Þjóðviljinn - 29.01.1978, Page 4
4 SIDA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 29. janúar 1978.
Frumkvœði Al-
þýðubandalagsins
Alþýðubandalagið beitti sér fyrir þvi i
vinstristjórninni 1971-1974, að samið var
sérstakt frumvarp um sameiningu rikis-
bankanna, jafnframt þvi sem gerð var
nokkur úttekt á bankakerfinu i heild.
Þetta frumvarp komst svo langt að verða
flutt á alþingi sem stjórnarfrumvarp, en
þegar á reyndi neituðu þingmenn Fram-
sóknarflokksins að styðja frumvarpið.
Þannig stöðvuðu þeir i bankamálunum,
eins og oftar, tilraunir Alþýðubanda-
lagsins til þess að draga úr yfirbygging-
unni i þjóðfélaginu.
Fækkun banka og bankastofnana hefði
beinan fjárhagslegan sparnað i för með
sér. En kannski er sparnaðurinn ekki
aðalatriðið. Það sem meginmáli skiptir er
það að með einfaldara bankakerfi verður
auðveldara að tryggja viðskiptalegt
öryggi, verður auðveldara að setja og
framfylgja reglum sem koma i veg fyrir
svindl það sem upp hefur komist í banka-
kerfinu á undanförnum árum. Núverandi
skipan bankakerfisins leiðir af sér að
erfitt er að hafa traust eftirlit, núverandi
skipan getur fóstrað spillinguna og elur af
sér sifellt stærri og flóknari vandamál.
Það má þvi með nokkrum rétti segja að
þeir sem báru ábyrgð á þvi að koma i veg
fyrir einföldun bankakerfisins á vinstri-
stjórnarárunum beri einnig ábyrgð á þeim
vandamálum bankakerfisins sem birtast
fólki um þessar mundir og leiða menn
jafnvel að þröskuldum tugthúsanna. Ekki
sist er ábyrgð Framsóknarflokksins mikil
i þessum efnum: formaður flokksins er
bankamálaráðherra núverandi rikis-
stjórnar.
Alþýðubandalagið hefur ekki einasta
hreyft bankamálunum innan stjórnar: i
málflutningi þingmanna Alþýðubanda-
lagsins og Þjóðviljans hefur itrekað verið
Málgagn sósialisma,
verkalýðshreyfingar
og þjóðfrelsis.
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Eióur Bergmann
Ritstjórar: Kjartan ólafsson
Svavar Gestsson
Fréttastjóri: Einar Karl Haraidsson.
Umsjón meö sunnudagsblaói:
Arni Bergmann.
Auglýsingastjóri: Úlfar Þormóósson.
Ritstjórn, afgreiösla, auglýsingar:
Sfóumúla 6, Slmi 81333
Prentun: Blaöaprent hf.
fjallað um þessi mál og krafist endurskoð-
unar. Það er þvi i samræmi við fyrri
stefnu flokksins og frumkvæði Alþýðu-
bandalagsins i bankamálum að formaður
Alþýðubandalagsins, Lúðvik Jósepsson
hefur flutt á alþingi frumvarp til laga um
sameiningu Útvegsbankans og Búnaðar-
bankans. í frumvarpinu er gert ráð fyrir
fækkun útibúanna og lögð áhersla á að
rikið hafi með þessum hætti forystu um að
koma skipulagi á sina bankastarfsemi en
siðan verði gerðar ráðstafanir til þess að
fækka einkabönkunum og koma skipulagi
á sparisjóðina. í frumvarpinu er gert ráð
fyrir að sett verði heildarlöggjöf um
viðskiptabanka i stað margra og ósam-
ræmdra íaga sem nú gilda. í þessum nýju
lögum verði lögð áhersla á að treysta
eftirlits- og endurskoðunarskyldur bank-
anna.
Með frumvarpinu um sameiningu rikis-
bankanna hefur Alþýðubandalagið stigið
fyrsta skrefið. Nú er að sjá hver verður
afstaða stjórnarflokkanna, ætla þeir að
halda að sér^iöndum eða ætla þeir að
fylgja eftir þeirri stefnu sem Alþýðu-
bandalagið hefur gert kröfur um að fylgt
verði?
Bankamálin eru i ólestri. A þeim þarf að
taka af fullum myndarskap og þar má
engu hlifa, þar verður að leggja áherslu á
lausnir sem samræmast hagsmunum
heildarinnar en ekki klikusjónarmiðum
allskonar gæðingahópa. Forysta Alþýðu-
bandalagsins og frumkvæði með flutningi
frumvarpsins um sameiningu tveggja
rikisbanka og setningu heildarlöggjafar
um viðskiptabanka er þýðingarmikil
stefnumörkun á réttri braut. — s.
Pólitískt sníkjulíf
Þjóðviljinn hefur sett fram þá kröfu að
sett verði löggjöf sem kveði skýrt og
ótvirætt á um að banna útlendum aðilum
að hafa áhrif á stjórnmálastarfsemi hér á
landi með peningagjöfum. Þessi krafa
Þjóðviljans var sett fram vegna þess að
formaður Alþýðuflokksins og ritstjóri
Alþýðublaðsins hafa játað að Alþýðu-
blaðið sé rekið fyrir erlent gjafafé. Eftir
að Þjóðviljinn setti fram þessa eindregnu
kröfu eru liðnar þrjár vikur og ekkert
hefur heyrst frá þeim sem i hlut eiga: Al-
þýðuflokksmönnunum á alþingi eða við
Alþýðublaðið. Ekkert hefur heyrst frá
málgögnum Sjálfstæðisflokksins. Telur
Sjálfstæðisflokkurinn það kannski eðlilegt
að þannig sé að hlutunum staðið, eða
hvað, að útlendir aðilar — stjórnmála-
flokkar, sendiráð eða fyrirtæki annist
blaðaútgáfu á íslandi? Hins vegar hefur
málgagn dómsmálaráðherra, Timinn,
tekið undir kröfur Þjóðviljans i þessum
efnum. Þar segir til dæmis i forystugrein i
gær orðrétt: ,,Þess vegna er ...
nauðsynlegt... að sýna fram á hvar draga
skal mörkin milli leyfilegs og óleyfilegs
fjárafla af þessu tagi.” Það er þvi ljóst að
krafa Þjóðviljans um bann við ihlutun er-
lendra aðila i innlenda stjórnmálastarf-
semi á fylgi að fagna viðsvegar i þjóð-
félaginu, vafalaust meirihluta kjósenda ef
út i það væri farið að kanna viðhorf þeirra.
Þeir sem hafa bundið sig á klafa er-
lendra fjárgjafa eða innlendra heildversl-
ana eru vissulega ekki liklegir til þess að
hafa áhrif á islenska þjóðfélagið á já-
kvæðan hátt. Þeir eru vissulega manna
óliklegastir til þess að ráðast gegn
spillingu og samtryggingu, mútum og
„hagsmunafé”. Slikir aðilar geta ekki um
frjálst höfuð strokið — þeir hafa lagt höfuð
sitt i hendurnar á þeim sem sist skyldi.
Þeir hafa gefist upp á að lifa sjálfstæðu lifi
—- lifa einskonar pólitisku snikjulifi. Þetta
eru hinar pólitisku ályktanir málsins, sem
Alþýðuflokkurinn á eftir að súpa seyðið af.
Hitt hlýtur að vera augljóst hvað sem
örlögum Alþýðuflokksins liður að alþingi
ber að gefnu tilefni að setja afdráttar-
lausar reglur sem banna erlendan fjár-
stuðning við islenska stjórnmálastarfsemi.
— s.
Laxnessútgáfa á rússnesku
ATOMHAfl
BA3A
B03BPAlilEHHblM
PAM
BPEXRyKOTCKAfl
HETonncb
Atómstööin
Br ekkukotsannáll
Paradisarheimt
Sovéska forlagiö Progress
hefur gefiö út þrjár skáldsögur
eftirHalldórLaxnessoghefur ein
þeirra Paradisarheimt, ekki
komið á rússnesku áöur. Hinar
eru Atómstööin, sem fyrst kom út
1954 á rússnesku og Brekkukots-
annáll, sem birtist i sovésku
timariti fyrir 20 árum, en hér
mun um nýja þýðingu að ræöa.
Skáldsögurnar koma allar f einu
bindi I flokki sem nefnist „Meist-
arar nútimaprósa” — en i þeim
flokki eru áður komin úrvöl verka
m.a. Williams Heinesens, Max
Frisch, Kemals hins tyrkneska,
Evelyn Waugh, Faulkners og
fleiri höfunda.
Svetlana Nédéljaéva-Stepona-
viciene hefur stjórnaö þessari Ut-
gáfu og skrifar formála. Þar er •
ein sérlega skemmtileg villa:
vitnaö er til viðtals viö Halldór
frá 1972 og er „blaöamaöurinn
Matthias Jochumsson” skrifaður
fyrir þvi.
kom 1956. Þá þegar fóru sovéskir
Útgáfusaga gagnrýnendur aö velta fyrir sér
Þaö var ekki fyrr en 1954 aö þvf sem þeir kalla „afstrakt
fyrst kom bók út eftir Halldór mannúöarstefna” Halldórs —
Laxness á rússnesku, þaö var ein- m.ö.o. þeim finnsthannekki nógu
mitt Atómstöðin. Sföan hafa veriö „stéttvis” á sinn mælikvaröa.
gefnar út Sjálfstætt fólk, Salka Höfundur formálans, Svetlana
Valka, Heimsljós og smásögur Nédéljaéva, vill bersýnilega
(Ungfrúin góöa og húsiö ofl.) og gera sem minnst úr þessu þótt
sýnt leikritiö Silfurtúngliö. Fram hún minnist á „nokkrar þver-
til þessa hefur ekkert veriö þýtt stæður og afstrakt einkenni
eftir Brekkukotsannál, sem út mannúðarstefnu hans siðustu
áratugina”. Hún reynir aö halda um anda. Forvitnilegast er aö
þvi að löndum sinum I staöinn, aö huga aö þvi' sem hún segir um
verk Halldórs einkenni trú á Paradisarheimt, vegna þess aö
mannfólkiö og listina, aö hann margir gagnrýnendur hafa eöli-
berjist fyrir mannbótum og rétt- lega tengt þá bók viö pólitiskan
læti I þjóöfélaginu. feril Halldórs sjálfs. Nedeljaéva
sneiöir hjá þeim hlutum. Þess i
Túlkun Paradisarheimt- Staö segir hún sem svo, aö i upp-
„„ hafi sögunnarsé Slteinar bóndi ó-
sköp likur bændum I Eystridal i
Útskýringar formálahöfundar Atómstööinni. Hann vilji ekki
á skáldsögunum eru mjög i þess- gefa gaum örbirgö og kúgun,
heldur vilji hann fegra alla menn
fyrir sér, sem og réttlæti kóngs og
yfirvalda. Siðan segir:
„Samt finnur Steinar til ó-
ljósrar ófullnægju, sem fær hann
til aö leita gæfunnar börnum sln-
um tilhanda — fyrst á fund Dana-
kóngs, slöan meöal Mormóna.
Margt Ukar honum vel hjá Mor-
mónum, einkum velmegun
þeirra. En hann er á margt gagn-
rýninn — hann tekur eftir anda
smáborgaraskapar hjá þeim og
umburðarleysi I garö alls þess
sem fer út fyrir viötekna hegöun
' Mormóna. Markmiöi sínu — gæfu
til handa börnum sinum — nær
Steinar ekki, ööru nær — brottför
hans brýtur niður llf fjölskyld-
unnar. Að lokum vaknar Steinar
afturtil siöbúinsskilnings... Hann
kemur i sögulok að bæ feöra
sinna, sem hann hafði faliö örlög-
um á vald. Andartak imyndar
hann sér aö hann hafi hvergi far-
ið, aö nú muni hann ganga til
barna sinna og vekja þau meö
kossi. Lesandinn efast ekki um,
aö ef unnt væri aö endurheimta
hið liöna þá muni Steinar ekki
hafa elst viö hillingar, heldur
heföi hann veriö kyrr hjá fjöl-
skyldu sinni og beitt góöum gáf-
um sinum til aö vinna henni gæfu
á ættlandi sinu.
Lykill að skilningi
Stef brottíarar, aöskilnaöar frá
eigin þjóð^hljómaöiekki löngu áö-
ur í mynd Garöars Hólms. í
skáldsögunni Paradisarheimt er
lögð sérstaklega þung áhersla á
Framhald á bls. 22