Þjóðviljinn - 16.10.1977, Qupperneq 7

Sunnudagur 16. október 1977. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
Skyld-
leíki
baska og
grúsíu-
manna
Um nokkurt skeið hafa farið
fram rannsóknir á tungumálum
Baska og Grúsiumanna, sem hafa
leitt i ljós talsverðan skyldleika
þessara mála. Sovéskir visinda-
menn voru á Spáni i sumar og
ræddu þar við sérfræðinga á sviði
tungu og menningar Baska.
Baskatunga er nú kennd við
háskólann I Tiblisi, höfuðborg
Grúsiu, og i Visindaakademiu
Grúsiu starfa ungir sérfræðing-
ar i tungu og menningu Baska.
Samstarfi hefur verið komið á
milli þjóðanna tveggja og er nú i
undirbúningi stofnun sameigin-
legrar rannsóknarstofnunar
sem annast mun samanburð á
menningu, tungu og sögu Baska
og Grúsiumanna.
—APN
HJÁLPIÐ OKKUR
AÐ BYGGJA
Félag
einstædra
foreldra
safnar
Núna um helgina 15. og 16. okt.
verður flóamarkaður Félags ein-
stæðra foreldra i Félagsheimili
Fáks. FEF hefur að undanförnu
einkum miðað starfsemi sina við
fjársöfnun til endurbóta og við-
gerða á húsi FEF i Skeljanesi, en
það verður rekið sem neyðar- og
bráðabirgðaheimili fyrir félaga
og börn þeirra. Nokkur slik ,,hús”
sem myndin sýnir verða sett upp
á vegum FEF á næstunni.
Knattspyrnan á
ÓL 1980
Nú þegar er hafinn undir-
búningur að ÓL-80, sem haldnir
verða i Moskvu einsog kunnugt
er. Mikil eftirvænting rikir meöal
knattspyrnuáhugamanna i Sovét-
rikjunum, enda vonast þeir
eflaust til þess að þeirra mönnum
gangi betur á heimavelli en
erlendis — en sovésk knattspyrna
hefur verið i nokkurri lægð uppá
siðkastið.
A ÓL-80 munu 16 lið keppa til
úrslita og verður keppt i fjórum
sovéskum borgum: Moskvu,
Kiev, Minsk og Leningrad.
Stærstu knattspyrnuvellir
þessara borga veröa lagfærðir og
endurbættir fyrir 1980.
Hinir opinberu
heima og heiman
Verkfallið hófst á miðnætti, og
þá var enn verið að telja i at-
kvæöagreiðslu borgarstarfs-
manna á Sögu. Spennan jókst i
herbúðum ofstækismanna, sem
óttuðust að ihaldið hefði skipu-
lagt rækilega sigur sáttfúsra og
vinnusamra Reykvikinga, og
sennilega væri búið að splundra
BSRB. Þegar hin sorglegu úrslit
urðu ljós lustu öfgamenn upp
fagnaðarópi, og einn úr þeirra
flokki hóf verkfallsbrot, —
veðurfregnaþulur i öskjuhlið
sagði fréltir af ósigri friöarfylk-
ingarinnar á Sögu i útvarpi
klukkan í, — og leyndi sér ekki
gleðihreimur i rödd hans. Lik-
lega hefur þetta verið kommún-
isti, — þeim er ekkert heilagt, —
ekki einu sinni verkföll, sem
þeir æsa til sjálfir.
Tæpum sólarhring áður voru
þó einstaka menn byrjaðir að
fara sér hægt i opinberri þjón-
ustu. Sáttafundur stóð til klukk-
an þrjú aðfaranótt mánudags,
og þjóðin beið i ofvæni við út-
varpstækin sin klukkan hálf átta
um morguninn — tókust samn-
ingar? — Morgunþulur sagði
hefðbundnar fréttir af kúgun
manna i kommúnistalöndum og
frelsi hinna i lýðræðinu, og
rabbaði um veður i höfuð-
borginni og væntanlega dagskrá
og kynnti skemmtileg lög. En
sem hann ætlaði að fara að spila
á grammófón barst ný frétt —
hinum hæggenga fréttamanni
hafði tekist að hripa niður
knappa og formfasta frásögn af
næturfundinum fyrrnefnda, —
þar hafði allt siglt i strand i
samningum. Framhaldið þekkj-
um við — þjóðin situr uppi með
rikisstarfsmenn i verkfalli,
borgarstjórinn i Reykjavik og
formaður starfsmanna hans
harma skilningsleysi undir-
manna, sem föttuðu ekki fórn-
fýsi og sjálfsafneitun foringja
sinna i göfugmannlegu sáttatil-
boði, en létu ofstopamenn
teyma sig út i verkfall.
Og ekkert útvarp — ekkert
sjónvarp. Fjármálaráðherra
verður aö láta sér nægja að hafa
fengið að segja okkur aöeins
fjórum sinnum sannleikann i
sinum eigin rikisfjölmiðlum, og
má nú segja að mikið er lang-
lundargeð löglega kjörinnar
landsstjórnar að láta slikt við-
gangast. En hér skilur á milli
lýðræðis og einræðis, — i
kommúnistalöndum þyrfti ekki
einu sinni að setja bráðabirgöa-
lög til að kenna mannskapnum
rétta hegðan. Þar er vinnan
annarsvegar, gúlag hinsvegar,
— tveir veggir i einu fangelsi.
Svo er þó forsjóninni og góð-
um mönnum I sjónvarpinu, fyrir
að þakka að þjóðin fékk að
kynnast litillega hinu rétta
andliti kommúnista i tæka tið
fyrir verkfall, — og ekki var það
frýnilegt. Þvi miöur missti
maður af upphafi heimsóknar
forsætisráðherra i Rússlandi,
hersýningunni á Moskvuflug-
velli var að ljúka þegar gamli
svart-hvítingurinn loksins gaf
frá sér hljóð og mynd, og her-
sveitin gerði honnör af mikilli
kurteisi i liðskönnun Geirs og
Kosigins. Það var ekki fyrr en
seinna aö fréttamaður sjón-
varpsins sagði okkur að þetta
voru vélmenni, þá loks áttuðum
við okkur á 'réttu eðli Rauða
hersins.
I hinni fornu höfuðborg
heimskommúnismans er um-
ferð með afbrigðum hallærisleg,
— ekkert nema Volgur og Lödur
á götunum, — allir þekkja þær
héðan að heiman og má geta
nærri, hve þreytandi það er
fyrir frjáls vestræn augu að
þurfa að horfa upp á þessi ósköp
frá morgni til kvölds.aö maöur
tali ekki um alla helvitis dúöa-
durtana á fortóunum. Sem betur
fer hlífðu sjónvarpsmenn okkur
við að fara I neðanjarðarbrautir
kommúnistanna, — þær eru
löngu alræmdar meðal frjálsra
þjóða, — ekkert nema marmari
og kristall eins og i Þúsund og
einni nótt og kerlingar að sópa
og fægja. Af tvennu illu kjósa þó
borgarbúar fremur Metró en
fyrrnefnda bilskrjóða.
Ekki er að spyrja að ófrelsinu
i daglegu lifi Moskóvita. Sjón-
varpsmenn frelsisins fengu að
kenna á þvi i barnaheimilis-
ferðinni. Þeir ætla i mesta sak-
leysi að taka myndir af blessuð-
um sakleysingjunum, en eru
ekki fyrr korhnir inn fyrir girö-
inguna að fyrir þeim verða
kvensköss af ferlegustu
kommúnista-sort og ætla bók-
staflega að hjóla i sjónvarps-
stjörnurnar. Má þetta teljast
furðuleg biræfni, — hvað halda
þessar kerlingar eiginlega að
þær séu? — Sjónvarpsmenn
neyðast til> að hörfa skipulega
undan vargnum og spennan
eykst — allt í einu birtist á
skjánum svipþungur kommisar
á leðurjakka — hvað gerist
næst?
Mikið létti okkur þegar við
sáum að þetta var Eiður Guðna-
son dulbúinn að verja undan-
hald manna sinna og við vissum
að nú var allt i lagi. En fyrr-
nefnd sjónvarpsstjarna kann sig
manna best og er ekki mikið
fyrir aö trana sér fram, — við
fengum þvi ekki að sjá hana
aftur i kurteisisheimsóknar
myndinni, og hefði þó margur
tiskuherrann kosið að fá að
skoða leðurjakkannbetur. Þetta
er grefilli næs skikkja og eitt-
hvað annað en kúldaúlpu-ræfill-
inn sem Eiður og aðrir frétta-
menn Rikisútvarpsins mörðu út
úr stofnuninni til að klæðast á
hættulegum leiðöngrum sinum
við öflun staðreynda hér norður
við pól, þar sem ijafnan er allra
veðra von. Hefur kuldaúlpan
samt oft komið sér vel hér
heima þar sem allar dyr standa
sjónvarpsstjörnum þó ævinlega
opnar upp á gátt. Hvenær kæmi
til dæmis fóstrunum i Grænu-
borg til hugar að meina Eiði
Guðnasyni inngöngu með græj-
ur slnar? Hann þyrfti ekki einu
sinni að hringja og boða komu
sina, — hans er beðið þar með
eftirvæntingu eins og i öðrum
stofnunum landsmanna, — eða
svo til öllum. Það yrði kannski
einhver smá-fyrirstaða i must-
eri frimúrara á Skúlagötu, —
ekki langvarandi þó. Strax og
stórmeistarar reglunnar sæju,
að þarna væri kominn einn úr
þeirra hópi stæöi.ekki á höfð-
inglegum móttökum. Gaman
væri að sjá einhverntima eftir
verkfall fréttamynd af fundi
leynireglunnar I sölum Skúla-
götuhofsins, — er þetta ekki
alveg upplagt efni i jóladag-
skrána? — og ekki þyrfti að leita
út fyrir raðir fri
múrara að klerki til að fara meö
fagnaðarerindið á blessaöri
fæðingarhátið Frelsarans.
En þótt við fengjum ekki að
sjá sjónvarpsstjörnuna oftar I
þetta sinn, fengum við að heyra
hana segja frá Sovét áfram af
mikilli kurteisi, eins og vera ber
i opinberri fréttamynd af
kurteisisheimsókn forsætisráð-
herra Islands til erlendrar þjóð-
ar. Ekki kunni þó gestgjafinn
nægilega vel mannasiðina I
þetta sinn, og kann að veröa ein-
hver bið á þvi að einræðisherr-
arnir austantjalds kunni sig á
borð viö frjálsa fréttamenn.
Ekki var sjónvarpsmönnum
leyft að ljósmynda borðsiði I
Kreml, — það var þá einhver
munur i Washington um árið
þegar islenskur forsætisráð-
herra fékk að leika sér við
hunda Bandaríkjaforseta úti i
garði i staðinn fyrir að borða
hádegismat með Lady Bird,
Lindu og Lucyi Hvita húsinu.
Mikið voru nú hundarnir hændir
að islenska ráðherranum, sér-
staklega Old Faithful.
Slðan vék sögunni aftur að
kúgun mannp.iina. Við grafhýsi
Lenins á Rauða torginu leyfði
kommúnistiskur lögregluforingi
sér þá fádæma ósvifni að krefja
íslenska sjónvarpsstjörnu um
vegabréf. Fyrr má nú vera, —
en óneitanlega fróðlegt að sjá
hve hinn svipljóti varðhundur
einræðisins var seinlæs, — hann
ætlaði aldrei að komast i gegn-
um passann. ögn létti manni þó
þegar kom I sérverslun erlendra
sendiráðmanna og kommún-
istaforingja sem tekist hefur að

nurla saman gjaldeyri á reisum
sinum á Vesturlöndum, — það
var engu likara en hér væri
komin Frihöfnin i herstöð
Bandarikjamanna á Kefla-
vikurflugvelli. Brátt syrti þó i
álinn á ný i Hljóðfæraverslun
Moskvu, — að visu fengust þar
hræbillegar plötur með ófrjáls-
um sovéskum listamönnum, en
ekki ein einasta með Vladimir
Askenasa. Þaö er eins og herr-
unum i Kreml sé algjörlega
fyrirmunað að læra nokkurn
skapaðan hlut af frelsisbaráttu
isl. igöfugmenna. Má mikið
vera ef þau hef ja nú ekki merkið
á ný og hætta þá vonandi ekki
sókninni fyrr en innflutningur á
Askenasa-plötum til Sovétrikj-
anna verður gefinn frjáls. Væri
meira að segja tilvinnandi að
borga niður verð á Deutsche
Grammophon, H.M.V. og
Columbia á Moskvumarkaði
eftir sömu reglum og gilda um
islenskt kindakjöt i útlöndum.
Lengi höfum við nú mátt biöa
áreiðanlegra heimilda af fóta-
búnaði rússa, og hve lengi
verkamaður I sælurikinu er að
vinna fyrir einu pari af skóm?-
var þetta allt þó daglega á for-
siöum höfuðborgarblaða okkar
hér áður fyrr. Kurteisisheim-
sóknarmyndin bætti þó úr að
nokkru, og er skemmst frá að
segja að kaup allra nema æðstu
kommúnistaforingja er vægast
sagt hraksmánarlegt. Af ein-
hverjum ástæðum féll niður i
margumræddum sjónvarps-
þætti frásögn af húsaleigukostn-
aði, sköttum, læknisþjónustu og
öðrum opinberum gjöldum, en
visast verður Eiður Guðnason
búinn að bæta úr þvi þegar
myndin hans verður endursýnd.
Þá gefst okkur lika tækifæri
til að átta okkur betur á allt að
þvi óskiljanlegum fyrirburðum I
Sovétrikjunum. t.d. hvernig á
þvi stendur að Armeniumenn
ídæðast langtum viðkunnan-
legri og léttari fatnaöi en
Moskvubúar, og munaði þó ekki
nema 25 gráöum á hitanum, — 5
stig I Moskvu en 30 i Jerevan.
Gaman væri aö fá viðhlitandi
skýringu á svona nokkru.
En það verður ekki fyrr en
eftir verkfall. A meðan mætti
stjórn Rikisútvarpsins gjarnan
hugleiða stöðu sinna manna.
Almúgafólk á Islandi telur flest
að nú hafði Eiður Guðnason
nógu lengi — raunar allt of lengi
— sætt sig við að vera venjuleg
fréttamannablók. Það er sann-
arlega timi til kominn að hækka
hann i tign. Og hvað á þá að
gera við yfirmann hans, frétta-
stjóra Sjónvarpsins? Ekki
nokkurn skapaðan hlut. Það er
til einföld lausn á þessu, lausn
sem áður hefur verið hreyft i
kyrrþey, en nú loksins unnt að
hrinda i framkvæmd: sameina
fréttastofur Útvarps og Sjón-
varps i eina allsherjar frjálsa og
hlutlausa fréttastofnun, og setja
Eið Guðnason yfir allt saman. A
meðan verið væri að koma
þessu i kring mætti gjarnan
sæma fyrrnefnda sjónvarps-
stjörnu Riddarakrossi fyrir
hlutlausa kurtei'si i fréttaflutn-
ingi af heimsókn forsætisráð-
herra Geirs Hallgrimssonar og
konu hans til Ráðstjórnarrikj-
anna, og drengilega framgöngu
i hvlvetna. Ekki er heldur van-
þörf á þvl aðRíkisútvarpið eign-
ist sinn siðameistara — I salar-
kynnum þeirrar stofnunar er
margur illa upp alinn dóninn,
sem sannarlega veitti ekki ai
örlítilli tilsögn I mannasiðum
Og hver á að hljóta nýja em-
bættiö? Að sjálfsögöu fyrrnefnd
sjónvarpsstjarna: Eiður Guðna
son. Hann kann alla bestu siði ti
hlítar, — og ef einhver kynni aö
efast um það, þá verður sá hinn
sami ekki lengi að sannfæras
þegar fréttamyndin af kurteis
isheimsókn forsætisráðherra ti
Sovétrikjanna verður endur
sýnd I sjónvarþinu aö loknu
verkfalli opinberra starfs
manna i BSRB.
JMA