Þjóðviljinn - 01.10.1978, Blaðsíða 2

2 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 1. október 1978
FIÖLSKYLDAN - félagsleg martröð?
Samveruform
f j ölskyldunnar
hefur verið rofið
Sigrún Júliusdóttir er yfir-
félagsráögjafi viö Kleppsspitala.
Hún lauk prófi i félagsráögjöf i
I.undi 1970, og tveimur árum
siðar tók húp fil. kand. próf i
félagsvisindum i Stokkhólmi. Aö
loknu námi i Sviþjóö vann hún
sem félagsráðgjafi við Klepps-
spitalann i fimm ár, en hélt þá til
Bandarikjanna og tók Master-
próf i félagsráðgjöf i geð-
lækningum.
Sigrún hefur sérhæft sig i að
vinna með fjöiskyldum, bæði i
mcðfcrð og fræðslu. Hún leggur
mikla áherslu á þjónustu við
almenning, og má benda á, að
Sigrún verður leiðbeinandi á for-
eldrafræðslunámskeiði þvi, sem
Geðverndarfélag islands gengst
fyrir á næstunni. Námskeiðið
mun beita sér fyrir fræöslu til for-
eldra, sem áhuga hafa á að kynna
sér mál barna og unglinga og
læra nýjar leiðir, tækni og ráð til
að taka á hinum ýmsu vanda-
málum þessara aldurshópa. í
viðtali, sem Þjóöviljinn átti við
Sigrúnu. skýrir hún m.a. frá for-
eldrafræöslu, meðferð á sjúk-
lingum, sérfræðingaveldinu, fjöl-
skyldunni i vestrænu þjóöfélagi,
og geðrænum vandamálum
séðum i félagslegu samhengi.
Fræðsla og
meðferð
— i hverju er mismunurinn á
hefðbundinni meöferö geðsjúk-
linga og f jölsky Idufræöslu
fólginn?
— Hin hefðbundna meðferð
miðast við þá, sem eru veikir, og
eru komnir inn á sjálfar geðstofn-
anirnar. Meðferð hefur þess
vegna lækningablæ yfir sér og er
sjúkdómsmiðuð. Fjölskyldu-
fræðsla er hins vegar fyrirbyggj-
andi og að mörgu leyti róttækari
aðferð.
bar eru einstaklingarnir ekki
aðeins búnir út með skilningi og
þekkingu til að mæta vandanum
þegar hann kemur, heldur hafa
þeir jafnvel tök á að verjast
honum alveg. Það er lika grund-
vallarmunur á þvi, að hafa það
sjálfstraust og þann styrk — sem
þekkingunni fylgir — til að geta
tekið frumkvæði sjálfur og leitað
sér hjálpar, ef þörf er og geta
ráðið einhverju um það sjálfur
hvernig sú hjálp nýtist. Svo aftur
hinu að vera hjálparlaust fórnar-
lamb eigin veikleika og ytri at-
burða, og vera meira eöa minna
þvingaður til meðferðar, ýmist
vegna eigin örvæntingar, þrýst-
ings frá aðstandendum, eða ytra
umhverfi.
Mismunurinn er einnig fólginn i
þvi, að þeir, sem gefa meðferð,
beita i raun og veru valdi sinu á
„sjúklinginn”, en fræðslan veitir
fólki þekkingu hvers eðlis vand-
inn er og þar með mpguleika á
virkari þátttöku og aukins sjálf-
ræðis.
Fjölskyldusamtöl
— Hvernig fer þessi fræðsla
frain?
munandi. 1 tengslum við meðferð
getur t.d. verið um að ræða ein-
hvern úr fjölskyldunni sem hefur
misst tengsl sin við fjölskyldu og
umhverfi: er hættur að ,,fúng-
era”. Fræðslan byggist þá fyrst á
samtölum, þar sem öll fjöl-
skyldan er látin koma saman og
ræða málin og opna fyrir þann
straum, sem hefur kúgað hana
undir niðri. Siðan er reynt að
fræða fólkið hvernig hlutirnir
hafa mótast, og hverjar séu hinar
eiginlegu ástæður einstaklings i
fjölskyldunni. Ef um börn eru að
ræða er foreldrunum kennt að
umgangast, skilja og fræða
börnin.
En slik fræðsla getur einnig
verið viðtækari. Hún getur verið i
tengslum við barnaheimili,
sjúkrahús og farið fram á vegum
félagsmálasamtaka, sem vilja
bjóða stuðning og vinna fyrir-
byggjandi starf.
Goðsögnin
um hjónabandið
— Hver eru þau meginvanda-
mál, sem tengd eru slikri
fræðslu?
— bau eru ýmisleg. bað eru
t.d. hjónaskilnaðir. Það væri hægt
að gera mikið til að undirbúa fólk
fyrir hjónabandið. Kenna fólki að
tengjast og aðlagast nýrri
manneskju og þjálfa fólk i að vera
opið og koma tilfinningum sinum
frá sér. Hjónabandiö hefur alltaf
veriðumvafið einhverri rómantik
tengdri praktiskum hversdags-
hlutum. Þegar raunveruleikinn
fer hins vegar að láta á sér
kræla brotnar oft goðsögnin um
hjónabandið i mola og fólk stend-
ur varnarlaust uppi. Viö getum
lika tekið fæðingu nýs barns sem
dæmi. Ungt fólk, sem ekki hefur
nærst á öðrum hugmyndum en
þeim sem felast i auglýsingum og
gömlum rómantiskum hug-
myndum, sem það fær gegnum
ýmsa fjölmiðla eins og t.d.
kvennablöð, heldur einfaldiega að
það sé að fara i dúkkuleik. Það er
ekki nóg að afrómantisera hjóna-
bandið, og goðsögnina um móður-
ástina, sem á að leysa allan
vanda. Það er heldur ekki nóg,
þótt það sé góðra gjalda vert að
kenna leikfimi og fósturþróun á
undirbúningsnámskeiði fyrir
verðandi foreldra. Það þarf aö
búa fólk undir þann harða raun-
veruleika og það félagslega og
andlega álag sem fylgir alltaf
fæðingu fyrsta barns.
Hjónaskilnaðir sem slikir leiða
oft af sér skömmustutilfinningu
annars eða beggja aðila. Fólki
finnst þvi hafa brugðist eða ekki
staðið sig nægilega vel i hlutverki
sinu. Það ásakar sjálft sig i stað
pess að sjá hlutina i félagslegu
samhengi.
Slik fræðsla ræðst einnig gegn
forboðnum umræðuefnum eins
og dauðanum. Fólk á að bera
harm sinn i hljóði. Um daginn las
ég til dæmis eftirfarandi setningu
i minningargrein i einu dag-
blaðanna: — „Hún bar harm sinn
með reisn.” Eina lausnin var sem
sagt að halda tilfinningunni
leyndri.
Missir, hvers eðlis sem hann er
— dauði, skilnaður, skert starfs-
orka, börn fara að heiman osfrv.
er alltaf hrelling i eðli sinu, og
fólk þarf oftast á hjálp að halda á
slikum stundum. Slikt er eðlilegt
vandamál hverri manneslju, sem
i þeim lenda.
Nú, önnur vandamál, sem
— Það getur verið mis-
„Þegarraun-
veruleikinn lætur
á sér kræla, brotnar
oft goðsögnin um
nabandið í mola,
og fólk stendur
uppi"