Þjóðviljinn - 27.11.1977, Qupperneq 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 27. nóvember 1977
GILS GUÐMUND S S ON:
Undir gunnfána Vilmundar
Gylfasonar
BIAÐIÐ
3 43
Þegar ég var strákur aö alast
upp vestur I önundarfirði, haföi
ég Flateyrarhöfn daglega fyrir
augum. Sérstakt einkenni
hafnarinnar á þeim árum var
þaö, aö innarlega I höfninni, ekki
fjarri Sólbakkabryggju, lá flakiö
af gömlu þrimöstruöu barkskipi,
sem þar haföi oröiö til og var aö
hálfu grafiðl sand. Sá hluti flaks-
ins sem ekki var horfinn isandinn
kom uppúr um fjöru, en för aö
mestu Ikaf á flóöi. Þegar sjór var
hálffallinn syntu marhnútar og
marglyttur út og inn um götin á
skipsskrokknum. Siglutrén, sem
hlutu aö hafa veriö bæöi há og
digur, voru að mestu fallin, eftir
stóöu stubbar einir.
Skipsflak þetta hið mikla orkaöi
sterkt á imyndunarafl ungviöis-
ins sem ólst upp I nágrenni þess.
Svo óhrjálegt sem þaö var oröiö,
minnti þaösamtá forna frægö og
þá tíma, er þaö sigldi um heims-
höfin meö blikandi og þanin segl á
hverju siglutré og hverri rá. Og
vissulega gatunga drengi dreymt
um þaö, aö gamla skipshróiö væri
oröiö aö friöum öldufáki á ný og
sjálfir stæöu þeir þar viö stýriö i
blásandi byr. Frá skipsflakinu
var litlu meira en steinsnar aö
bænum Hvilft, en þar er Benedikt
Gröndal formaöur Alþýöuflokks-
ins fæddur.
Dáfríður farkostur
Aldursmunur okkar Benedikts
Gröndals er nægur til þess aö
hann hlýtur aö hafa veriö á stutt-
buxum þegar ég tók I fyrsta sinn
teljandi þátt i kosningabaráttu og
studdi Alþýöuflokkinn, I eina
skiptiö á ævi minni. Ég haföi aö
visu ekki öðlast kosningarétt, en
hélt uppi allmiklum áróöri fyrir
flokkinn og frambjóöanda hans,
og meö nokkrum árangri aö ég
held. Þetta var áriö 1934, á upp-
gangstímum nasismans og hvers
konar afturhaldsstefnu í hinum
óhugnanlegustu myndum. Hingaö
til lands barst bergmáliö sunnan
úr Evrópu, og einnig hér
var tekist á af mikilli hörku.
Munaöi raunar afarlitlu
aö breiðfylking auövalds
og ihalds næöihér meirihluta. Svo
varö þó ekki, þar eö Alþýöuflokk-
urinn vann þá sinn langstærsta
kosningasigur, fékk 10 þingmenn
kjörna af 42, ef ég man rétt. Ekki
átti ég teljandi þátt I þeim sigri.
En þvi minnist ég þessa, aö þá
var Alþýöuflokkurinn I hugum
margra ungra manna, sem kom-
ist höföu i kynni viö róttækar
stjórnmálaskoöanir, þaö stjórn-
málaafl sem miklar framtiðar-
vonir voru bundnar viö. Þótti
ýmsum sem þar heföi hlaupið af
stokkunum sá friði farkostur sem
flytti Islendinga inn i framtiöar-
landiö, þar sem „sannleiki rikir
og jöfnuöur býr”, eins og Þor-
steinn Erlingsson komst aö orði.
Mikiö vatn er til sjávar runniö
siöan þetta var, og hefur skúta
Alþýðuflokksins oröiö fyrir mörg-
um og þungum áföllum I ólgusjó
timanna.Ýmsireruþeir, sem spá
svo illa fyrir þessum aldna og
laskaöa farkosti, aö hans biöi það
eitt aö verða flak I fjöru, likt og
gamla barkskipiö sem gat aö lita
á Flateyrarbót og við blasti af
Hvilftartúni forðum. Viö stjórn-
völinn stendur nú Benedikt
Gröndal og vinnur aö þvi
af kappi ásamt nokkrum
samherjum sinum, að lappa
upp á farkostinn, gera hann
sjófæran og koma þar fyrir
nokkrum seglabúnaöi aö nýju. Ég
er ekki i hópi þeirra, sem óska
Gröndal ófarnaöar i þessari viö-
leitni, né liklegur til húrrahrópa,
veröi hann strandkafteinn aö
kosningum loknum. Mér er nefni-
lega næst aö halda, aö þaö geti
veriö æskilegt fyrir þróun þjóö-
félagsmála á komandi árum, að
Gröndal og félögum hans takist
aö gæöa Alþýöuflokkinn nokkru
lifi og gera hann aö þeim ,,frjáls-
lynda borgaraflokki” sem að er
stefnt um þessar mundir. En þaö
hljóta menn jafnframt aö gera
sér 1 jóst, að harla litiö er aö veröa
eftir af hinum gamla jafnaöar-
manna- og verkalýösflokki. Siö-
asta táknþeirra tima, múrskeiöin
ihendi EggertsG. Þorsteinssonar
er fallin, en ameriskar aöferöir
Vilmundar borgara orönar
leiöarljósiö.
Tilraun
Björns lónssonar
Fyrir slöustu kosningar varö
gerö athyglisverö tilraun til aö
lappa upp á dvinandi fylgi Al-
þýöuflokksins og treysta gamlar
rætur viö verkalýöshreyfinguna,
sem mjög voru þá slitnar og
trosnaðar orönar. Stærstu tiöind-
in á þessum vettvangi voru þau,
aö Björn Jónsson forseti Alþýöu-
sambands Islands gekk til liös viö
Alþýöuflokkinn og tók aöberjast
fyrir þvi aö gera hann aö verka-
lýðsflokki aö nýju. Þessi viöleitni
Björns Jónssonar virtist um skeiö
ætla aö bera nokkurn árangur og
skilja eftir varanleg spor. Var
fróölegt aö fylgjast meö þeim
átökum sem þarna fóru fram,
enda engan veginn ómerk frá
pólitisku sjónarmiöi skoöuö.
Barátta Björns Jónssonar og
félaga hans innan Alþýöuflokks-
ins fyrir þvi, aö efla þar nokkra
róttækni og auka áhrif þess fólks
sem starfar innan verkalýös-
hreyfingarinnar, haföi brátt um-
talsverð áhrif. Ljóst var, að þeir
menn i flokki þessum, sem berj-
ast vildu af heilindum og meö von
um einhvern árangur gegn at-
vinnurekendum og óvinveittu
rikisvaldi, hlutu aö leita sam-
starfs viö Alþýöubandalagsfólk. í
baráttu verkalýösins til aö hrinda
árásum á lifskjör launafólks hef-
ur Alþýöubandalagiö veriö lang-
sterkasta afliö nú um hriö, jafnt
innan verkalýöshreyfingarinnar
sem á stjórnmálavettvangi. Þaö
var þvieinungisrökréttog nánast
sjálfsagt, aö milli raunverulegra
verkalýössinna i Alþýöuflokki og
Alþýöubandalagsmanna tækist
þeim mun meiri og betri sam-
vinna sem hægri stjórn auö-
stéttarflokkanna þrengdi meira
kjör verkalýös og allra launþega.
Sú hefur einnig oröiö raunin. Þaö
voruþessiöfl.sem réöu feröinni á
siöasta Alþýöusambandsþingi,
einhverju hinu merkasta og
árangursrikasta sem háö hefur
veriö frá upphafi vega. Við þessa
samvinnu Alþýöubandalags-
manna og verkalýðssinna úr Al-
þýðuflokki hafa veriö og eru enn
miklar vonir bundnar. A henni
byggist þaö ööru fremur, hvort
þeirri baráttu verkalýös sem snú-
ið var úr vörn I sókn á siöastliönu
vori, veröur fram haldiö með
vaxandi árangri og sóknarþunga,
eða þar verði á ný um und*
anhald að ræða. Enda
þótt tvöfalt kosningaár sé
i vændum og margt verði
látið fjúka i ræöu og riti áö-
ur en þeim orrahriöum lýkur,
ættu verkalýössinnar meö fulla
ábyrgðartilfinningu að neita sér
um þann óvinafagnað aö torvelda
batnandi samstarf fulltrúa Al-
þýðubandalags og Alþýöuflokks
innan launþegahreyfinganna.
Kratasynir
með oinæmi
Þvi er ekki aö leyna, aö nú þeg-
ar lokiö er prófkjörsævintýrum
Alþýöuflokksins og ljóst oröiö
hverjir veröa helstu merkisberar
hans i komandi kosningum,
vakna ýmsar spurningar um eöli
þess flokks og einkenni á kom-
andi timum. Vitað var, aö allt frá
þeim degi er Björn Jónsson hafði
gengiö til liös viö Alþýöuflokkinn
og tók aö freista þess aö gera
hann aö verkalýösflokki aö nýju,
var uppi andstaöa gegn slikum
áformum. Hygg ég að andstaöan
gegn Birni innan flokksins hafi
veriö af tvennum toga. Annars
vegar voru ýmsirúr rööum hinna
eldri manna næsta tortryggnir,
og óttuöust „laumukommúnist-
ann” sem tekinn var aö búa um
sig i flokknum þeirra. A hinn bóg-
inn voru ýmsir ungir kratasynir,
sem viröast þegar i bemsku hafa
fengið ofnæmi fyrir öllu þvi sem
nefnist verkalýösbarátta og
sósialismi og ööru þessu skyldu.
Ahugamál þeirra hefur fyrst og
fremst veriö það, aö breyta gerð
Alþýðuflokksins, gera hann að
aögengilegum samastaö fyrir
óánægöa borgara, freista þess að
höggva strandhögg hingaö og
þangað þar sem minnst væri um
varnir á vreiendum áhrifasvæö-
um Sjálfstæöisflokksins. Eftir þvi
sem óvinsældir núverandi rikis-
stjórnar jukust, fengu þessi
sjónarmiö vaxandi byr innan Al-
þýðuflokksins. Enda er þar nú
fram kominn nýr leiðtogi, meö al-
veg sérstaklega mikiö ofnæmi
gagnvart öllu sem minnir á
verkalýð og sósialisma. Sá heitir
Vilmundur Gylfason.
Ungur fullhugi
Hvorki veröur þaö um Vilmund
Gylfason sagt að hann sé óframur
maður eða kjarklaus. Ég hygg að
hann hafi orðið einna fyrstur
manna i Alþýðuflokki til að risa
þar gegn verkalýöspólitik Björns
Jónssonarmeðþeim hættiaðeftir
var tekið. Ýmsir voru hræddir við
Björn, en Vilmundur haföi kjark
til aö mótmæla. Honum var þaö
og mjög I mun, aö Alþýöuflokkur-
inn yröi enginn þröngur
verkalýösflokkur, heldur rúmgóö
vistarvera öllumþeim góðu borg-
urum sem kynni aö þykja Geir
Hallgrimsson slappur foringi,
Gunnar Thoroddsen mistækur
ráöherra og Matthias A. Mathie-
sen umdeiianlegur fjármálasnill-
ingur. 1 greinum sinum t Dag-
blaðinu fór Vilmundur hinum
háöulegustu oröum um kröfu
Björns Jónssonar um aukin ,,al-
þýöuvöld”, réöist af ákafa gegn
ýmsum baráttuaðferöum Alþýöu-
sambands Islands og fann stefnu-
skrá þess og pólitiskum mark-
miðum flest til foráttu. Sam-
kvæmt frásögnum Björgvins
Guðmundssonar barðist Vil-
mundur og opinskátt gegn þvi, aö
Alþýöuflokkurinn yröi framvegis
þaö sem kallaö er verkalýös-
flokkur. Eitthvaö mun hann einn-
ig (samkvæmt sömu heimild)
hafa agnúast gegn þvl aö veriö
væri aö bendla flokkinn um skör
fram viö jafnaðarstefnu, slikt
væri einungis til trafala i kapp-
hlaupinu um fylgi hins góöa
borgara.
V ilmundarstef nan
hrósar sigri
Aö loknu prófkjöri Alþýðu-
flokksins i flestum kjördæmum er
ljóst, aö stefna Vilmundar Gylfa-
sonar hrósar glæsilegum sigri.
Það er ekki verkalýös- eöa
jafnaðarmannaflokkur, sem nú
höföar til kjósenda þar sem Al-
þýöuflokkurinn er, heldur hinn
frjálslyndi, peni og vonandi sið-
væddi borgaraflokkur Vilmundar
Gylfasonar. Og hinn nýi flokks-
foringi er nógu hreinskilinn til að
viöurkenna þessar staöreyndir.
Sjálfsagt eru þaö klókindi lika,
þar eö honum er ljóst hvaðan at-
kvæöa er fyrstog fremst von. Eft-
ir aö Vilmundur Gylfason haföi
sigraö fyrrverandi varaforseta
Alþýöusambandsins Eggert G.
Þorsteinsson I prófkjörinu um
daginn, lét hann svo um mælt i
viötali viö Visi: „Þetta er traust
borgaranna viö blaöamennsku
mina .... Næsta skref er aö bregö-
ast ekki borgurunum”.
Stuðningur
Svarthöfða
Sá Alþýöuflokkur sem nú býr
sig undir aö heyja kosningabar-
áttu viðs vegar um land er aö
sjálfsögöu býsna ólíkur flokki
Ólafs Friörikssonar, Jóns Bald-
vinssonarog Héöins. Hann virðist
næsta fjarskyldur flokki Stefáns
Jóhanns, Haralds og Emils. Og
hann er óðum aö fjarlægjast flokk
Gylfa, Eggerts og Björns, þeirra
þremenninga sem héldu uppi
merkinu við siöustu kosningar
hér I höfuöstaönum. Þetta er hinn
nýi flokkur Dagblaðsins og Vil-
mundur Gylfasonar.og hann mun
hér i Reykjavik berjast um
borgarafylgið viö Albert Guö-
mundsson og Friörik Sófusson.
Ég mun láta mér þaö vel lika ef
svo fer aö „borgari” Vilmundur
nær bærilegum árangri i harðri
samkeppni viö þessa heiðurs-
menn um hylli reykviskra brodd-
borgara. Eru og góöarhorfur á aö
ekki muni Vilmund skorta stuön-
ing fjölmiöla, enda þótt hann láti
sér finnast næsta fátt um VIsis-
kálf þann sem ber hiö púkalega
nafn Alþýðublaðið. Fullvist má
þykja, aö Svarthöföi styöji hann
með ráðum og dáð, en um full-
tingi Hannesar Gissurarsonar
mun allt óráönara. Hins vegar er
þess aö vænta, aö Vilmundur og
flokkur hans njóti hér eftir sem
hingað til öflugs stuönings Dag-
blaösins, aö minnsta kosti til
jafns við þá frambjóðendur aöra
af höföingjakyni sem skipa göfug
sæti á lista þeirra sjálfstæöis-
manna.
Farkostur
lukkuriddaranna
Vafalaust er Benedikt Gröndal
þaö ærið metnaðarmál að sá póli-
tiski farkostur sem hann st jórnar,
sleppi án stóráfalla úr ólgusjó
komandi kosninga, en verði ekki
aö flaki þar sem marglyttur og
marhnútar synda út og inn um
götin. Ég hygg einnig að Gröndal
sé sá jafnaðarmaöur aö lifsskoö-
un, að honum sé engan veginn
sama um þaö, ef flokkur hans
breytir ekki aöeins um svip, held-
ur einnig um eðli. En eins og nú
horfir bendir allt til að Alþýðu-
flokkurinn sé að verða farkostur
lukkurriddara, sem hafa sérstakt
ofnæmi fyrir verkalýö og sósial-
isma. Og á þessum farkosti blakt-
ir fáni Vilmundar viö siglu-
hnokta.