Þjóðviljinn - 01.10.1978, Blaðsíða 16

16 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 1. október 1978
Skáldskapur Sigurðar slembis
,yandað form
og fegurðarleit
í efnisvali”
i októbermánuði gefur
bókaútgáfan Helgafell út
heildarútgáfu á Ijóðmæl-
um Sigurðar (slembis)
Sigurðssonar frá Arnar-
holti. Á bókarkápu segir
eftirfarandi um Ijóðagerð
Sigurða:
,,Sigurður frá Arnarholti
stendur í fremstu röð
íslenskra skálda frá fyrstu
áratugum aldarinnar.
Hann er í hópi þeirra, sem
þá taka að gera hinar
hæstu kröfur um vandað
form og um fegurðarleit í
efnisvali. Þessar kröfur
uppfyllti Sigurður flestum
betur og hann varð einn af
upphafsmönnum nýrrar
Ijóðlistar, þar sem draum-
hneigð, langanir og geðhrif
sitja í fyrirrúmi. En hugs-
un hans er svo skýr og til-
finningin sterk, að hann
verður aldrei dauf ur og því
síður væminn. Hann vildi
ennfremur, að mál Ijóða
færi sem næst mæltu máli
eins og það er best og eðli-
legast. Málfar hans er
ákaflega hljómmikið og
liðlínurnar heilsteyptar. —
Á síðustu árum verður
skáldskapur hans yfirleitt
mjög hlýr og nærtækur
með blæ af samtali eða
jafnvel góðlátlegu rabbi,
en alltaf bregður líka fyrir
tilkomumiklum stíl og
sterkum tilþrifum. Hann
byrjaði skáldferil sem
skáld mikils stíls, gerðist
athafnamaður um langt
skeið ævinnar, siðast orti
hann einkum sér og sinum
sinum til hugarhægðar og
það hefir líka sitt
gildi."
Faðirinn
Sigurður Sigurðsson skáld frá
Arnarholtivar fæddur 17.9. 1879 i
Hinni konunglegu fæðingarstofn-
un i Kaupmannahöfn, og þar var
hann ski'rður 30. sm. Sigurdr
(Sigurðarson), en faðir hans
fyrndi svo rithátt á nafninu.
Hann hét Sigurður Sigurðsson.
Lauk hann prófi i jiini 1879 i forn-
tungunum, grisku og latinu, sögu
og norrænu, með einkunni
laudabiiis (1. einkunn). Prófskir-
teini hans var dags. 8.9.1879.
Hann bjó um þær mundir á Garði.
Sigurður eldri' var sonur Sig-
urðar Ólafssonar bónda i Skiðs-
Helgafell gef
ur út ljóð-
mæli Sigurð-
ar Sigurðs-
sonar frá
Arnarholti
skerameistara. Móðir Floru var
Inger Mariline Gottfredsen, en
föður hennar er ekki getiö i bók-
um. Hún var óskilgetin. Hins veg-
ar var ættarnafnhennar (Jensen)
nefnt við fermingu. Inger
Mariline var dóttir Hans
Christian Gottfredsen Böstrups
verkamanns. Hún giftist 1866
sænskum beyki H.C. Páhlson,
sem fór til Ameriku ári siðar og
týndist þar. Inger Mariline vann
fyrir dóttur sinni með ýmiskonar
vinnu, en 1884 var hún orðin
hjúkrunarkona við almenna
sjúkrahúsið og þar dó hún vist-
maður árið 1904, og var jarðsett á
kostnað borgarinnar.
Merarkóngur,
lyfsali og skáld
Sigurður Sigurösson
holtum i Hraunhreppi i Mýra-
sýslu, og konu hans, Kristinar
Margrétar Þórðardóttur, sem
bæði voru af góðum ættum. Hann
varalinn upphjá föðurbróður sin-
um, Sigmundi bónda i Lambhús-
túni i Hjörsey, og konu hans Guð-
björgu Jónsdóttur.
Séra Stefán Þorvaldsson prest-
ur i' Hitarnesþingum, sem fermdi
hann, gaf honum hinn besta vitn-
isburð, ogstuðlaði að þvi að hann
var settur til mennta. Lærði Sig-
urður undir skóla hjá séra Sveini
Nielssyni á Staðarstað. Lauk
hann stúdentsprófi árið 1872 og
var siðan i tvö ár heimiliskennari
hjá Þorvaldi Jónssyni héraðs-
lækni á Isafirði, en sigldi til
Kaupmannahafnar árið 1874 og
lagði fyrir sig nám i forntungun-
um. Arið 1879 var hann settur
kennari við Lærðaskólann i
Reykjavik, en skipaður 1880. Þá
um sumarið fór hann námsför tii
Frakklands til frekara náms í
frönsku.
í skóla var honum gefið viður-
nefnið slembir, og var það eini
arfurinn, sem sonur hans hreppti
eftir hann.
„Póstpakkinn”
I október árið 1882 sendi móðir
drengsins Sigga litla til Islands
með póstskipinu Acturusi.
Skipstjóri afhenti barnið til
póstmeistara i Reykjavik, og var
hann þar þangað til honum var
ráðstafað í fóstur til Björns M.
Ólesens, vinar Sigurðar.
Sigúrður hafði verið búinn aö
orða það við séra Jens Pálsson á
Þingvöllum, að hann tæki barnið i
fóstur. Þeir voru bekkjarbræður.
Björn M. Ólsen var nú orðinn
kennari og umsjónarmaður í
Latinuskólanum, og bjó þar með
Ingunni, móður sinni, og Björgu
Margréti, systur sinni.
Vakti þessi sending mikiö um-
tal IReykjavík, enda var mjög fá-
gætt, aðbörnværusendmeðpósti
milh landa. Var Siggi litli oft
nefndur Póstpakkinn um þær
mundir, en hann þótti mikil kon-
ungs gersemi, aðeins mælandi á
dönsku. Slúðursögurnar i bænum
eignuöu Birni barnið og eimir enn
Gripið niður í
formála lóhanns
Gunnars Olafs-
sonar fyrrv.
bæjarfógeta, sem
einnig sá
um útgáfuna
eftir af þeim orðrómi. Kannski
hefur Sigurður ætlað að kveða
niður þann söguburð, er hann lét
þinglýsa i bæjarþingi Reykjavik-
ur þessariyfirlýsingu:
,,Ég undirritaður Sigurður Sig-
urðarson adjunkt i Reykjavik lýsi
hérmeð til ættar og arfs eftir mig
son minn, Sigurð 4ra ára gamlan,
sem ég hefi eignast utan hjóna-
bands, þannig að hann i öllu tilliti
verði aðnjótandi sömu réttinda og
hann væri minn skilgetinn sonur.
Reykjavik 2. mai 1884
Sigurður Sigurðsarson
vottar:
Þórhallur Bjarnarson
(siðar biskup)
Björn M. Ólsen.
Skömmu siðar (26.7. 1884) fórst
Sigurður á skemmtisiglingu út af
Laugarnestöngum, ásamt tveim
mönnum öðrum. Eignir hans, en
það voru einkum bækur á latmu,
grísku og frakknesku, hrukku
ekki fyrir skuldum.
Móðirin
Nú skal gerð grein fyrir móður
Sigurðar yngra.
Hún hét Flora Concordia Orelia
(eða Ovelia) Jensenog var fædd i
Hinni konunglegu fæðingarstofn-
un i Kaupmannahöfn 17.12. 1852.
Hún var fermd árið 1867 og var þá
talin fósturdóttir Hansens klæð-
Flora Concordia eignaðist\iótt-
ur árið 1875 og lýsti hún föður
Hansen sjómann, sem skömmu
áður en barnið fæddist, hafði
drukknað af skipi undan Góðrar-
vonarhöfða. Dóttirin var skirð
Flora Elvira Charlotte og var i
ágústmánuði 1882 ættleidd af
Nielsen vindlagerðarmanni, með
samþykki móðurinnar. En i októ-
ber sama ár sendi hún Sigga litla
til íslands, eins og áðsr segir.
Arið 1882 átti Flora við veikindi
að striða og var þá til lækninga i
Borgarspítalanum. Hún hafði
unnið i Hinum konunglegu dönsku
postulinsverksmiðjum og sýkst af
blýeitrun. Um þetta leyti hafði
hún byrjað pólitiskan feril sinn.
Atti hún i útistöðum við lögregl-
una, sennilega með þátttöku i
pólitiskum útifundum, sem voru
bannaðir, en hafði þó ekki sætt
þungum refsingum.
Björn M. ólsen adjunkt var i
Kaupmannahöfn árið 1883. Hann
skrifaðii minnisbók sina 23.8.1883:
„Um morguninn kemur Flora
Jensen að spyrja um Sigga. Hún
er nokkuð lik drengnum, einkum
á niðurandlitið. Hún er ánægð yfir
að vita að vel fer um drenginn, en
stundum rennurút i fyrir henni”:
(þ.e. hún klökknar, liggur við
gráti).
Sósialisti, blaðamaður,
ræðuskörungur
Flora var sósialisti, vann sem
blaðamaður, og kom fram sem
ræðuskörungur (folketaler).
Flora Concordia var handtekin
af lögreglunni 10. 12.1888 og færð I
fangelsið við Nýjatorg. Hún sýndi
mótþróa og skammaði varðliðið,
og gerði tilraun til að sparka i
eina gæslukonuna. Siðan var
höfðað mál á hendur henni fyrir
brot á ákvæðum hegningarlaga
um árásir á varðmenn og vald-
stjórn. Gæslukonan skýrðifrá þvi
ivitnisburði sinum, aðFlorahefði
kallað hana þjóf og áþekkum
nöfnum. Hún hefði aö vísu verið
nokkuð undir áhrifum áfengis, en
þó ekki drukkin. Atferli hennar
taldi gæslukonan fremur stafa af
þvi að hún væri ekki með öllum
mjalla. Var hún siðan dæmd til
refsingar fyrir þetta atferli, en
það vekur furðu að ekki er á það
minnst i forsendunum hvers-
vegna hún var færð( i fangelsið.
Þegar hún hafði afplánað refsing-
una var hún flutt i Borgarspital-
ann til rannsóknar og þaðan i geð-
veikrahælið á St. Jörgensbjærg
hjá Hróarskeldu. Þar var hún
þangað til hún andaðist skyndi-
lega 5.5. 1910. Var hún jarðsett á
kostnað borgarsjóðs. I bókum
skiptaréttar var sagt, að hún hafi
átt tvö börn: Flora Elvira og Sig-
urð, sem enginn vissi hvar væri. I
sjúrkadagbók hennar (journal) á
geðveikrahælinu er gerð sú grein
fyrir henni, að hún hafði lifað fjöl-
breyttu lifi, verið gangastúlka á
Borgarspitalanum, starfað i
postulinsverksmiðjunum, stund-
að ýmislega vinnu árum saman
og siðast blaðamennsku við blöð
sósialista. Þá er sagt, að hún hafi
verið frjálshyggjumanneskja, og
haldið fram frjálsum ástum.
Yfirlæknir Borgarspitalans lýsti
svo skaplyndi hennar, að það hafi
verið ofsalegt. Eftir að hún kom i
geðveikrahælið gripu hana mikil
ofsa- og leiðindaköst, og hamaðist
þá gegn öllu og öllum. En hún
stilltist er hún var sett i kalt bað
ogeinangrun. Þó bilaði hún aldrei
i trú sinni á sósialismann (sine
forrykte socialistiske forestilling-
ar bevarer hún uforandrede,
1891). Þegar frá leið varð hún ró-
legri og var góður starfskraftur á
hælinu. Hún vildi láta fólk halda
að hún væri andans maður,
blandaði i tal sitt latinu- og
sænskuglósum, og fékkst við
visnagerð.
Lágu pólitiskar ástæður
aðbaki?
Nánari upplýsingar hefur ekki
tekist að afla um ástæður til þess
að hún var sett i geðveikrahælið
þar. Þó skapofsi hennar væri
mikill, fær maður nú ekki séð, að
hún hafi i fyrstu verið geðveik.
Getur maður naumast varist
þeirri hugsun, að hún hafi verið
sett i hælið af pólitlskum ástæð-
um. Um þær mundir stjórnaði
Estrup ráöherra Danmörku með
minnihlutastjórn og beitti bráða-
birgðalögum og haröæri. Hörð-
ustu andstæðinga sina lét hann
handtaka. Voru margir hinna
fyrstu sósialista dæmdir I fimm
ára fangelsi eða hraktir til
Ameriku eða hvortveggja. öll
fundahöld voru bönnuð og einnig
blaðaútgáfa, oglágu þungar refs-
ingar við, ef út af var brugöið.
Floru er svo lýst i bókum lög-
reglunnar, að hún hafi verið i
meðallagi að hæð og vexti, ljós-
hærð og bláeygð.
Það fer vart milli mála að Sig-
urður hefur likst móður sinni,
bæði að andlitsfalli og skapgerð.
Honum var sagt, hvar hún væri,
en þvi haldið leyndufyrir öðrum,
og lét hann i veðri vaka að hún
hefði verið itölsk dansmær. En
konu sinni sagði hann deili á
henni og dvalarstað.
Merarkóngurinn
Þær Ingunn, móðir Björns M.
Ólsen, og Björg Margrét, systir
hans, tókumiklu ástfóstri við Sig-
urð,ogmáeflaust segja hið sama
um Björn, þó hann væri ætið
strangur og siðavandur, og vildi
láta hlýða boði sinu og banni.
Arið 1885 giftist Magrét Ólafi
Guðmundssyni lækni og til þeirra
fluttist Ingunn, eftir að þau voru
komin að Stórólfshvoli. Þá hætti
Björn heimilishaldi og kom Sig-
urði i fóstur til vinar sins og
bekkjarbróður, séra Valdimars
Briems, á Stóra-Núpi i Gnúp-
verjahreppi I Arnessýslu. Var
hann niu ára gamall þegar hann
fór þangað. Séra Valdimar
kenndi honun undir fermingu og
ellefu ára gamall byrjaðihann að
læralatinu, þóhann léti þá i veðri
vaka að hann vildi ekki læra. En
séra Valdimar sagði i bréfi til
Björns (1892), að erfitt væri að
henda reiður á þvi, sem hann
segði, þvi hversdagslega talaði
hann flest i spaugi, ,,eða að
minnsta kosti i gamni og alvöru
til samans, og væri ekki alltaf
gott að deila i sundur”.
Séra Valdimar fermdi hann
vorið 1893. Hann fékk bestu
einkunn sinna fermingarsyst-
kina. Séra Valdimar lét mikið af