Þjóðviljinn - 12.02.1978, Blaðsíða 12

12 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 12. febriiar 1978
Sunnudagur 12. febrúar 1978 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 13
frumleikanit
köpunargáfu1
Gunnar Steinn
ræðir við
Viktor
Kortsnoj
1 Hollandi
mmm
mmt

Spasski býr sig undir aö f leygja mönnunum um koll i siö
HHHHHHHR
Karpov vantar
og sjálfstæða
Enn einu sinni er stórmeistar-
inn Viktor Kortsnoj sestur fyrir
framan minnisblokk Þjóðvilja-
blaðamanns, sem að venju má
hafa sig allan við að krassa niður
á blað minnispunkta sem siðan
verða að meira eða minna leyti
ólæsilegir. Ekki veit ég hvort þeir
eru svona fljótir að skrifa á rúss-
neskunni, en a.m.k. gefur Viktor
Kortsnoj manni engan aukatima
til skrautskrifta þegar hann eínu
sinni er byrjaður að tala.
Að þessu sinni hittumst við að
loknu Hoogoven skákmótinu, sem
haldið er árlega i Wijk Aan Zee i
Hollandi. Kortsnoj varð að láta
sér nægja annað sætið i þessu
móti eftir að hafa tapað fyrir hol-
lenskum skákhvolpi, sem siðan
átti eftir að enda i neðsta sæti
með litið meira i pokahorninu
heldur en þann eina vinning sem
hann náði frá Kortsnoj. Hætt er
við að Hollendingurinn gleymi
þeirri skák seint....og gott ef
Kortsnoj sviður ekki tapið i lang-
an tima héðan i frá.
Margir forréttir
Við sitjum á litlum vinalegum
veitingastað i þessu litla hoi-
lenskaþorpi, WijkAanZee. Og að
venju tekur Kortsnoj hraustlega
til matar sins á meðan hann lætur
móðan mása og kemst þannig
ekki hjá þvi að brjóta regluna
sem bannar manni að tala með
fullan munninn. Stöku sinnum
verður hann þó að gefa matnum
forgang og eru allar slikar eyður i
samræðunum kærkomnar fyrir
þann sem á pennanum heldur. En
það þarf að vera ólseigur biti i
meira lagi ef blaðamanninum á
einnig að gefast tækifæri til þess
að seilast i pilsnerglasið, væta
þurrar kverkar og jafnvel þerra
kófsveitt enrii.
En mataræði Kortsnojs er létt.
Hann pantar sér að venju tvo til
þrjá forrétti og lætur sér slika
máltið nægja, þannig að seigu bit-
arnir urðu fáir og hvildirnar á
samræðunum engar. Við skulum
þvi ekki hafa formálann lengri,
heldur glugga i minnispunktana
og sjá hvað Kortsnoj liggur á
hjarta.
Viröi Karpov sem persónu
— Eftir að Karpov neitaði að
skrifa undir opna bréfið til min
frá sovéskum skákmönnum sem
fordæmdu föðurlandssvikarann,
hefur álit mitt á Karpov farið
vaxandi. Ég hef raunar aldrei
getað sett neitt út á hann persónu-
lega, en eftir þetta og raunar
margt fleira hef ég fylgst betur
með honum en ella* og ég ber
mikla virðingu fyrir honum.
Karpov studdi t.d. ekki hegðum
Spasskis i einviginu gegn mér i
Belgrad. A meðan aðrir Sovét-
menn lýstu yfir velþóknun sinni
hringdi hann til forseta FIDE og
sagðist harma mjög framkomu
Spasskis og telja hana ósæmandi.
Eri sem skákmann get ég ekki
virt þennan unga heimsmeistara
okkar. Hann vantar allan frum-
leika, allan leiftrandi neista sem
kveikir i fallegum leikfléttum og
óvæntum stjörnuleikjum. Karpov
þarf að láta semja nýjar leiðir
fyrir sig; herinn sem rannsakar
með honum skákir verður að
// í mínum huga er enginn
vafi á því að einvígið miili
okkar Karpovs verði haldið
á umtöluðum tíma næsta
sumar. Karpov hefur lengi
beðið eftir því að tefla um
titilinn og hann hungrar
beinlinis i það að sanna
skákheiminum styrkleika
sinn. Og ég er hvergi
smeykur við þennan unga
skóksnilling, þannig að
enda þótt pólitísk tog-
streita sée.t.v.á alla kanta
í kringum þetta einvigi,þá
er þarna um að ræða tvo
skákmenn, sem báðir vilja
sanna hæfni sína fyrir
sjálfum sér og öðrum. En
það verður ekki vandalaust
fyrir Karpov að leggja í
þennan slag. Ég virði hann
sem persónu og viðurkenni
skákkunnáttu hans, en
þegar Karpov er í fram-
andi eða ókunnum löndum
liður honum illa og aðeins
það að þurfa að tefla utan
Sovétríkjanna mun gera
honum erfitt fyrir. Að
maður nú ekki tali um
þann þrýsting sem settur
er á þessa sovésku þjóð-
hetju, sem á að berjast við
landflótta föðurlandssvik-
ara".
segja hershöföingjanum of mikið
hvernig hann á að haga sér.
Ég á góða möguleika
Og ég á mina möguleika gegn
Karpov. Hann er þrúgaður af
sovésku ofriki og teflir þvi undir
erfiðum kringumstæðum á með-
an ég hef eflst að styrkleika og
sjálfsöryggi með hverju einvigi á
fætur öðru.
Enda þótt ég eigi ekki von á að
Karpov noti vopn sem Spasski
hagnýtti sér með góðum árangri
gegn mér i Belgrad, þá mun ég
undirbúa mig vandlega hvað
snertir sálarstyrk og sterkar
taugar. Spasski hjó miskunnar-
laust með taugastriðsvopnum
sinum, en ég lærði mina lexiu þar
vel og er undir allt búinn.
Spasski fann upp á þessum til-
tækjum sinum sjálfur, og jafnvel
þó að Sovétmenn hafi verið yfir
sig hrifnir af uppátækjum hans.þá
er ég viss um að þeir skipulögðu
þau ekki. Og þeir munu heldur
ekki gera slikt fyrir Karpov. Þess
vegna á ég von á drengilegu ein-
vigi tveggja skákmanna þegar
við mætumst næsta sumar.
— Veistu hvaða lönd eru likleg-
ust til þess að halda þetta einvigi?
— Nei, en ég veit um góð tilboð
frá t.d. V-Þýskalandi, Hollandi,
Astraliu, Bahama.
— Verður þú reiðubúinn til þess
að tefla i sósialiskum austan-
tjaldslöndum?
— Það hefur mér vitanlega
ekkerttilboð borist frá þeim lönd-
uraþannig að ég get ekki svarað
þeirri spurningu án góðrar um-
hugsunar. Ég efast um að þú haf-
ir tima til að biða eftir þvi.
— En heldurðu að Karpov muni
neita að tefla i löndum þar sem þú
nýtur mikillar hylli, eða þá i lönd-
um eins og t.d. Bandarikjunum
sem eru i takmörkuðu vinfengi
við Sovétrikin.
— Auðvitað get ég ekki svarað
þessu með neinni vissu, en ég held
að við munum finna keppnisstað
án verulegra erfiðleika. Ég trúi
þvi aö einvigið hefjist 15. júli eins
og ráðgert er.
Fjölskyldan enn í deiglunni
— Ætlarðu að gera það að skil-
yrði fyrir einvigishaldinu að fjöl-
skylda þin fái brottfararleyfi frá
Sovétrikjunum?
— Kannski .... og kannski ekki.
Ég er ekki i góðri aðstöðu til þess
að setja slik skilyrði. 1 ágústmán-
uði siðastliðnum báðu kona min
og sonur enn einu sinni um leyfi
til þess að flytjast yfir til Israel,
en þau eru Gyðingar. Svarið var
,,nei” og ég verð að finna nýjar
aðferðir til þess að pressa á
sovésk yfirvöld.
Fyrr eða siðar verða þau að
leysa þetta mál. Sovétmenn
verða, hvort sem þeim likar bet-
ur eða verr, að tefla viö mig og
eiga samskipti við mig. Hingað til
hafa þeir hagað sér eins og þeir
viti ekki af fjölskyldu minni og
telji mig einhleypan mann, en
slikum leiksýningum verða þeir
að hætta fljótlega. Ég er sjálfur
sannfærður um það að þau fái
fararleyfi fljótlega.
— Hvar hyggst þú undirbúa þig
fyrir einvigið?
— Ég hef ekki ákveðið það enn-
þá. Min mál standa þannig að ég
hef atvinnuleyfi i V-Þýskalandi
og er þar á launum hjá skák-
klúbbi fyrir kennslu o.fl. Hins
vegar bý ég i Sviss á timabundnu
dvalarleyfi og væntanlega mun
ég á öðrum hvorum eða báðum
stöðunum undirbúa mig.
Allur heimurinn er aöstoð-
armaður
— Hefurðu valið þér aðstoðar-
menn?
— Nei, en ég hef verið mjög
ánægður með þá Keene, Steen og
Moorey. Vonandi verða þeir með
mér áfram, en allur heimurinn er
á vissan hátt aðstoðarmaður
minn þegar ég finn að með mér
standa e.t.v. miljónir manna i
fjölmörgum löndum.
Þegar ég mætti Karpov siðast i
einvigi var ég eins og múraður
inni i sovéska kerfinu og hafði það
samt allt á móti mér. Ég barðist
þá einn viþ flokk andstæðinga, en
i einvigi utan Sovétrikjanna hef
ég núna mörgum sinnum þægi-
legri aðstöðu en fyrr.
En auðvitað þarf ég að borga
mina aðstoðarmenn sjálfur, á
meðan Karpov þarf ekki að taka
upp veskið sitt mánuðum saman.
Ég greiddi t.d. aðstoðarmönnum
minum um átta þúsund dollara
(tvær miljónir króna) fyrir ein-
vigið gegn Spasski, en það var
rúmlega helmingur þess fjár sem
ég fékk i verðlaun.
— Og að lokum varðandi þetta
einvigi við Karpov, — hvernig
standa leikar eftir þá bardaga
sem þið hafið háð?
— Staðan er núna að mig minn-
ir 7 vinningar Karpovs gegn sex
hjá mér, en siðan höfum við gert
tuttugu og eitt jafntefli. Það getur
varla verið jafnari staða.
— Og þú óttast ekki aldurs-
muninn þegar komið verður fram
i siðustu umferðirnar?
— Nei, ég verð ekki þreyttari
en hann. Karpov er jú yngri, en
hann er veikbyggður likamlega
og sist hraustari en ég, sem er
nær helmingi eldri.
Spasski með flensu?
Kortsnoj hefur greinilega ekki
verulegar áhyggjur af Karpov, en
um leið og við vikum talinu að
siðasta andstæðingi hans, Boris
Spasski, þyngdist brúnin á Korts-
noj.
— Það eru ekki min sök að vin-
átta okkar fór öll út um þúfur i
einviginu. Spasski var óhugnan-
lega lúmskur og útsmoginn i bar-
áttuaðferðum sinum. Fyrst þegar
hann rauk alltaf inn i klefa til þess
að hugsa sig um hélt ég að hann
væri með flensu og vildi ekki
smita mig. Þá hafði ég trú á
drenglyndi hans, en annað átti
eftir að koma i ljós.
En það kom strax i ljós að
Spasski var nánast sorglega illa
undirbúinn fyrir þetta einvigi
hvað skákina sjálfa áhrærði.
Hann virtist ekki einu sinni hafa
rannsakað siðustu skákirnar
minar, þvi t.d. i 4. skákinni varð
hann að hugsa sig um i 70 minútur
eftir að ég hafði leikið minum 3.
eða 4. leik.
Aðstoð huglækna
— Það var margt skrýtið sem
kom fyrir i þessu einvigi. Hlutir
sem ég kann ekki að útskýra, en
finn enga aðra skýringu á fyrir
sjálfan mig heldur en með þvi að
vitna i dulræn fyrirbæri, hugs-
analestur og annað þess háttar.
Ég man t.d. einu sinni eftir þvi að
Spasski kom skyndilega drag-
haltur út úr þessum umhugsunar-
klefa sinum. Hann gekk að skák-
borðinu, lék einu peði fram og
haltraði siðan aftur til klefans.
Mér fannst þetta skrýtið, en varð
ennþá meira hissa þegar ég ætl-
aði skömmu siðar að standa upp
og fann að ég gat ekki hreyft
hægri fótinn. Og þannig gengum
við allt i einu báljir draghaltir um
sviðið, en löguðumst siðan báðir
af þessu á aðeins nokkrum minút-
um.
Og það var margt svona sem
kom fyrir. Ég get t.d. ekki gefið
neina raunverulega skýringu á
þvi þegar ég i 13. skákinni var
með kolunnið tafjen lék þá af mér
drottningu. Þá var ég gjörsam-

~--..... ij'-si" i/omvfu o viviquiiu.
„Spasskí olli mér vonbrigðum.
Hann átti sjálfur frumkvæðið
að alls kyns bellibrögðum og
ég átti ekkert svar við
framkomu hans fyrr en ég
fékk aðstoð huglækna frá
Sviss, sem hjálpuðu mér að ná
rósemi minni og fullu jafnvægi
að nýju"
„Eg virði Karpov
sem persónu, en
það er erfiðara
að virða hann
sem skákmann,
því það þarf að
búa til aðferð-
irnar fyrir hann.
Heimsmeistari
verður að vera
frumlegur og
djarfur á skák
borðinu — sýna
eitthvað nýtt
og óvænt"
lega að örvinglast, það var sama
hvað ég reyndi að einbeita mér
eða halda mér rólegum, — ekkert
dugði. Mér fannst þegar ég sat á
sviðinu að það væri sótt að mér úr
öllum áttum og sjálfsöryggi mitt
var minna en nokkru sinni fyrr.
Það var þá sem ég bar um
hjálp. Einkaritarinn minn fór til
Sviss og hafði þar samband við
heimsfræga huglækna. Þeir sam-
þykktu að hjálpa mér, án þess þó
að þurfa að koma til Belgrad. Og
eingöngu með hugsanaflutningi,
eða hvað það nú heitir, tókst
þessu góða fólki að róa mig niður.
Ég hef ennþá aldrei séð þetta
fólk, en á nokkrum dögum gjör-
breytti það liöan minni og ég fór
aftur að tefla i takt við kunnáttu
og getu.
Spasskí hrakaði
En á meðan Spasski fann að ég
var að ná mér gerði hann æ
magnaðri tilraunir til þess að
svipta mig sálarró að nýju. Hann
kvartaði yfir þvi að yfirdómarinn
horfði of fast á sig, sem var kjaft-
æði. Og i 18. skákinni stóð ég upp
og ætlaði að bjóða Spasski jafn-
tefli, en þá æpti hann innan úr
klefa sinum að ég væri að trufla
hann visvitandi og mætti ekki
koma nálægt honum. Auðvitað
bregður manni við svona lagað,
en þetta dugði Spasski þó ekki á
lokasprettinum, þvi ég hafði lært
af mistökum minum i byrjun.
Það var lika næstum þvi
dramatiskt hvernig Spasski gafst
upp i siðustu skákinni. Hann hafði
gert slæm mistök og i biðstööinni
átt hann i vök að verjast. Hann
lék biðleik, sem siðan kom i ljós
að var kolvitlaus og leiddi til tap-
aðrar stöðu. Þegar Spasski kom
til þess að tefla úr biðstöðunni
virtist hann þó fullkomlega róleg-
ur. Yfirdómarinn opnaði hið inn-
siglaða umslag, lék einum manni
Spasskis og setti klukkuna i gang.
Ég var auðvitað hissa þegar ég sá
biðieik Spasskis, en maður fékk
ekki langan tima til þess að horfa
á stöðuna, þvi Spasskí sópaði
mönnunum um koll með snöggri
hreyfingu, stóð upp og arkaði út.
Engar hamingjuóskir, engin
handabönd, hvorki við mig né yf-
irdómarann.
Spasski tilkynnti siðar að hann
hefði leikið þessum slæma biðleik
viljandi. Hann heföi ekki fundið
vinning i stöðunni vegna sifelldra
truflana úr salnum og þessi at-
höfn hans hefði verið sett upp til
þess að mótmæla bæði áhorfend-
um og starfsmönnum.
En Spasski verður að vara sig á
svona hegðun. Hann er á margan
hátt mikill skákmaður og jafnvel
þótt ferill hans sé nú að veröa bú-
inn verður hann að vernda þá
virðingu og þann heiður sem hann
hefur áunnið sér i heiminum.
Enginn getur nokkurn timann
skilið þennan dula persónuleika
til fulls, en hann getur ekki beðið
nokkurn mann um að réttlæta
hegðun eins og hann sýndi i Bel-
grad.
Spasskí útlærður?
En kannski vill Spasski ekkert
láta afsaka hegðun sina. E.t.v. er
hann útlærður i alls kyns sálræn-
um brögðum og beitir þeim af
þessari hörku. Ég er a.m.k. viss
um að hann kann eitthvað fyrir
sér frá gamalli tið. Af hverju
skyldi hann t.d. ná svona góðum
árangri I einvigjum en slæmum i
skákmótum? Jú, einfaldlega
vegna þess, að hann getur i ein-
vigjum einbeitt sér að einum
manni i margar vikur og brotið
hann niður hægt en markvisst.
Fischer er hreint barn i þessum
efnum miðað við Spasski. Allir
töluðu um heiðursmanninn
Spasski og ljóta strákinn Fischer
eftir einvigið i Reykjavik, en
menn hafa þá gleymt ýmsu, eins
og t.d. bréfinu sem Spasski samdi
og lét senda fyrir sig yfir i her-
búðir Fischers. Þar ásakaði
Spasski andstæöinga sina um alls
kyns hleranir og hlustanir, flugur
i stólum og dulræna geisla um
sviðið. Spasski lék að minu áliti
mörgum sterkum leikjum i
taugastriðinu við Fischer.
En i Sovétrikjunum urðu menn
að finna skýringu á tapi Spasskis
fyrir Fischer. Og fljótlega fannst
lausnin. Einn aðstoðarmaður
Spasskis, sem heitir Nei, var tek-
inn fyrir, ásakaður um að hafa
njósnað fyrir Fischer og sagt hon-
um frá öllum ráöagerðum
Spasskis. Nei var auðvitað settur
i einangrun og ennþá fær hann
ekkert að tefla við sterkustu
menn Sovétrikjanna eða aðra
skákmenn erlendis. Nei mun
aldrei framar fá að reyna sig sem
skákmaður.
Spasski fékk vegabréfið.
— Heldurðu að Spasski eigi
enga möguleika á skákferlinum
lengur?
— Spasski veit ekki hvernig á
að vinna skipulega að skákrann-
sóknum. Hann vinnur ómarkvisst
og verður æ veikari. En auðvitað
á hann sina möguleika ennþá, þvi
hann hefur t.d. unnið sér rétt til
þess að tefla i úrslitum um áskor-
endaréttinn næst. Ef hann finnur
upp ný og örugg sálfræðileg brögð
þá á hann auðvitað möguleika.
En mig langar til þess að segja
þér eina sögu i viðbót áður en við
kveðjum Spasski alveg i þessu
viðtali. t Belgrad vildu gestgjaf-
arnir láta mig tefla með FIDE
fána á borðinu, þvi ég hef jú eng-
an rikisfána. Það kom svolitið á
óvart að Spasski skyldi neita
þessu, en skýringin átti eftir að
koma i ljós. Auðvitað urðu Sovét-
menn yfir sig hrifnir af Spasski
fyrir afsvar hans og smám saman
vann Spasski sér mikinn stuðning
Sovétrikjanna, sem sendu honum
nýja aðstoðarmenn og fleira.
Þegar svo Fuhrmann kom til Bel-
grad, til þessað hjálpa Spasski og
um leið til þess að njósna fyrir
Karpov, hafði hann með sér vega-
bréfsáritun fyrir Spasski i eitt ár
til viðbótar. Þannig er verslað
með hegðun skákmanna i einvigj-
um. Það er alls staðar pólitik i
spilinu.
Pólitikin ógnar skákinni
Og auðvitað ógnar pólitikin
skákinni á vissan hátt. Hún er að
minnsta kosti farin að gera
mönnum erfitt fyrir með að halda
skákmót. Núna neita t.d. Sovét-
menn að tefla i skákmótum þar
sem ég er á meöal keppenda,
þannig að alltaf verður að velja á
milli Sovétmanna annars vegar
og min hins vegar.
Þannig var þetta t.d. á Islandi.
Mér var boðið þangað,en þegar ég
gaf afsvar var rokið upp og
nokkrum Sovétmönnum boðið.
Mér finnst leiðinlegt að það skuli
vera erfitt að bjóða mér á skák-
mót af þessum sökum.
A mótið hér i Hollandi var
ákveðið að bjóða mér með góðum
fyrirvara. Ég samþykkti, en var
svo þreyttur eftir einvigiö gegn
Spasskí að ég baðst undan þvi að
tefla. En þá var búið að loka öll-
um leiðum til þess að bjóða
sovéskum stórmeisturum, svo að
hefði ég ekki teflt hefði ég eyði-
lagt allt mótið. Ég er þvi undir
leiðinlegum þrýstingi vegna alls
þessa.
— Hvað áttu von á að tefla lengi
af fullum styrkleika?
— Það er erfitt að svara þvi,en
ég vona að ég verði jafn langlifur
og hann Najdorf, sem er orðinn 67
ára og teflir mjög vel ennþá.
— En hvað tekur svo við?
— Ætli ég skrifi ekki bækur og
taki að mér skákkennslu þegar
ferlinum lýkur. Skák hefur alla
tið verið bæði mitt lif og min at-
vinna og ég reyni að gera engar
breytingar þar á.
— Og þú kemst vel af f járhags-
lega, þótt þú hafir ekki lengur
föstu launin frá Sovétrikjunum.
— Viltu biða smástund meðan
ég hlæ svolitið! Jú, ég get sagt þér
að ég hef áreiðanlega haft meiri
tekjur siðustu tuttugu mánuðina
heldur en siðustu tuttugu árin i
Sovétrikjunum. Ég er ekki að
segja að ég sé rikur maður. Það
er dýrt að lifa á Vesturlöndum og
dýrt að borga alla aðstoðarmenn
o.fl. þ.h., en tekjurnar duga mér,
og ég mun aldrei sjá eftir þvi að
hafa flutt úr Sovétrikjunum.
— gsp-

>