Þjóðviljinn - 21.11.1976, Page 11

Sunnudagur 21. nóvember 1976 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 11
Hvernig
líkar yður
viðvestur-
þjóðverja?
i vesturþýska blaðinu Stern var
nýlega gerð grein fyrir niðurstöð-
um skoðanakannanir um álit
breta og frakka á þjóðverjum.
Mönnum þótti að vonum forvitni-
legt að vita hvaða breytingar
hafa orðið á þvi rnati á þvi 31 ári
rúmu sem liðið er frá þvi að
nasisminn og striðsrekstur
llitler hafði leikið orðstir
þjóðverja eins grátt og hægt er að
hugsa sér.
Það kemur fram i könnuni.nni
að frakkar þekkja meir til
vesturþjóðverja og stjórnmála
þeirra en bretar, og taka virkari
afstöðu til þeirra. Til dæmis er
Willy Brandt langsamlega þekkt-
astur þýskur stjórnmálamaður
erlendis, hann þekktu 68% breta
og 74% frakka og um 40% likaði
ágætlega við hann. Aftur á móti
höfðu ekki nema 45% breta heyrt
getið um Helmut Schmidt, núver-
andi kanslara, en 71% frakka.
Vinsældir hans voru nokkru
minni. Þriðji i röðinni á frægðar-
listanum var Franz-Josef Strauss
(um 20%), en hann þótti miklu
skuggalegri maður en þeir sem
fyrst voru nefndir.
46% breta og 45% frakka sögðu
að þeir kynnu vel við
vesturþjóðverja. Aðeins 10%
breta likaði ilia við þá, en hvorki
meira né minna 36% frakka. 44%
breta og 19% frakka létu sér á
sama standa. 23% breta töldu að
álit sitt á þjóðverjum hefði batnað
á undanförnum fimm árum, en
14% frakka voru þeirrar
skoðunar. Flestir voru hlutlausir i
þessu máli og aðeins 2—3% sögðu
að álit þeirra á þjóðverjum hefði
versnað.
Fróðleg spurning hljómaði á
þessa leið: Vestur-Þýskaland er
efnahagslega sterkt riki. Finnst
yður það kostur eða ókostur fyrir
yðar eigið land? Kostur sögðu
32% breta en 13% frakka. ókostur
sögðu 32% breta og 35% frakka.
Hvorki né sögðu 7% breta og 21%
frakka. Um 30% vissu ekki hverju
svara skyldi.
Ríkir og
fátækir
Ef aö þeir 31000 bretar
sem rikastir eru skiptu
auði sinum jafnt sin á milli
kæmi í hlut hvers og eins
625.000 pund/ sem mun
nálægt 190 miljónum
króna. Kemur þetta fram í
athugun á tekju- og eigna-
skiptingu i Bretlandi sem
stjórnarnefnd hefur sett
saman.
Samkvæmt skýrslu nefndar-
innar hefur aðeins dregið úr hlut
þeirra rikustu i skiptingu eigna á
seinni árum, en þrátt fyrir ýmis-
konar tryggingastarfsemi og
kjarabaráttu verkalýðs hefur
skipting nettótekna litið breyst.
A árunum 1961 og 1963 fengu
þeir tiu af hverju hundraöi sem
mestar tekjur höfðu 23,5% allra'
tekna, en tiu árum siðar var
hlutur þeirra 23,4%. Þau 5%
landsmanna sem mestar eigur
áttu eiga nú 48% allra eigna, en
áttu 51% fyrir fimmtán árum.
Pípulagnir
Nýlagnir, breytingar
hitaveitutengingar.
Simi 36929 (milli kl. 12 og
1 og eftir kl. 7 á kvöldin)
„Raskat”
Fyrir nokkrum vikum birtist
litil klausa hér i Þjóðviljanum.
Þar segir i stuttu máli frá þvi
tiltæki Dags Sigurðarsonar að
gefa út pinulitið kver, og var
látið að þvi liggja i fréttaklaus-
unni, að Dagur gerði þetta til að
striða kollegum sinum sem þutu
upp á nef sitt út af þvi, að Dagur
hlaut nokkra umbun fyrir
annað litið kver sem hann
kallaði „Meðvitaða breikkun á
raskati.”
Siðan hefur ekki linnt bréfa-
flaumi sem rennur frá klausu
þessari, og er ýmsum bréfritur-
um svo mikið niðri fyrir, að það
erengu likara en að örfáar linur
um sárasakiaust tiltæki Dags
væri menningarháski á borð við
herinn á Miðnesheiði. Magnar
siðan hver i öðrum hugarvilið
þar til komið er i fullkomnar
ógöngur. Og endar þetta með
þvi, að þeir Matthias og Indriði
vappa i kring og þykjast heldur
betur hafa séð i fyrrnefndri
klausu vitnisburð ágætan um
markvissa niðurrifsstarfsemi
Klám, subbuskapur og
fleira skemmtilegt
kommúnista á islenskri menn-
ingu.
Hvað er klám?
Hvað eftir annað hefur verið
talað um klám i bréfum þess-
um, þar skilst mér að menn hafi
mestar áhyggjur af orðinu
„raskat”. Vissulega er klám
til af ýmsum tegundum, en
nenni menn að skoða málið
nánar þá er klám og „andlegur
subbuskapur” ekki bundið
ákveðnum orðum fyrst og
fremst heldur samhengi. Þjóð-
skáld rússa, Púsjkin, talar i
skemmtilegu háðkvæði um
greifa einn sem eigi sæti i
Visindaakademiunni af þeirri
ástæðu einni að hann hafi „rass-
gat að sitja á.” Þykir ágætt, af
þvi það er Púsjkin. „Meðvituð
breikkun á raskati” er ekki
„klám” hjá Degi Sigurðarsyni,
heldur að þvi best ég man,
kenning. Kenning sem merkir
bill. Ég vona ekkióvitlaus kenn-
ing fyrir þá sem hafa litlar mæt-
ur á bilum.
Ef mönnum finnst það „and-
legur subbuskapur” að taka upp
á skringilegum hlutum, þá gætu
þeir sömu vinstrisinnar
kannski i leiðinni hugleitt það,
hvort helsta skáld rússnesku
byltingarinnar, Majakovski,
hafi einnig verið úrkynjaður og
borgaralegur og aumingi og guð
má vita hvað, en hann hafði
mikið gaman af að hrella menn,
stundum með hlutum sem eng-
inn islenskur grallari mundi
eftir leika.
Bókmenntir
og frystihús
En nóg um það Ég veit vel, að
þessar bréfaskriftir eru tengdar
flóknu máli sem við getum sett
upp i eina keðju: alþýða, bók-
menntir, menntamenn. Eitt-
hvað i þá veru. Einn bréfritari
mun hafa ráðlagt þjóðvilja-
mönnum að hlusta eftir þvi sem
sagt er um bækur á vinnustöð-
um, til dæmis frystihúsum. Ég
segi fyrir sjálfan mig, ég mun
hvorki segja illt né gott um þær
umræður. Ef ég færi að hrósa
fyrirfram þvi sem þar er talað,
t.d. um bækur, þá værí ég að
„snobba niður á við” eins og það
er kallað, og er ekki hótinu
betra en að „snobba upp á við”.
Þegar ég vann i frystihúsi gat
dæmið litið út á þessa leið: tveir
þrirstrákar voru að spyrja hver
annan um það sem þeir höföu
lesið, og þeir höfðu samúð eins
og tveggja bókelskra verka-
manna á miðjum aldri. Aðrir
fóru sjaldan inn á þá hluti, en
klæmdust þeim mun meir, og
það án allra gæsalappa.
Kannski hefur þetta breyst til
batnaðar, hvort sem væri i
frystihúsi eða á skrifstofu (en
þar gat auðvitað verið alveg
sama ástand). Vonandi. En
hvernig sem hlutfall er milli
bóka og blautlegs flims á vinnu-
stöðum, þá er ekki verið að
sýna neinum fyrirlitningu með
þvi að tala um ástandið eins og
það er, en ekki eins og það ætti
að vera. Þegar áðurnefndur
Majakovski var skammaður
fyrir það i Rússlandi að „bænd-
ur og verkamenn skilja yður
ekki” þá mótmælti hann með
svofelldum hætti. Setjið fram
slika staðhæfingu þá fyrst, þeg-
ar búið er að veita fólki tima,
upplýsingu, bókakost og aðrar
forsendur fyrir þvi, að það velji
og hafni. En lýsið ekki yfir þvi,
að smekkur þess og áhugi sé
heilagur eins og hann er i dag.
Mér finnst eðlilegt að þeir
sem telji sig vinstrisinna setji
málin fram einmitt á þennan
hátt.
Klofningur
1 þverstæöufullri dagskrár-
grein fyrr i haust talaði Böðvar
Guðmundsson um það, að menn
gæfu þvi ekki nægan gaum i
bókaskrifum, að afstaða til bók-
mennta væri stéttskipt. Þetta er
rétt, að þvi marki, að vissulega
fer ýmislegt i þjóðfélagsádeilu i
taugarnar á borgaralegu fólki.
Hitt er svo annað mál, að
borgaraskapurinn islenski
sýnist ekki sérlega áhugasamur
um það sem skrifað er á þessu
landi, liklega er flestum úr þeim
flokki nokkuð sama um þá
sem skrifa nema hvað það er
skylt að frukta fyrir þeim sem
bera stór nöfn.
Aftur á móti er það ljóst, að
vinstrisinnar og sósialistar af
ýmsum tegundum eru með
þeim ósköpum fæddir, að mjög
margir þeirra láta sér annt um
það sem skrifað er á þessu
landi, taka þaðnærri sér, ef svo
mætti segja. Og það er einnig
alveg ljóst, að þetta fólk er alls
ekki sammála um afstöðu til
höfunda og strauma. Ég man
vel þá tið að Landneminn, blað
Æskulýðsfylkingarinnar, birti
þó nokkuð af atómskáldskap
svonefndum. Félagar minir i
þeim samtökum skiptust mjög i
tvö hörn: annar hópurinn hafði
gaman af, var að minnsta kosti
forvitinn, hinn formælti óspart
þessari „borgaralegu úrkynj-
un” i málgagni ungsósialista.
Og álengdar stóð ihaldið og var
yfirleitt visst um að „atóm-
skáldskapur” væri kommúnisk
niðurrifsstarfsemi. (Það þarf
ekki aðminna á að „atómskáld-
in” eru núna komin i skóla-
ljóðin). Og einhver slikur
klofningur hefur i raun verið við
lýði siðan: þegar vikið er að
frumleika eða óskiljanlegu
hrognamáli Thors Viíhjálms-
sonar, að túlkun á táknamáli
Svövu Jakobsdóttur, að verð-
leikum og göllum lykilskáld-
sagnanna i byrjun siðasta ára-
tugs, að hugviti eða ósvifni Guð-
bergs Bergssonar — og svo
mætti lengi telja.
Tveir hópar
Stundum sýnist mér, að þessa
tvo hópa megi i stórum dráttum
einkenna með röðum orða og
hugtaka sem þeir bera sér
gjarnan i munn sjálfir. Annar
hópurinn einkennist af: rimi og
stuðlum, söguljóði, raunsæis-
legri skáldsögu, þjóðlegum
fróðleik, stéttvisi, varúð gagn-
vart annarlegum fyrirbærum,
hann er gegn „lausung”,
„skripalátum”, „óskiljanlegu
bulli” og „klámi”.
Hinn hópurinn er á þessum
slóðum: nútimastefna, tilraun-
ir, ný viðleitni, endurnýjun,
miskunnarlaus krufning, for-
vitni fram á ystu nöf, hann er
gegn „einföldun hlutanna”,
„lágkúru”, „rimhnoði”,
,,ihaldssemi”, „þröngsýni”.
Vitanlega eru ekki nema fáir
„hreinræktaðir” i hverri teg-
und, mynstur fyrir hvem og
einn getur verið blandað marg-
vislega úr báðum hugtaka-
röðum. Engu að siður er hætt á
að setja þetta dæmi svona upp,
þvi að um raunverulega
skiptingu er að ræða, sem ekki
þýðir annað en að viðurkenna.
Friðsamleg
sambúð
Það eina sem hægt er að gera
af skynsemi i málinu er að
prédika friðsamlega sambúð
eins og það heitir. Mæla með þvi
við hvern og einn, að hann ekki
magni með sér heift til öðruvisi
viðhorfa, heldur reyni að leggja
eitthvað brúartetur milli bakka
— og haldi þó hver sinu. Það er
rúm fyrir lýgilega mikla fjöl-
breytni i veröldinni, og það ætti
að minnsta kosti að vera sæmi-
leg vinstrimennska að telja
hana æskilegri en stöðnunina.
Af hverju þurfa menn að
afskrifa bókmenntaverk fyrir
það að þeim finnst það ekki viö
alþýðu skap? Það mun finna
sina lesendur ef það er þess
virði. Og önnur verk verða
skrifuð sem eru aðgengilegri
(Ef að erfiður texti á að jafn-
gilda „menntahroka”, ættu
róttæklingar að minnast þess,
að Marx karlinn var sjálfur
flestum pólitiskum höfundum
erfiðari, og lét óspart vita af
bæði yfirgripsmikilli lesningu
sinni og málakunnáttu). Og það
er heldur engin ástæða til aö
fyrirlita skrif og yrkingar, sem
eru mjög i hefðbundnu formi
fara i tropnar slóðir — þó ekki
væri nema af þvi, að við stökkv
um ekki sögulausir og allslausir
út i okkar nútið.
Brúarsmiöir
Menn munu að sjálfsögðu
haida áfram að aðhyllast mjög
misjöfn viðhorf i þessum mál-
um. Það gerir ekkert til — ef
menn vilja umgangast önnur
viðhorf með virðingu fyrir sjálf-
um sér og öörum. Sjálfur skal
ég játa að ég hefi nokkrar
mætur á þeim, sem með einum
eða öðrum hætti eru brúar-
smiðir. Til dæmis höfundur,
sem stendur bæði traustum fót-
um i fortið, hefð, sögu málsins,
þjóðsagnaminnum og um leið
fæst við samtimaefni með
nýstárlegum hætti eins og Þór-
steinn frá Hamri. Mér er lika
hugsað til fordæmis ágæts
vinnufélaga mins i bæjarvinn-
unni. Þessi verkamaður fór
gjarna með brot úr kvæðum
Buðmundar Böðvarssonar sér
og öðrum til hressingar — og
hann kunni lika að finna púðrið i
Astarsögu Steinars Sigurjóns-
sonar, eins þeirra höfunda sem
vistrisinnaðir móralistar munu
skrifa harla lágt
Arni Bergmanu.