Þjóðviljinn - 26.02.1977, Qupperneq 14

14 — SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 26. febriiar 1977
Umræöur um Kröflu I Þjdðvilj-
anum fara nú að verða nokkuð
langdregnar, og sjálfsagt finnst
einhverjum óþarflega miklu rúmi
varið til að ræða þetta tæknilega
viðfangsefni. Ég hef þó oröiö þess
var að margir fagna þvi, aö þessi
orðaskipti skuli hafa átt sér stað,
þar sem margt hefur skýrst, sem
áður var huliðf ýmis konar móðu.
Eftir ýtarlega svargrein Hjörleifs
Guttormssonar er rétt að draga
saman, hver mér viröist, að sé
niðurstaðan af oröaskiptum okk-
ar:
Um ábyrgð og
ábyrgðarleysi
Ragnar Arnalds.
Hjörleifur Guttormsson
Kjartan Jóhannsson
Ragnar Arnalds:
Niðurstaða orðaskipta
Kjarninn i svargrein Hjörleifs
felst i fyrirsögn greinarinnar:
„Alþýðubandalagið ber ekki
ábyrgö á málsmeðferð viö
Kröfluvirkjun”. Þetta er laukrétt
hjá Hjörleifi. Alþýðubandalagið
hafði ekki meö málsmeðferöina
að gera, eftir að flokkurinn fór úr
stjórn. Þvi hefur heldur enginn
haldið fram.
Ég hef hins vegar talið eðlilegt
aö rifja upp, hver afskipti okkar
af málinu hafa verið. Við sam-
þykktum heimildarlögin eins og
aðrir og vorum þess fýsandi eins
og aðrir, að byggingu virkjunar-
innar væri hraðað. Við stóöum að
skipun Kröflunefndar og þvi var
fagnað i leiöara Þjóðviljans,
nokkrum vikum áöur en ákvarð-
anir um vélakaup voru teknar, aö
ltkur væru á þvi, aö stöðin gæti
tekiö til starfa 1977. Ég benti á, aö
sá tónn sem veriö heföi I þessum
leiðara hefði verið einkennandi
fyrir afstöðu Alþýðubandalags-
manna til þessa máls. a.m.k.
þeirra, sem létu til sin heyra.
Að ööru leyti hefur ekki verið
fjallað i stofnunum Alþýöubanda-
lagsins um málsmeðferð við
Kröflu. Opinber gagnrýni ein-
stakra manna úr okkar hópi hófst
ekki fyrr en löngu seinna, þegar
vandamálin komu 1 ljós. Þaö væri
ábyrgðarleysi að reyna nú að
hagræða sögulegum staðreynd-
um. Þetta hlýtur að vera niöur-
staða okkar beggja.
Hengjum ekki
bakara fyrir smið
Viö Hjörleifur erum sammála
um, að Krafla, Sigalda og
byggðalinan koma i gagnið i
óheppilegri timaröð og án nokk-
urs samræmis. Sumpart stafar
þetta af þvi, aö byggingu Sigöldu-
virkjunar hefur seinkað. Lagning
byggðalinunnar 1 var tafin, þegar
núverandi rikisstjórn tók við
völdum,og hefur siöan dregist úr
, hömlu, samhliða þvi að áform um
að hefja resktur málmblendi-
verksmiöjunnar 1977 fóru sem
betur fer i vaskinn. Að taka
Kröfluvirkjun út úr samhengi og
segja, aö hraðinn við byggingu
hennar hafi raskað fyrri áætlun-
um, er hins vegar óskynsamlegt.
Það heitir að hengja bakara fyrir
smið.
Stærð vélanna
Eitt helsta atriðið i gagnrýni
Hjörleifs var, að Kröflunefnd
heföi keypt allt of stórar vélar
fyrir virkjunina, og virtist hann
Leikfélagið i Gerðum á Suður-
nesjum hefur verið endurvakið
eftir áratuga svefn, en þar var
eitt sinn leikstarfsemi I blóma.
Þaö fyrsta sem leikfélagið tekur
fyrir er kynning á verkum Jón-
asar Arnasonar, alþingismanns
og rithöfundar. Félagið flytur
leikritiö Koppalogn, lesið er úr
verkum Jónasar og sungin ljóð
eftir hann.
Imynda sér, að nefndarmenn
heföu ákveðiö stærð virkjunar-
innar yfir kaffibolla án nokkurra
tæknilegra athugana. 1 svari
minu skýrði ég frá hag-
kvæmnisútreikningum, sem lágu
þvi til grundvallar, aö virkjunin
'var hönnuð talsvert stærri en
nam þörfum Norðurlandsmark-
aðar á næstu árum. Ekki mót-
mælir Hjörleifur þessum útreikn-
ingum i svargrein sinni.
1 fyrri greininni birti Hjörleifur
útreikninga um hugsanlega orku-
sölu frá Kröflu, en reiknaði ekki
meö orkusölu til Vestfjarða,
Vesturlands og Suðurlands, þegar
orka Sigöldu væri fullnýtt. I siöari
grein sinni snýr Hjörleifur blaö-
inu við og telur nú sjálfsagt a ein-
hver orka veröi flutt eftir byggða-
linunni I vestur og suöur, og erum
við þá orönir sammála um þetta
mikilvæga atriði. Best hefði ver-
ið, ef Hjörleifur heföi hreinlega
staöfest fyrir lesendum Þjóðvilj-
ans, að þörf veröi fyrir alla orku
Kröfluvirkjunar þegar á árinu
1982, en þetta er grundvallar-
atriöi málsins, sem margir hafa
enn ekki skilið og sumir munu
aldrei vilja skilja.
Um dr. Kjartan
og orkuveröiö
1 siöari grein Hjörleifs eru fyrri
stóryrði um óheyrilega dýrt raf-
orkuverð frá Kröflu horfin, og
virðist hann gera sér grein fyrir,
aö útreikningar dr. Kjartans
Jóhannssonar, varaformanns
Alþýðuflokksins, snúast alls ekki
um orkuverð frá Kröflu, þótt
Kjartan sé nógu ósvifinn til að
láta lita svo út. Hjörleifur heldur
þó áfram að vitna i þessa útreikn-
ínga án þess aö viöurkenna vafn-
ingalaust aö orkuverð frá Kröflu
verður aö reikna á hliöstæðan
háttog orkuverð frá öðrum virkj-
unum.m.a. meðfullum afskrifta-
tima (jarðgufuvirkjun: 25 ár).
Hér veldur sjálfsagt mestu, að
Hjörleifur viröist eiga erfitt með
að draga alla leið i land. En þegar
búið er að útskýra málið, er ég
ekki i vafa um, að Hjörleifur skil-
ur, að útreiknað orkuverö virkj-
unar á kwst.og afborganir fram-
Fyrsta sýningin var i gær og
seldist upp á hana á rúmum
klukkutíma og er ákveðiö að vera
með tvær sýningar á morgun
sunnudag, þá fyrri kl. 15.00 en þá
siðari kl. 20,30. Sýnt er I sam-
komuhúsinu i Gerðum.
Leikstjóri að leikritinu —
Koppalogn — er Sævar Helgason,
en leikendur eru rúmlega 20.
S.dór.
við Hjörleif
Guttormsson
kvæmdalána eru tvær stæröir,
sem ekki falla inn i sama dæmið,
eins og það er almennt reiknað.
Ósvifni dr. Kjartans var fyrst
og fremst I þvi fólgin aö reikna út
„heildsöluverö” á orku frá Kröflu.
miðað við timalengd og afborgan-
ir lána og falskar forsendur um
qrkumarkað og bera siðan þetta
„heildsöluverð” saman við orku-
verð frá Landsvirkjun, þar sem
veröútreikningurinn er bæöi
óháður timalengd lána (miöast
við eölilega afskrift) og nýtingu
orkunnar, þótt vitað sé, að nýting
Sigöldu veröur ekki betri en
Kröflu fyrstu tvö árin eða aðeins
um 20-40%. Slikur samanburður
er þvi visvitandi blekking.H
Um undirbúnings-
rannsóknir
Við Hjörleifur erum sammála
um, að rannsóknir viö Kröflu
hefðu mátt vera meiri, áður en
hafist var handa. Hitt er annaö
mál, að ekki var kvartað yfir þvi
af hálfu Hjörleifs né nokkurs ann-
ars aöiia, aö rannsóknimar væru
ófullnægjandi, fyrr en eftir að
hafist var handa og almennt ekki
fyrr en eftir gos. Það er rangt hjá
Hjörleifi, aö ég hafi haldiö þvi
fram, að Náttúruverndarráð hafi
veitt virkjunarleyfieða lagt mat
á virkjunarhæfni Kröflusvæðis-
ins. Eg sagöi aöeins,aö hafi rann-
sóknirnar verið svo ófullnægj-
andi, aö ekki hafi verið unnt að
taka ákvörðun um virkjun, þá
hljóti þessar rannsóknir einnig að
hafa verið ófullnægjandi fyrir
Náttúruverndarráö varðandi
ákvarðanir um umhverfisáhrif
virkjunarinnar, þvi að ráöið gat
ekki tekiö ákvöröun um að leyfa
virkjunina fyrir sitt leyti, nema
það teldi sig hafa fullnægjandi
vitneskju um efnasamsetningu
vatnsins.
Kjarni málsins er að sjálfsögðu
sá, að bæöi Náttúruverndarráð og
Kröflunefnd voru i góðri trú um,
að fullnægjandi rannsóknarniður-
staða lægi fyrir. En þar fyrir utan
hef ég bent á, og þvi hefur ekki
verið mótmælt, aö hvort sem
rannsóknirnar heföu verið meiri
eða minni höguðu atvikin þvi svo,
að óvænt gosvirkni kom upp á
svæðinu, svo að aöstæður urðu
ekki lengur i samræmi við fyrri
niðurstööur rannsókna. Hjá þvi
hefði aldrei verið komist. Um
þetta hljótum við Hjörleifur að
vera sammála.
Átti aö fleygja
þúsundum miljóna?
Það sem okkur Hjörleif raun-
verulega greinir á um er það,
hvort stöðva hefði átt fram-
kvæmdir, eftir að gosvirknin kom
i ljós. Ég viöurkenni fúslega, að
þetta sjónarmið á rétt á sér, þvi
enginn getur neitað þvi, að meö
þvi að halda framkvæmdum
áfram, er tekin talsverð áhætta.
Hins vegar verður að taka með i
reikninginn, að þegar gosið verð-
ur, er ekki aðeins búið að festa
mikið fé á staönum, heldur einnig
að undirskrifa samninga upp á
þúsundir miljóna króna, og það
heföi þvi veriö gifurleg fjárfórn
aö hætta við framkvæmdir og
stokka spilin upp á nýtt. Sjálfsagt
var að fullbyggja stöövarhúsið til
að styrkja það sem mest, og
kunnugir telja ekki, að húsiö og
vélarnar séu i mestri hættu, þótt
frekarigosvirkni verði á svæðinu.
En þetta getur aö sjálfsögðu eng-
inn sagt með fullri vissu.
Á nú að stöðva
framkvæmdir?
Hjörleifur virðist enn vera
þeirrar skoðunar að stöðva beri
allar framkvæmdir á svæðinu, en
það virðist mér vera hálfu verra
úrræði en það var fyrir einu ári.
önnur vélasamstæðan er að
verða tilbúin til tilraunareksturs
og nægileg gufa er fyrir hendi til
að keyra vélarnar með 4-8 mw.
afli, eftir þvi hve margar holur
eru tengdar. Holurnar þrjár, sem
boraðar voru fyrir gosið, eru nú
allar ónýtar, en af þeim 6 holum,
sem siðan hafa veriö verið borað-
ar virðast 4 hafa gefiö samtals
um 14—16 mv. brútto. Hjörleifur
talar um i svargrein sinni, að 10
mw. hafi fengist úr 10 holum og er
það bæði villandi og rangt.
Rannsóknarholur eru ekki
vinnsluholur og teljast þvi ekki
með. Arangur borana á Kröflu-
svæðinu hefur vissulega komið á
óvart og er miklu lakari en búist
var við, en tölur Hjörleifs I þessu
sambandi byggjast ekki á réttum
upplýsingum.
Kröflunefnd ræður engu um
það, hvar og hvenær næst verður
boraö. Það er algjörlega mál
Onkustofnunar. Sem stendur
varðar þaö mestu, aö nýtt sé sú
orka, sem fengin er. Það var allt-
af ætlunin aö fara rólega af stað.
Fáir efast um, aö næg orka er fá-
anleg á þessum slóöum, og senni-
lega mun Orkustofnun kanna
möguleika á öðrum svæöum i
grennd við stööina, þar sem enn
hefur ekki veriö boraö og áhrif
eldsumbrota eru talin minni.
Byggðalínan
Við Hjörleifur erum sammála
um, að hraða beri lagningu
Leikfélagið í Geröum:
Kvnning á verkum
Jónasar Árnasonar
Leíkrit — upplestur og söngur er
það sem flutt er
byggðaiinunnar um Hvalfjörð,
eins og kostur er. Talið er
hugsanlegt, að meö mesta hraða
megi ljúka þessu verki næsta
haust. Hins vegar eigum viö eftir
að sjá, hvort það tekst. Þvi miður
er það langt frá þvi aö vera ör-
uggt,og þarf ekki annað til en að
tafir verði vegna verkfalla i vor,
til að sú von verði aö engu.
Ef hvorki Kröfluvirkjun né
byggðalina með fullu afli komast
i gagnið næsta haust, er fyrir-
sjáanlegt, aö orkuskortur á
Norðurlandi veröur meiri en
nokkru sinni fyrr. Aukin diesel-
vélakeyrsla á Noröurlandi mun
kosta hundruð miljóna króna, og
þann aukaskatt yröu orkunot-
endur um land allt að greiða. Ein-
mitt þess vegna er mér óskiljan-
legt með öllu, hvers vegna svo
fast er sótt af hálfu margra að
bygging Kröfluvirkjunar verði
stöðvuö rétt i þann mund, sem
hugsanlegt er, að hún geti skilað
nokkurri orku. Það er eitthvað
annað en umhyggja fyrir arðsemi
virkjunarinnar, sem þar ræður
ferðinni.
Ég vil aö lokum þakka Hjörleifi
Guttormssyni fyrir tilskrifin. Ég
er sannfærður um, að orðaskipti
okkar hafa gert sitt gagn, þrátt
fyrir allt. Hins vegar ættum við
að halda áfram að einbeita okkur
sameiginlega að bættu skipulagi
orkumála og nýtingu orkunnar til
innlendra þarfa. Það er megin-
viðfangsefnið, og þar greinir
okkur ekki á.
1) I nýlegri grein i Morgunblaðinu
heldur dr. Kjartan áfram iðju
sinni og þykist ekki vita, fyrir
hvað sé veriö aö skamma sig.
Að sjálfsögðu heföi enginn áfellst
hann fyrir aö reikna út hugsan-
lega greiðslubyröi hjá Noröur-
landsvirkjun, jafnvel þótt hann
gæfi sér hæpnar forsendur um
orkumarkað. En sök hans er sú,
aö bera saman útreiknaöar
stæröir, sem ekki eru sambæri-
legar, og blekkja þannig fólk i
skjóli verkfræðinnar, sbr. bls. 58 i
ritinu Noröurlandsvirkjun.
Blekkingin heppnaöist ótrúlega
vel, og einmitt það að hann skuli
ekki hafa gert neina tilraun til að
leiðrétta þennan misskilning,
heldur vaða áfram beint af aug-
um, eins og hann gerir i
fyrrnefndri Morgunblaösgrein
sýnir, að dr. Kjartan talar opin-
berlega sem áróöursverk-
fræðingur, en ekki verk-
fræðingur.

Lífeyris- mál BSRB rædd í Reykjavík BSRB haföi ákveðið að efna til sérstakrar ráðstefnu um lifeyrismálefni og átti hún að vera I Munaðarnesi 11.—13. mars. — Vegna breytinga, sem verið er að gera á veitingaskálanum að Munaðarnesi verður þessi fyrirhugaöa ráöstefna flutt til Reyk javikur og haldiVi þar viku siðar. Hefst hún fimmtudaginn 17. mars kl. 16 og heldur siðan áfram á fimmtudags- kvöld og aftur siðdegis á föstudag og laugardag. Hákon Guömundsson, formaður stjórnar Lifeyris- sjóðs starfsmanna rikisins og Guðjón Hansen, trygg- ingafræðingur, munu flytja erindi. Upplýsingar veröa gefnar um biðreikning fjármálaráöuneytisins og lifey rissjóöi bæjarstarfs- manna og annarra. Ráðstefnan veröur haldin i Félagsheimili Hreyfils Viö Fellsmúla (gengið inn frá Grensásvegi) og er hún opin öllum áhugamönnum um llfeyrismálefni opinberra starfsmanna — og m.a. eftir- launafóiki. — Þátttaka til- kynnist á skrifstofu BSRB, Laugavegi 172fyrir 15. mars, og er ekkert þátttökugjald.