úr afhýsi myndlistarinn-
ar og samlagast fólki götunnar,
hinum almenna borgara. Hann
hefur flutt verk sin á strætum og
torgum og gefið þeim nýtt lif i
tengslum við iðandi strauma
borganna, vegfarendur eru
meðvitandi eða óafvitandi þátt-
takendur i skipulögðu (en þó
frjálsu) atferli, áhrifavaldandi
afl i framvindu leiksins.
Þótt hér sé talað um flutning,
atferli, leik og annað i sama dúr,
þá er það þó myndhugsunin sem
er nærtækust, þ.e. hin leikræna
myndhugsun, sem nefnist á ensku
performance og er i orðabókum
þýdd sem: leiksýning, verk,
framkvæmd o.s.frv. öll þessi orð
eru ónóg og jafnvel villandi og tjá
ekki hina sérstöku tilfinningu eða
stemmningu sem er eðliskennd
þessarar myndtegundar- þvi
siður eru vandræðaleg nýyröi
eins og „leikkoma” til þess gerð,
— i besta falii er afsakanlegt að
islenska orðið: performansinn, að
performera o.s.frv.
Performansar Tony Costa á
sýningunni i Galleri OUT PUT
eru flestir þannig að skrifuð er
einföld hugmynd fyrir ákveðið,
kannski takmarkað, umhverfi
eða hugsanlegar aöstæður, út-
færslan byggist siöan á persónu-
legum túlkunarhætti þeirra sem
performera. Verður nú fjallað
nánar um verk Tony Costa.
1. MÓTSÖGNIN 1 MÓTSÖGN-
INNl ER MÓTSÖGN. Þetta er
setning til að festa á vegg, nokk-
urs konar orðaleikur andmælis,
tvisögli og ósamræmis, og stend-
ur fyrir sinu sem slikur.
2. IIOPP. 29 þátta leikrit, þar
sem sviðið (gatan) er málað
samhliða rétthyrningum. Rammi
verksins býður áhorfandan-
um þátttöku; þeir sem eiga leið
framhjá geta i uppáfinningar-
semi sinni skapað persónuleg
túlkunarhrif fyrir sig og aðra, i
óendanlegri fjölbreytni. betta
verk er einfaldur trjáningarvett-
vangur.
SAMSTÆÐU HLUTIR. (Verk
innan ramma limbands, sem
ákvarðar stærð þess. Veggur
veggfóðraður, stóll við vegginn og
kassi á gólfmottu á gólfinu.)
Þetta verk er sviðsmynd án
leikara, þriviðir hlutir „vaxa”
útfrá tviviðum fleti veggjarins og
höfða mjög til imyndunaraflsins.
4. GJÖRIÐ SVO VEL AÐ
SETJAST.lUppigegnum stólsetu
hafa verið reknir oddhvassir
naglar.) bessi hugmynd er
keimlik útfærslu Man Ray á
straujárninu fræga.
5. ÞC GETUR GERT ÞAD
HAFIRÐU TRÚ A ÞVÍ. (Fót
spor á gólfi, fótspor á vegg.) Hér
er á ferðinni nokkuð sniðug hug-
mynd sem sómir sér ágætlega.
(>. fiG. Orðið ég er málað á
vegg, vegfarendur stilla sér við
orðið, hver á eftir öðrum, og l'æst
þannig fram afstæð mynd þess.
Þetta er ekki tiltakaniega frum-
/egt.
7. HÖFUDVERKUR. (Fótspor
á gólfi, spjald við tærnar sem á
stendur: littu upp. t loftinu er
áletrunin: littu niður.) Hér er um
að ræða tilbrigði við endurteknar
athafnir, t.d. færibandavinnu, hið
vitfirrta er undirstrikað með
fyndnum tilburðum leikarans.
X. A LEIÐ FRAMHJÁ. Þetta er
sviðsverk sem byggist að hluta á
meðvitaðri ákvörðun eða vali,
þar sem ákveðin viðbrögð við
ákveðnu áreiti eru performeruð.
Areitið kemur frá fólkinu sem á
leið framhjá þeim sem perform-
erar. Áhrifavaldurinn, mynd-
hugsun listamannsins, gerir hið
venjulega óvenjulegt, visar á
möguleika i mannlegum
samskiptum er geta vikkað þau
til meira frjálsræðis, —
umgengnisvenjur og hversdags-
legt atferli manna er vert að
ihuga frá öðrum sjónarhóli en
þeim sem hefðin hefur skapað, og
á þeim grundvelli er listamaður-
inn til hjálpar með hugviti sinu.
9. INNAN OG UTAN
RfiTTH YRNINGS. (Margbrotið
verk sem ekki er hægt að lýsa i
stuttu máli.) Þetta er langavit-
leysa, alltof flókið og fyrirhafnar-
mikið i sviðsetningu.
10. G ANGAN. Hugmynd leikrits
ins er sú, að gengið er eftir fyrir
fram ákveðinni leið, merktri inná
götukort. Fjarlægðin milli um-
ferðarljósa markar þáttaskilin,
leikarar eru þrir, allir hvitsmink-
aðir i framan. 1. leikari leggur af
stað. 2. leikari fylgir á eftir og
heldur á stól, 3. leikari telur
skrefafjöldann, mælir timann
sem tekur að ganga milli um-
ferðarljósanna og færir niður-
stöðurnar inná götukortið. Standi
umferðarljós á rauðu ber 2.
leikara að leggja 1. leikara til
sæti. Innan marka sem ákvarðast
af fótastærð og skrefalengd gefst
leikurum svigrúm til persónu-
legrar túlkunar. Þetta sviðverk
var fært upp á götum Reykjavik-
ur fyrir nokkrum dögum (sjá
mynd) og heppnaðist ágætlega.
Mikill hraði var á leikurunum,
þeirgengufrá Pósthússtræti, upp
Laugaveg að Vatnsstig.
Umferðarljósin stóðu alltaf á
grænu!
11. SAMTALSVERK. (Tvær
niðurbútaðar setningar uppá
vegg, tveir flytjendur i frökkum
og með hvitar grimur, tveir stól-
ar.) Þetta verk var flutt á fram-
úrstefnukvöldi i Myndlista- og
handiðaskólanum 3. des. af
nemendum skólans, og var hér
verið að tengja saman listræna
viðleitni utan hans og innan.
Túlkun flytjendanna var með
miklum ágætum og skiluðu þeir
áhorfendum kimnisanda verks-
ins.
Framúrstefna í
Myndlista- og
handíðaskólanum
Arið 1973, siðla vetrar, fékk þá-
verandi skólastjóri, Hörður
Ágústsson, þekktan myndlistar-
mann til að kenna við nýstofnaða
skúlptúrdeild skólans, Jón
Gunnar Arnason meðlim i SÚM.
Áhrif þessa tiltækis urðu mikil, —
komu þó litt fram i verkum
nemenda, en dreifðu úr sér i hug-
um þeirra, — allt i einu var kyrr-
staðan rofin. Og ári siðar var svo
komið að nemendur kröfðust
viðurkenningar á tilraunum sin-
um i framúrstefnuvinnu og settu
upp sýningu sem var ætlað að
vera nokkurt mótvægi gegn and-
ófi kennaranna. t tið núverandi
skólastjóra og undir handieiöslu
eins fremsta listamanns þjóðar-
innar, Magnúsar Pálssonar, þá
hefur framúrstefna hlotið nokkra
viöurkenningu sem nauðsynlegur
liður I námi myndlistarnema.
Samkoman i Myndlista- og
handíðaskólanum var mjög vel
heppnuð og skipulag og niðurröð-
un atriða einnig, en höfundar
þeirra voru Birgir Andrésson,
Bjarni Þórarinsson og Tony
Costa. í upphafi flutti Aðalsteinn
Ingólfsson listfræðingur fyrirlest-
ur sem hann nefndi „Hugur og
hátterni”, þar sem hann rakti i
stórum dráttum þróun nýstári
myndhugsunar, allt frá Dadaism
anum til Conceptual-listarinnar
var þar margt hnýsilegt að heyra
Þá var sýnd kvikmynd Bjarna
Þórarinssonar Réttur dagsins.
um borðhald á öskuhaugunum i
Gufunesi, sérstætt verk sem i
upphafi var samkvæmt handriti
en hljóp svo úr böndum og þróað-
ist eftir þeim aðstæðum (atvik-
um) sem mynduðust á staðnum;
kvikmyndunin var góð, sömu-
leiðis klippingin, og hljóðið i
sýningarvéiinni var viðeigandi
tónlist. bá sýndi Birgir Andrés-
son SMAMYNDIR sinar, flokk
skyndimynda: athafnasemi bif-
reiðarstjóra, bros ungmeyja.
samfelldar húsamyndir frá ein-
um stað til annars, langa bók-
menntalega setningu o.fl.
Inntak flestra dagskrárati iða
var hugtakið firring, skopstæling,
rannsókn og viðbót hennar, þar
sem markviss tilraun var gerð til
að skapa ákveðna stemmningu.
áhorfendur voru svo „þátttak-
endur” og innlegg i stemmn-
inguna með viðbrögðum si'num
Performansar þeirra félaganna
voru ekki siðri þeim performöns-
um sem kynntir eru i timaritum
og bókum (og spurning hvort þeir
eigi ekki að dæmast sem slikir,
ekki skólavinna heldur sjálfstæð
verk undir þeim áhrifum sem
alltaf koma til greina?); t.d. var
verkið AUGA GEFUR ÞVÍ LEIÐ
eftir Birgi með afbrigðum fallegt,
hreintæktað Conceptual-lista-
verk, rannsókn og fagurfræði
samtimis (sjá mynd).
Að minni hyggju er samband
listnema við utanaðkomandi öfl,
myndlistarmenn og liræringar
listalifsins, nauösynlegur þáttur i
þroska þeirra, náin snerting við
slagæðar mannlifsins er þeim
ekki siður nauðsyn, og allt þetta
hjálpar þeim þá, að ioknu námi,
að hefja feril sem annars gæti
orðið vandræðalegt millibils-
ástand eða tóm þar sem þeir
stæðu áttavilltir og utangátta i
la'rdómshleðslunni.