Þjóðviljinn - 14.12.1975, Blaðsíða 20

20 StÐA — ÞJÓÐVILJINN’ Sunnudagur 14. desember 1975.
Sigurður Guðnason
fyrrum formaöur Dags-
brúnar og alþingismaður
F. 21. júní 1888 —
Sunnudaginn 7. þ.m. andaðist
hér i borg Sigurður Guðnason,
fyrrverandi formaður Verka-
mannafélagsins Dagsbrúnar og
fyrrverandi alþingismaður.
Sigurður var fæddur 21. júni
1888 i Holtakoti i Biskupstungum.
Aðeins 13 ára fór hann úr föður-
garði til vandalausra, og mun
hann hafa kynnst harðri vinnu
ungur að árum, bæði við sveita-
störf og sjóróðra á opnum ára-
skipum frá sunnlenskum ver-
stöðvum. Tvitugur að aldri braust
hann til náms i búfræði á Hólum
og lauk þaðan prófi 1909.
1917 geröist Sigurður bóndi i
Borgarholti I Biskupstungum og
kvæntist um það leyti eftirlifandi
konu sinni, Kristinu Guðmunds-
dóttur frá Tjörn i Biskupstung-
um, sem fædd er 1891. Fimm
árum siðar, 1922, hættu þau bú-
skap i Borgarholti, að mestu
vegna vanheilsu Sigurðar, og
fluttu þá til Reykjavikur og áttu
þar heimili siðan.
Þau hjón eignuðust 6 dætur og
eru 5 á lifi, en ein þeirra,
Sunneva, lést hér, aðeins tvitug
aö aldri. Eftir að Sigurður fluttist
til Reýkjavikur vann hann algeng
verkamannastörf.
Það var fyrir störf sin i verka-
lýðshreyfingunni, sem Siguröur
Guðnason átti eftir að koma mik-
iö við sögu. Hann var formaður
Dagsbrúnar i 12 ár, og á Alþingi
átti hann sæti frá 1942 til 1956,
sem fulltrúi Sósialistaflokksins,
kosinn af alþýðu Reykjavikur.
1 fyrsta sinn, sem ég sá Sigurð
Guðnason til að þekkja hann, var
i hinum hörðu stéttaátökum 9.
nóv. 1932. Sigurður var einn af
þeim,sem orðiðhöfðu fyrirkylfu-
höggum lögreglunnar og misst
höfuðfatið, og stóð i bardaganum
með sitt bersköllótta höfuð al-
blóðugt, og „skeytti hvorki um
sár né bana”, eins og sagt var i
fornum sögum. Löngu siðar sagði
ég Sigurði frá þessu, og að mér
finndist táknrænt, að hafa hitt
hann fyrst við þessar aðstæður.
Svarið vrr stutt og laggott, og
einnig táknrænt fyrir Sigurð:
Iss, eins og maður hafi ekki oft
fengið skeinu.
Fljótlega eftir að Sigurður
fluttist til Reykjavikur, mun hann
hafa skipað sér i sveit með
Alþýðuflokknum, en lét stjórnmál
litið til sin taka fyrr en upp úr
1930, og þá 1 beinum tengslum viö
hin hörðu stéttaátök kreppu-
áranna, sem urðu mörgum
verkamanninum miskunnarlaus
en drjúgur skóli.
Árið 1938, þegar félagsmenn
Kommúnistaflokks Islands og
vinstri menn Alþýðuflokksins,
undir forystu Héðins Valdimars-
sonar, gengu til stofnunar nýs
verkalýðsflokks, Sameiningar-
flokks alþýðu — Sósialistaflokks-
ins, þá var Sigurður Guðnason i
hópi þeirra, sem fylgdu Héðni til
stofnunar hins nýja flokks.
Héðinn var þá formaður
Dagsbrúnar, og Sigurður gegndi
þar trúnaðarstörfum. Sigurður
D, 7. des. 1975
fyllti þá flokk þeirra ágætu
verkamanna úr Alþýðuflokknum,
sem meö nokkru stolti kölluðu sig
Héðinsmenn. Það er svo önnur
saga, að Héðinn Valdimarsson
var ekki lengi i Sósialistaflokkn-
um, en „Héðinsmennirnir” voru
þar um kyrrt.
A þessum árum gerðust mikil
tiðindi, og atburðaráðsin var
hröö. Heimsstyrjöldin siðari skall
á, Island var hernumið, og stór-
felldar breytingar urðu hér i at-
vinnu- og efnahagsmálum. 1
félagsmálum verkamanna i
Reykjavik gerðust þau ótiðindi,
að ihaldsöflin náðu yfirhendinni
i stjórn Dagsbrúnar 1940, og i
hönd fóru miklir niðurlægingar-
timar fyrir félagið. Sú saga
verður ekki rakin hér i stuttri
minningargrein, en verkamenn
snérust til nýrrar sóknar fyrir
félag sitt, og Sigurður Guðnason
var kjörinn formaður
Dagsbrúnar i janúar 1942, og
felldi þá Héðin Valdimarsson frá
fonnennsku, en það varð ekki að
vinslitum þeirra i milli; báðir
skildu vel stéttareðli þessara at-
burða.
Það var á þessum árum, sem
kynni min af Sigurði hófust fyrir
alvöru, og þau 12 ár, sem hann
hafði á hendi formennsku i Dags-
brún má segja aö um daglegt
samstarf hafi verið að ræða i
stjórn og að ýmsum málum
félagsins. 011 þessi ár bar aldrei
skugga á samstarf okkar, og frá
þvi á ég aðeins ljúfar minningar.
Við stjórnarkjörið i Dagsbrún
1942 höfðu andstæðingar Sigurðar
Guðnasonar uppi þann áróður, að
óbreyttur verkamaður eins og
hann gæti ekki gegnt formennsku
i Dagsbrún. Héðinn Valdimars-
son, langskólagenginn og mikil-
hæfur forystumaður, hafði þá
veriö formaður Dagsbrúnar i
samtals 15 ár, og verkamenn þvi
óvanir, að hafa formann úr eigin
röðum. Það var þvi eitt helsta
verkefni Sigurðar og stjórnar
hans að efla traust verkamanna á
sjálfum sér, og auka stéttar-
þroska þeirra og trúna á samtök-
in. Þetta tókst með þeirri stjórn-
list, sem Dagsbrún beitti 1942, en
þá voru i gildi lög, sem bönnuðu
verkföli og kauphækkanir. Með
skæruhernaði voru þessi lög að
engu gerð, og i ágústmánuði gerði
Dagbrún sina bestu samninga við
atvinnurekendur.
Dagsbrún skipaði aftur
heiðurssess sem forystufélag I
islenskri verkalýðshreyfingu, og
Sigurður Guðnason varð eins
konar sameiningartákn allra
Dagsbrúnarverkamanna.
Sigurður Guðnason var einkar
sérstæður persónuleiki bæði i sjón
og reynd, og ekki auðvelt að lýsa
honum fyrir öðrum. Hann flutti
sjaldan langar eða ýtarlegar ræð-
ur, en stutt og hnitmiðuð tilsvör
hans sögðu oft meira, en aðrir
sögðu i löngu máli. Þó átti hann
það til, þegar honum fannst
mikið liggja við, að flytja stuttar
og eldheitar ræður, sem ávallt
hittu i mark. Sigurður átti oftast
mjög auðvelt með að taka afstöðu
til mála og lét þá aldrei fordóma
eða kreddur hafa áhrif á sig. Af-
staða hans mótaðist ávallt af frá-
bærri stéttvisi verkamannsins og
hreinu og óspilltu brjóstviti. Það
fylgdi þvi mikil öryggiskennd að
hafa mann með slika hæfileika i
forystu á erfiðum stundum og
auk þess var mikill bjartsýnis-
maður.
Árið 1953 lét Siguröur af for-
mennsku i Dagsbrún að eigin ósk,
með þeim rökum, að hann vildi
ekki að elliglöp settu mark sitt á
formannsstarfiö. 1 þakklætis-
skynifyrirunnin störf var Sigurð-
ur sæmdur heiðursmerki félags-
ins úr gulii. Hann átti heiöurssæti
i trúnaðarráði félagsins til ævi-
lika.
Aö vonum hef ég her einkum
dvalið við störf Sigurðar i
Dagsbrún, en margt annað mætti
um ræða á kveðjustund. Hann var
frábær ferðafélagi um öræfi
landsins. Mér er sérstaklega I
minni ferð, sem stjórn
Dagsbrúnar fór norður Kjöl og
Auðkúluheiði um 1950. A Kili
þrautþekkti hann öll örnefni,
enda oftlega farið þar um með
fjárrekstra og i smálamennsku á
yngri árum. En þegar norður
fyrirHveravelli kom, var komið á
slóðir, sem hann hafði aðeins einu
sinni fariö um áður, og þá fyrir 40
árum á leið til Hóla, en þrátt fyrir
það þekkti hann aftur kennileiti
og mundi flest örnefni, — svo
traust var minni hans.
Sigurður Guðnason var mikill
listunnandi. Hann starfaði um
árabil að tjaldabaki hjá Leik-
félagi Reykjavikur, og kynntist
þá leiklistinni og leikhúslifinu,
sem hann hafði ávallt siðan
miklar mætur á. Hann fylgdist
einnig með öðrum listgreinum, og
þó einkum málaralistinni. Hann
geröi sér far um að skilja verk og
stefnur yngri málaranna, og naut
verka þeirra á sinn hátt. Fræg er
setning, höfð eftir Sigurði, um
Vatnsbera Asmundar Sveinsson-
ar, þegar mestar deilur stóðu um
það listaverk, og góðborgarar
Reykjavikur máttu ekki til þess
hugsa, að það yrði sett upp á al-
mannafæri. Þá vék einn af fjand-
mönnum Vatnsberans sér að
Sigurði á götu og spurði hvort
hann héldi að nokkur vatnsberi
hefði nokkru sinni litið þannig út.
Svar Sigurðar, sem var mikill
aðdáandi listaverksins, var stutt
og laggott: Nei, en hugsaðu þér,
að þjáningar allra vatnsbera
hefðu verið lagðar á einn, hvernig
heldurðu að hann liti út?
Þetta svar er táknrænt, ekki
sist fyrir það, að lifsstarf
Sigurðar Guðnasonar mótaðist af
þvi, að lina þjáningar og létta oki
af þeim, sem þyngstar bera byrð-
arnar. Fyrir það starf mun minn-
ing Sigurðar Guðnasonar
geymast um ókomin ár.
Eðvarð Sigurðsson.
Sigurð Guðnason sá ég fyrst við
réttarhöld eftir atburðina við
Góðtemplarahúsið 9. nóvember
1932, sem frægir eru I sögunni.
Það er ein minnisverðasta stund i
lifi minu. Við kommúnistarnir
vorum hafðir sér i bás og krat-
arnir I öðrum bás við hliðina á
okkur. Svör okkar við spurning-
um réttarins voru harla ólik, og
fannst okkur heldur lágt risið á
krötunum flestum. Svo kemur
röðin aðSigurði Guðnasyni. Hann
var spuröur hvort rétt væri, að
hann hefði rétt stólfætur út um
glugga til þeirra, sem áttu ihöggi
viö lögregluna. „Já”, sagði
Sigurðui og var skjótur til svars,
„það gerði ég rétt eins og þegar
ég kastaði spotta til félaga mins,
sem féll útbyrðis, þegar ég var til
sjós”. Við dáðumstað þessu svari
og fundum strax, að þarna var
einn af oss hinumegin við grind-
urnar, sem aðskildu okkur.
Það var eins og isinn bráðnaði.
Það leið langur timi eftir þetta
áður en ég átti tal við Sigurð. En
þó var þetta upphaf vináttu okk-
ar. Eftir þetta leit ég alltaf á Sig-
urð sem náinn vin og félaga, þótt
enn hefði ekki farið orð á milli
okkar. Eftir atburðina 9. nóv.
varð samfylkingin meira en
fræðikenning i hugum okkar, hún
varð nauðsyn er við ekki aðeins
skildum,heldur fundum og skynj-
uðum, hún varð ekki aðeins heil-
ans heldur lika hjartans mál.
Engar grindur máttu lengur
skilja i sundur stéttarfélaga, sem
áttu samleið og bar skylda til að
berjast I einni fylkingu gegn sam-
eiginlegum andstæðingi. Þetta
urðu 1 rauninni fyrstu drögin að
hinni viðtæku samfylkingu, sem
lauk með sameiningunni i Sósial-
istaflokknum.
Ég varð ekki fyrir vonbrigðum,
þegar eg kynntist Sigurði betur,
vinátta okkar varð enn nánari.
Við stóðum ekki aðeins saman i
baráttunni, við hittumst lika oft,
þegar stund var milli striða. Við
vorum nágrannar, og stundum
kom hannog hjálpaði mér á vorin
i garðholunni minni heima á
Brekkustig, en þar kunni Sigurð-
ur til verka. Og þá var margt
spjallað og margt bar á góma allt
frá stjórnmálum og séttabaráttu
til blómaræktar. Þessar stundir
voru mér blátt áfram heilsubót og
ég b jó að þeim lengi á eftir. Bjart-
sýni hans, glaðlyndi og fölskva-
laus trú á mennina gaf mér nýjan
þrótt.
Ég ætla mér ekki að reyna að
rekja pólitiska sögu Sigurðar
Guðnasonari þessum fáu kveðju-
orðum. Honum féll sú hamingja i
skaut að gegna formannsstörfum I
Dagsbrún á farsælasta skeiðinu i
sögu félagsins og verkalýðs-
hreyfingarinnar. Körlunum
fannst eins og nú fyrst hefðu þeir
tekið stjórnina i sinu eigin félagi.
Sigurður var svo sannarlega einn
af þeim. Ég held að það sé varla
ofmælt, að hann hafi verið vinsæl-
asti formaður Dagsbrúnar frá
upphafi vega, að öllum þeim
ágætismönnum ólöstuðum, sem
þvi starfi gegndu, og að ógleymd-
um öllum verðleikum þeirra. í
formannstið Sigurðar var aldrei
talað um skrifræði. Slikt tal hefði
þótt hlægilegt i þá daga. Það var
aldrei neitt bil milli forustunnar
og hins almenna félagsmanns.
Þeir mannkostir og sú „karakter-
greind”, sem kom fram i orðum
Sigurðar fyrir réttinum forðum,
áttu eftir að bera rikulegan ávöxt
fyrir Islenska verkalýðshreyf-
ingu.
Það er gott að ganga til hvilu
eftir svo heillarikan starfsdag.
Brynjólfur Bjarnason.
Sigurður Guðnason fyrrum
alþingismaður og formaður
Dagsbrúnar verður til moldar
borinn I dag, en hann andaðist 7.
des. sl„ 87 ára að aldri.
Með Sigurði Guðnasyni er fall-
inn i valinn að loknu löngu og
giftudrjúgu ævistarfi einn af
ágætustu forustumönnum is-
lenskrar verkalýðshreyfingar og
fágætur persónuleiki, sem fyrir
mannkosti sina hlaut traust
stéttarbræðra sinna til mikils-
verðra starfa fyrir öflugasta
verkalýðsfélag landsins, fyrir
heildarsamtök alþýðunnar á
Islandi og loks sess á löggjafar-
þingi þjóðarinnar sem fulltrúi
reykviskra verkamanna.
A einu ári, 1942,gerðust þau tið-
indi i Hfshlaupi Sigurðar að hann
var kjörinn formaður Dagsbrún-
ar, sem þá og siðar var forustu-
félag verkalýðshreyfingarinnar
og hið sama ár aö hausti hlaut
hann sæti i miðstjórn Alþýðusam-
bands tslands i stjórn þeirri, sem
þá hlaut það vandasama verk að
móta heildarsamtökin og stjórn
þeirra eftir skipulagsbreytinguna
miklu, er ASI varð hreint fag-
samband óháð tengslum við
Alþýðuflokkinn. Og enn gerðist
það sama árið að reykvikingar
kusu hann til Alþingis, þar sem
hann átti sæti allt til 1956.
Nú, þegar þriðjungur aldar er
um liöinn, kann það að hljóma
sem ævintýri likast, að svo stór-
brotin mannaforráð skyldu hlað-
ast á herðar „venjulegs verka-
manns” á einu og sama árinu.
Hér var ekki um að ræða
óumdeilanlega yfirburði i
mælskusnilld eða harðvitugan
vilja til valda og frama. Samt var
þetta þeim sem þekktu Sigurð vel
tæpast torráðin gáta, jafnvel ekki
það að hann tæki við sæti og hlut-
verki svo stórbrotins og mikils
foringja i Dagsbrún þar sem var
Héðinn Valdimarsson.
Þetta voru vissulega umbrota-
timar. Alþýða manna og verka-
lýðshreyfingin voru að brjóta af
sér hlekki fátæktarinnar i harðri
stéttabaráttu, og samhliða stóð
hreyfingin i þvi að endurskipu-
leggja samtök sin og skapa innan
þeirra full lýðræðisleg réttindi.
Hún fann f vaxandi mæli mátt
sinnogmeginogætlaðisér stærri
hlut en áður af eigin rammleik.
Og hvað var þá eðlilegra en að
hún skyggndist um bekki I eigin
röðum og veldi til æðstu forustu
mannaf gerð Sigurðar Guðnason-
ar? Mann sem af eigin reynslu
gjörþekkti kjör verkamanna-
heimilanna, hafði sjálfur þraukað
af kreppuna miklu og ætið verið
reiðubúinn til að gegna skyldum
hins stéttvisa og sómakæra
verkamanns hversu hörð og
tvisýn sem baráttan var. Hér
þurfti lika til að koma maður og
menn, sem báru til þess gæfu og
hæfileika að sameina i stað þess
að sundra, menn sem voru gædd-
ir þeim hæfileikum báðum i senn
að geta barist i fylkingarbrjósti
og verið sameiningartákn i liði
sinu. Slikur maður var Sigurður
Guðnason, og þvi varð val hans
sem fánabera reykviskra verka-
manna þeim auðvelt og sjálfsagt.
Þessir mannkostir Sigurðar réðu
úrslitum um forustuhlutverk
hans og komu þó fleiri til, sem að
þessum örlögum hans studdu.
Hann var manna hressilegastur
og glaðlyndastur i allri viðkynn-
ingur, hrókur alls fagnaðar i hópi
Staða fulltrúa í fjölskyldudeild
stofnunarinnar er laus til umsóknar
Umsækjendur með próf i félagsráðgjöf
ganga fyrir. Laun samkvæmt kjarasamn-
ingi við Starfsmannafélag Reykjavikur-
borgar. Umsóknir með upplýsingum um
aldur, menntun og fyrri störf þurfa að ber-
ast fyrir 5. janúar nk. J
S53 Felagsmálastofnun Reykjavíkurborgar
Vonarstræti 4 simi 25500
3