Þjóðviljinn - 29.07.1977, Qupperneq 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 29. júll 1977.
Málgagn sósíalisma,
verkalýðshreyfingar
og þjóðfrelsis.
(Jtgefandi: (Jtgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiður Bergmann
Kitstjórar: Kjartan ólafsson
Svavar Gestsson
Fréttastjóri: Einar Karl Haraldsson.
Umsjón meö sunnudagsbiaöi:
Árni Bergmann.
Auglýsingastjóri: ÍJlfar Þormóösson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar:
Slöumúla 6, Slmi 81333
Prentun: Blaöaprent hf.
Gramir menn
kveinka sér
Hægriblöðin láta skrif Þjóðviljans um
ýmis stórfyrirtæki og svo frumkvæði
Alþýðubandalagsins til mótunar islenskri
atvinnustefnu fara i taugar sér með ýms-
um hætti. Nú um siðustu helgi reyndi
Morgunblaðið til að mynda að leita and-
svara við mörgum hlutum i senn og þá
með það i huga fyrst og fremst að lýsa
Þjóðviljanum sem niðhögg islenskra at-
vinnuvega. Blaðið segir m.a.; „Þjóðvilj-
inn, málgagn Alþýðubandaiagsins svo-
kallaða, hefur haft það að höfuðiðju um
langt árabil að vega að fyrirtækjum i is-
lenskum atvinnurekstri. Þessi iðja er nú
kölluð „islensk atvinnustefna” i þeim her-
búðum, hvern veg sem nafngiftin kemur
svo heim og saman við verknaðinn sjálf-
an”. Er siðan kvartað um „dylgjuskrif”
Þjóðviljans um skattsvik atvinnurekenda
og fleira i þeim dúr.
Hvað er það sem Morgúnblaðið kallar
að „vega að fyrirtækjum”? Blaðið þarf
að sjálfsögðu ekki að vera undrandi
á þvi, að sósialistablað hefur enga sér-
staka trú á blessun einkaframtaksins
svonefnda. Það liggur i hlutarins eðli, að
Þjóðviljinn og Alþýðublaðið stundum lika
hafa margt að athuga við framferði þeirra
atvinnurekenda, sem notfæra sér aðstöðu
sina ásamt meðgloppum i skattalögum og
lögum um hlutafélög til að losna að miklu
leyti við skattheimtu til sameiginlegra
þarfa þjóðfélagsins. Meira að segja Morg-
unblaðið mun ekki áræða að bera i bæti-
fláka fyrir slikt framferðúnema þá óbeint,
með þvi að gera skattsvik að einskonar
þjóðarsynd i almennri umfjöllun.
Þar fyrir utan er Þjóðviljinn að sjálf-
sögðu reiðubúinn til þess að geta að verð-
leikum þeirra framkvæmda, þeirra hug-
mynda, þeirrar framleiðslu, sem skyn-
samlega er að staðið, sem skjóta fleiri
stoðum undir möguleika okkar á efna-
hagslegu og þar með pólitisku sjálfstæði.
Þetta blað vill gjarna taka þátt i að vekja
athygli á hugmyndum og áformum sem
vinna gegn þeirri sálfræði vanmáttar-
kenndar, sem hægriöflin á íslandi hafa
reynt að breiða út, til að auðvelda samspil
sitt við erlenda auðhringa með tilvisun til
þess, að „fáir og smáir” fáum við sjálfir
ekki við neitt ráðið.
Gagnrýni Þjóðviljans hefur hinsvegar
beinst öðru fremur að þvi að undanförnu,
að vekja athygli á þvi hvernig verðbólgu-
braski er háttað, hve dýrkeyptar ýmsar
verðbólgufjárfestingar öflugra aðila eru
samfélaginu, gagnrýna einokunargróða
og þurftarfreka milliliði. Það er þetta sem
Morgunblaðið er m.a. að kveinka sér und-
an og kallar að „vega að fyrirtækjum i
islenskum atvinnurekstri ’ ’.
Þessi sérstæða viðkvæmni blaðsins
minnirjokkur m.a. á, að einnig Sjálfstæðis
flokkurinn breytist, og sú breyting er sist
til hins betra. Hann er um þessar mundir
fyrst og fremst i höndum hinna þurftar-
freku og skattlágu verðbólgubraskara,
meðan áhrif þeirra, sem eiga hlut að
framleiðslu, að raunverulegri verðmæta-
sköpun,hefur farið minnkandi. 011 hlutföll
i hinum sundurleita hægriflokki eru nú
önnur en fyrir rúmum þrjátiu árum,
þegar fulltrúar framleiðsluatvinnuvega
höfðu áhrif og áræði til að taka höndum
saman við sósialista um lausn aðkallandi
mála varðandi þróun islensks atvinnulifs
— i nýsköpunarstjórn þeirri, sem, vel á
minnst, átti sér virka fjandmenn i heild-
salaliði Sjálfstæðisflokksins.
Vísir sér svart
Evrópukommúnismi svonefndur er
einnig fyrirbæri sem veldur hægriblöðum
nokkurri andarteppu. Með miklum sem-
ingi hafa þau verið að viðurkenna, að i
reynd hafi sjálfstæði róttækra verklýðs-
flokka i Evrópu farið vaxandi. Þar með
verða þessi blöð að sjá eftir þeirri eftirlæt-
iskenningu sinni að allt sem hrærist til
vinstri við hægrikrata séu fjarstýringar-
fyrirbæri frá Moskvu — og þykir þeim að
vonum sárt að missa svo þægilega for-
sendu fyrir sinum dómum.
En ný.lina er i mótun. Hún er sú, eins og
Visir segir i leiðara fyrir skemmstu, að
„það gildir einu, hvort sósialista- eða
kommúnistaflokkar eru háðir Moskvu-
valdinu, standa á eigin fótum i sinu
heimalandi, eða teljast vera grein af
evrópukommúnismanum. Sósialiskir
stjórnarhættir, hvort sem þeir eru heldur
framkvæmdir með formlegri þjóðnýtingu ‘
eða pólitiskum skömmtunarstjórnum, eru
einfaldlega ekki lýðræðislegir”.
Einfaldara gat það ekki verið. Visir hef-
ur hörfað á bak við hina útbreiddu banda-
risku kenningu sem telur að lýðræði og
frelsi séu hið sama og kapitalismi. Sam-
kvæmt þessum skilningi er jafnvel
norðurlandasósialdemókrati tilræði við
lýðræðið vegna þess, að það setur nokkrar
skorður umsvifum kapitalista. Tilhneig-
ingar til slikrar túlkunar hafa áður sést'
bæði i Visi og Morgunblaði, en nýjar um-
ræður um sósialiska endurnýjun i Evrópu
virðast hafa magnað mjög hina blindu
heift i garð alls þess sem stefnir út fyrir
kórrétt auðvaldsskipulag.
—áb
Snillingaskraf
Jónas Kristjánsson skrifar
mjög kyndugan leiöara I Dag-
blaö sitt i fyrradag. Þar lýsir
hann stórum áhyggjum af þvl,
aö íslenskt samfélag skorti
menn sem búi yfir snilligáfu.
„Þjóöfélagi Islendinga er
stjórnaö af meöalmennum fyrir
meðalmenn” segir ritstjórinn
og er þungt hugsi yfir þessum
ósköpum.
Nú liggur þaö mjög vel viö aö
henda gaman að öllu saman og
lesa úr þessu snillingatali rit-
stjórans hans eigin óskhyggju
um forystu hinna snjöllustu
manna i samfélaginu — þvi ekki
þarf neinn að efast um aö Jónas
telur sig I þeim flokki. Enda er
þaö leiöin sem farin er á viða-
vangi Timans I gær.
Til hvers eru
hin 99%
En hitt er þá alvarlegra, aö i
raun eru viöraöir i þessum
leiöara skoðanir og fordómar
sem eru allútbreiddir og geta
viö sérstakar aöstæöur kynnt
undir mjög vafasama þróun i
samfélagi.
Jónas segir m.a.:
„Þannig hvilir hvert
þjóöfélag á heröum örfárra
manna, sem hafa snilligáfu i
meiri eöa minni mæli. Þessir
menn eru örugglega innan viö
1% af mannfólkinu, en skipta þó
meira máli en hin 99%.
Sá maður, sem hugsar á
þennan veg þarf ekki aö vera
fasisti, en hann getur fyrr en
varir hafa komist Iskyggilega
nærri þvi kompanii. Ef að eitt
prósent mannfólks er meira
virði en hin niutiu og niu (vegna
framlags til framfara) þá er
stutt i að réttlæta ekki aðeins
mikil friöindi til hinna „snjöllu”
(og þá beint og óbeint til
afkomenda þeirra sem eru aö
likindum næsta misjafnir)
heidur er og stutt I að réttlæta
að samfélögin reyni aö losa sig
við eitthvað af þeim fjölda sem
virðist ekki til annars en draga
snillingana niöur.
Einfaldanir
En þar fyrir utan fer rit-
stjórinn meö einstaklega ein-
faldaöa mynd af samfélagi og
framförum. Hann segir til
dæmis:
„Allt mannkyn lifði enn i
frumstæðri eymd, barnadauöa
og hungri, viö þrotlaust strit og
litlar ævilikur, ef ekki heföu
allar aldir veriö til menn meö
meiri eöa minni snilligáfu. öll
efnahagsþróun hefur byggst á
snilligáfu uppfinningamanna i
visindum, tækni, samgöngum
og viðskiptum.
Karl Marx var úti aö aka,
þegar hann sagöi, að hendur
almennings sköpuöu verö-
mætin. Upprunalega er þaö
snilligáfan, sem skapar verö-
mætin. Stundum tekst uppfinn-
ingamönnunum aö hafa hag af
hugarleiftri sinu, uns einkaleyfi
þeirra renna út og verba eign
fjöldans. Á meöan eru þeir oft
ranglega litnir illu auga og kail-
aöir arðræningjar.”
Hér ægir öllu saman. 1 fyrsta
lagi er þaö mikil einföldun á
marxisma aö halda þvi fram aö
hann meti til einskis hlutverk
mikilhæfra einstaklinga. Hitt er
svo annað mál, að þeir Marx og
Engels þurftu á 19. öld aö glima
viö þann söguskilning sem geröi
nokkur mikilmenni að
höfundum allrar þróunar, ekki
hugvitsmenn reyndar, heldur
kónga og generála. Engels sagði
svo frá á efri árum, að þeir
heföu þurft að leggja svo mikla
áherslu á aö skýra fyrir
mönnum hlutverk framleiðslu-
afla og framleiösluafstæöna, en
ýmislegt annab heföi vissulega
orðiö út undan.
Hinar stóru
stundir
1 annan stað er þaö gifurleg
einföldun — og þar meö lygi —
aö framfarir gerist meö hug-
ljómunum á vinnustofum
örfárra einstaklinga fyrst og
fremst. Vitanlega hafa snjallir
menn átt stórar stundir og starf
þeirra hefur skipt miklu máli.
En hver og einn hefur byggt á
reynslu margra starfsstétta,
ótal manna, margra kynslóða.
Langflestar uppfinningar eru
ekki „eign” neins — þær hafa
verið geröar i mismunandi full-
komnu formi á fleiri en einum
staö i einui- — Sá sem fékk
heiðurinn var kannski ekki
frumlegasti hugsuöurinn,
heldur sá sem átti aögang að
verkstæðum og verkmönnum,
sem gátu gert snjalla hugmynd
aö praktiskum veruleika. Og ef
við litum til okkar aldar, þá er
timi Edisona liöinn — framfarir
i visindum og tækni eru hóp-
vinna mikils fjölda manna úr
öllum hugsanlegum greinum og
frægö einstaklinga enn meira
happdrætti en nokkru sinni fyrr.
Gróöi og
mannsheili
I þriöja lagi eru það röng
hlutföll að hafa áhyggjur af þvi
aö snjallir hugvitsmenn hafi
veriö kallaöir „aröræningjar”.
Þaö heyrir frekar til undan-
tekninga en reglu að hugvits-
menn raki saman firnagróöa á
heilastarfsemi sinni. Reglan er
sú að sá hluti samfélagsins sem
ræöur fyrir auði, nær tökum á
uppfinningum og nýjungum og
breytir þeim i kvörn sem malar
honum enn meiri gróba og völd.
Og i fjóröa lagi hunsar hin
forneskjulega söguskoðun sem
kemur fram i leiöara Jónasar
þá staðreynd, að „snilligáfa” er
fyrirbæri sem er sýnu dreifðara
meðal heimsins barna en fyrri
mikilmennakenningar vildu
ætla. Mannsheilinn er mikiö til
ókannaður enn, en menn vita,
að hann er svo sannarlega van-
nýttur af langsamlega flestum.
Viö lifum um þessar mundir
merkilega tima sem munu ein-
kennast af leit að leiöum einmitt
tii að virkja fleiri möguleika
fleiri einstaklinga — en ekki
læsa kornung börn niöur i snill-
ingahólf og meöalmennskuhólf
eins og ritstjóri Dagblaösins
vill. —áb