Þjóðviljinn - 31.12.1976, Qupperneq 2

2 SÍÐA — ÞJÖÐVILJINN Föstudagur 31. desember 1976

Égvarorðin 12ára, þegarég i
fyrsta sinni hitti konu sem lagði
skáldskap fyrir sig. Sjálf var ég
búin að ákveða að verða skáld, þó
ég vissi ekki hvernig átti að fara
að þvi. Allar bækur sem ég hafði
lesið voru eftir karlmenn, þaö var
kannski visubotn eöa staka eftir
kvenmann látið fljóta með. Ég
kunni til að mynda klámvlsur
sem þau Bólu-Hjálmar og
Skáld-Rósa, höfðu kveðið i fjósi,
og ég hafði heyrt getið um
Látra-Björgu. Þess vegna var
það ævintýri likast fyrir mig að
kynnast Gunnu gömlu ölafs.
Það var um jólin 1942, aö ég
fékk aðheimsækja frænku mina á
Kirkjubóli i Norðfiröi. Þangað
kom Gunna. Hún vartil heimilis á
Skorrastað, en flakkaði stundum
á aðra bæi sér til skemmtunar.
Hún var lágvaxin, grá og ófrið.
Feykilega nefstór og notaði mikið
tóbak, þess vegna var hún nef-
mælt. Hún var illa farin af gikt og
gekk við staf. Fötin hennar voru
fornleg: Sauðskinnsskór, ullar-
sokkar, peysa og vaðmálspils.
Þegar við fórum að hátta, við
sváfum I sama herbergi, hló ég
mikið aö brókunum hennar sem
voru húðþykkar prjónabrækur og
náðu niður fyrir hné. Henni sárn-
aði það.
Gunna var ekki norðfirðingur,
þó lengstaf værihún þar. Hún var
annað hvort frá Karlskála eða
Helgustöðum i Reyðarfiröi. Mun-
aðarlaus og niðursetningur. Best
er að gefa henni sjálfri oröið:
Tiu ára aö aldri var
tók ég á mig ferðirnar
yfir fjöll og firnindi
flæktist ég með Þorsteini.
Tregi og sorg I brjósti bjó
barðist ég með hetjumóð
burt frá úlfum ekki rik
austur beint I Vaðlavik.
Vel var tekið á móti mér
hjá Asmundi og Þórunni.
Þeim skai bliðar þakkir tjá.
bæði guði og mönnum frá.
„Burt frá úlfum ekki rik,” visar
til þess að reyðfirðingar gerðu
ekki betur viðhana enþaðaðþeir
sendu hana frá sér brókarlausa.
Hún þótti aldrei neinn forkur til
vinnu, þótt henni væri að sjálf-
sögðu haldið að verki. Um vinnu-
hörkuna kvað hún svo:
Með bólgna öxl og handleggi
gengur hún að vinnunni
i þurriendi og votlendi
er hún alltaf skyldug tii að
raka
fram i andlátið.
Hún hafði á yngri árum trúlof-
ast manni, sem Mangi hét, en
hann sveik hana fyrir aöra, hafði
þó áður gefið henni silki I svuntu i
festargjöf. Þótt þaö væri spari-
svuntan hennar kastaði hún henni
i eldinn og lét aldrei framar lokk-
ast af fagurgala karlmanna. Hún
gerðist siðavönd og hneykslaðist
á lauslætinu. Þannig kvað hún um
ónefnt par á Nesi:
t lausu lofti þau leika sér
með likamspartana sina
og sálina þau svæfa i sér
með alls konar látæði.
Og um siðleysið fyrir sunnan:
Vangadansinn dansa þeir
þeir dansa hann suður í Reykja-
vík
Stúlkunum þeir klappa þá
bæði framan og aftan á.
Aldrei hirti neinn um að kenna
henni að skrifa, svo hún gat ekki
skrifað niður visur sinar sjálf, en
húsfreyjan á Skorrastað greip
gjarnan blýant og hripaöi niður á
blað jafnóðum og Gunna mælti
fram. Gunnu var annt um visurn
ar væru skráðar. Hún kallaði oft:
„Veiga, Veiga, skrifaðu kona,
andinn er yfir mér.”
Svei þér þokan grá
þig vil ég ekki sjá.
Þú villir fólk á sjó og landi
og veldur bæöi regni og grandi.
Visur hennar gengu manna á
milli og þóttu skoplegar. A þorra-
blótum tróð hún upp og flutti
kveðskap sinn og fékk borgun fyr-
ir. Hún söng þá visurnar með lög-
um sem hún bjó til sjálf og sagöi
að Helgi Páls (tónskáld) heföi
sagt að væru tónlög. Hún stóð
uppi á kassa og potaði jneð stafn-
um I áttina- til þeirra sem henni
fannst liklegastir til aö eiga aur.
A einu sliku blóti var Óli Magg,
faðir Tryggva ólafssonar málara
i Kaupmannahöfn, vel slompað-
ur. Hann setti hattinn sinn fyrir
framan kassann og krónu i og
sagöi aö enginn gæti verið þekkt-
ur fyrirað borga Gunnu minna en
krónu. Askotnuðust henni 11
krónur sem var ekki svo litið á
þeirra tlma mælikvaröa.
Gunna orti helst um hversdags-
leg atvik sem snertu hana sjálfa
og gjarnan til að ná sér niöri á
þeim sem höfðu reitt hana til
réiöi:
Magnea Þóra æðandi kemur
eins og vitstola manneskja
hjá kabyssunni staðar nemur
til að leysa skammirnar
eða til að slambra.upp á
þeim sem eru henni hjá.
Kristin nokkur var henni sam-
tiöa og fékk lánaö hjá henni for-
láta sjal. Þóttist Stina ætla á
stúkufund, en fór reyndar allt
annað og djöflaðist um meö
strákum og reif sjaliö á gaddavir.
Þaö var allt i henglum þegar hún
skiiaði þvi:
Kom hún til mín eins og fiæröar-
tófa
bað hún mig að lána sér
sjaliö til að flaugsast með.
Spurði ég kvendið hvert þaö
skyldihalda.
Greindi hún mér grettin frá
að fundinn ætlaði hún sér á.
Rétt á eftir er mér litiö út um
gluggann
sé ég undir taglið á
Kristinu fram holtið þá,
þvi I sollinum vildi hún heldur
vera
en fara á fundina i Templera.
Lítið virti hún mannkosti mina
þó matarlaus væri hún Stina.
Sjalinu lét hún sundur fletta.
Henni fannst þetta það rétta.
Hún orti lika um heimsmálin.
Þegar styrjöldin geysaöi 1940
kvað hún:
Nú er stand á stöndunum
Þarna úti I löndunum.
Þeir eru að skemmta skrattanum
og skjóta fólk með byssunum.
Stundum lagfærðust visur
hennar þar sem einungis var um
munnlega geymd að ræða, svo
gæti verið um þessa:
Nú er stríð í stórborgum
og stjórnleysi i heiminum.
Biblian er á bálið sett
bókum Kiljans upp er flett.
Arnþór Arnason, bróðir Þuru i
Garði, var um tíma kennari i
Norðfjarðarsveitinni. Hann var
Gunnu mjög góður og skrifaði mik-
ið eftir henni. Hann var vel hag-
mæltur einsoghann á kyn til. Jól-
,iin 1935 sendi hann Gunnu fallegt
jólakort með þessari visu á:
Komi jól til yndis öllum
úti er bliða en gárar fjörð.
Blóm þín Gunna á Bragarvöllum
blómgist þó að frjósi jörð.
Rimsins máttur mildar kjörin
hörð.
Ekki stóð á svari frá Gunnu:
Arnþór minn ég þakka þér
fyrir þina kurteisi
sem þú lætur mér i té
meö tignarlegri siðprýði.
Gunna var trúuð og orti lofsöng
sem hana langaði ákaflega til að
kæmist i sálmabók kirkjunnar, en
ekki rættist sá draumur hennar.
Dýrð sé þér Drottinn minn
daglega hvert eitt sinn.
Þú lætur Ijómann þinn
lýsa oss i himininn.
Þar amar ekkert að
allir jafn sælir þar
lofa sinn lausnara
fyrir lifgjöfina.
Þar tengist önd við önd
með ástar-tryggðabönd
þvi Drottins blessuð hönd
hún læknar meinin vönd.
Ekki kann ég fleira eftir Gunnu,
en það veit ég að margir norðfirö-
ingar hafa lagt á minniö ýmsa af
kviðlingum hennar til dæmis mun
Sigfinnur bóndi i Grænanesi
kunna flestar af þeim visum sem
á annaö borð komust á kreik, og
heimilisfólkið á Skorrastað mun
hafa haldið miklu til haga.