Þjóðviljinn - 01.10.1978, Page 17

Sunnudagur 1. október 1978 ÞJÖÐVILJINN — StÐA 17 '
gáfum hans og þroska. Ólafur
læknir og Margrét voru viöstödd
ferminguna, en Björn gat ekki
komið þvi við. Siggi fór siðan í or-
lof með þeim austur að Stórólfs-
hvoli. Langaði fóstru hans gömlu
til að sjá hann. Hann var nú orð-
inn myndarmaöur, hár og grann-
ur. Hann hafði oft fengið að fara i
orlofsferðir að Hvoli. A þessum
ferðum kynntist hann Rangár-
þingi, þó ungur væri, eins og
kvæði hans sýna. Senniíega hefur
hann stundum verið hestasveinn
Clafs læknis i læknisvitjunum.
Hann varð ungur mikill hesta-
maður, og kallaði séra Valdimar
hann i spaugi merarkóng.
Rekinn úr
Lærðaskólanum.
t sveitinni kynntist hann öllum
sveitastörfum og jafnvel lesta-
ferðum f kaupstað, til Eyrar-
bakka.
Hann fór sjaldan til Reykjavik-
ur á sumrum, en einhverju sinni
sagðist séra Valdimar senda
hann með póstinum eins og hann
hafði komið til tslands.
Vorið 1894 tókSigurður próf upp
i annan bekk Lærðaskólans, og
sat hann i skólanum þangað til i
nóvember 1898. Var hann þá kom-
inn i 6. bekk. Lét Björnhann segja
sig úr skóla, vegna þess að hann
hafði brotið reglur skólans um
vinnautn.
Fóstri hans ákvað nú að hann
skyldi leggja fyrir sig lyfjafræði-
nám, og byrjaði hann i febrúar-
mánuði 1899 i Lyfjabúð Reykja-
vikur. Snemma árs 1902 fór hann
til Hobro á Jótlandi og lauk þar
námi til undirbúningsprófs. t
október 1902 innritaðist hann til
prófs inn i Den pharmaceutiske
læreanstalti Kaupmannahöfn, en
mætti ekki. 1 biréfi dags. 28.11.
1902 til Þórðar Sveinssonar segir
hann frá ástæðum til þess að hann
tók ekki prófið að þvi sinni. En
það próf tók hann i april 1903 með
1. einkunn. Hann stundaði siöan
nám i lyfjafræðiskólanum um
tima.
,,Stoltur villifugl i
hænsnabúi”
Skólabróðir hans Mads Nielsen
minnist á hann i endurminning-
um sinum: Den gamle apoteker
forteller (Sören Lunds forlag.
Arhus 1956): „Meðal nemend-
annavar Islendingur, Sigurd Sig-
urdsson, besta ljóðskáld Islands,
en skrifar aldrei neitt, hefur
Gunnar Gunnarsson sagt um
hann. Hann var 12 ára skóla-
drengur, þegarhann fékk 1. verð-
laun i ljóðasamkeppni, fyrir
kvæðið Hrefna — hin hrafnsvarta
— Spaniola.kölluðum viðkvæðið,
er við i sameiningum reyndum
að þýða nokkur ljóðhans. Það bar
engan ávöxt, og engan árangur
hafði hann af próflestri sinum.
Árrisull var hann ekki og ef hann
á annað borð kom i skólann var
þaðekki fyrren eftir morgunmat.
Væri Knut Hamsun i borginni var
óhætt að reikna með stöðugri
fjarvist hans. Þegar hann las
undir aðstoðarmannspróf, haföi
hann svo mörgu að sinna i höfuö-
staðnum, að hann gaf sér ekki
tima til að taka þátt i undirbún-
ingsnámskeiðum, en hann stóð
sig samt vel. 1 efnafræðinni
komst hann ekki yfir nema litinn
hluta bókarinnar, en það, sem
hann kunni, kunni hann vel, og ef
prófandinn spurði um eitthvað
annað, svaraði hann á islensku,
sem enginn skildi, og ef prófand-
inn hjálpaði vinsamlega til með
svarið, þá var það einmitt það,
sem hann átti við, en gat ekki
komið orðum að. Sigurd Sigurds-
son þýðir, sá, sem ber sigur úr
býtum, sagði hann. Sigurvegari
varð hann þó ekki i skólanum, og
hannhætti bráttvið námið. Hann
var einfari i nemendahópnum,
leit á sig sem stoltan villifugl i
hænsnabúinu, ogleit smáum aug-
um á okkar borgaralega, ágæta
siðgæði. Einu sinni sýndi hann
mér Mjöll Stuckenbergs i fögru
skinnbandi. Þá bók haföi bóksali
hans gefið honum. „Það var
elskulegur bóksali”, sagði ég.
„Nú, það var svo sem ekki til að
hrifast af. Hann hélt auövitað, að
hann ætti að fá borgun fyrir
hana.”
Á Islandi gaf hann siðar út
mörg ljóöasöfn, fékk lyfsöluleyfi i
Vestmannaeyjum, og þáttur hans
i stofnun Björgunarfélags Vest-
mannaeyja og dugnaður hans við
Sigurður Sigurðsson frá Amarholti
í DAG
í dag er ég rikur — i dag vil ég gefa
demanta, perlur og skinandi gull.
Gakk þú i sjóðinn og sæktu þér hnefa,
uns sál þin er mettuð og barmafull.
Það er ókeypis allt,
og með ánægju falt —
og ekkert að þakka, þvi gullið er valt!
í dag er ég snauður og á ekki eyri,
ölmusumaður á beiningaferð.
Einasta vonin, að himnamir heyri —
þó hanga um mig tötrarnir, eins og þú sérð.
Gef mér aflóga fat,
eða fleygðu i mig mat!
Þvi forðastu að tylla þér þar sem ég sat?
I dag er ég glaður — i dag vil ég syngja
og dansa til morguns við hverja sem er.
Við flakkarann allt eins og kóng vil ég klingja
ég kæri mig ekkert um nafnið á þér.
Þú ert vinur minn, vist
eins og veröldin snýst —
á vixla ég skrifa nú eins og þér list!
í dag er ég reiður—i dag vil ég brjóta,
drepa og brenna hér allt nið’r i svörð,
hengja og skjóta alla helvitis þrjóta.
Hræki nú skýin á sökkvandi þrjóta.
Farðu i heitasta hel!
Skaki hörmungaél
hnöttinn af brautinni, og þá er vel.
í dag er ég gamall—i dag er ég þrey ttur,
drúpi nú yfir tæmdum sjóð.
Hvar er nú skap og hnefinn steyttur?
Hvar er nú öll min forna glöð?
Vertu sæll! Ég er sár,
og mitt silfraða hár
i særokum litaðist hvitt fyrir ár.
kaup á nýtiskulegu gufuskipi til
björgunarstarfa, varð til þess að
hann fékk riddarakross Fálka-
orðunnar og tvö þýsk heiðurs-
merki”.
Þó ekki sé þetta nákvæmlega
rétt, gefur þaö mynd af Sigurði i
skólanum og hvert orð fór af hon-
um.
Lyfjabúð i Vestmanna-
eyjum.
Sá hópur, sem Sigurður byrjaði
nám með, hóf það í mai 1903, og
lauk prófi i október/nóvember
1904. En lokapróf tók hann aldrei,
en hann varð með prófi sinu.
examen. pharm.
Fóstri hans hætti að styrkja
hann til náms. Vann hann siðan
við lyfjabúðir viða um Dan-
mörku, en hvarf heim til Islands
árið 1905 og varð starfsmaður i
Reykjavikurapóteki. Eftir heim-
komuna kynntist Sigurður önnu
Guörúnu Pálsdóttur prests í
Gauðverjabæ, fóstur- og systur-
dóttur Sigurðar Þóröarsonar
sýslumanns i Mýra- og Borgar-
fjarðarsýslu. Þau gengu i hjóna-
band um vorið 1907 að Arnarholti
i Stafholtstungum. Varð Sigurður
sýsluskrifari hjá sýslumanni.
Arin i Arnarholti urðu Sigurði
lærdómsrik. Hann hélt manntals-
þing i umboði sýslumanns um
alla sýsluna frá Hvalfjarðarbotni
i Hraunhrepp á Mýrum. A þeim,
ferðum kynntist hann nýjum
mönnum og nýjum stöðvum. Þá
kom hann fyrst á æskustöðvar
föður sins i Hjörsey. Orti hann um
þær mundir hið ágæta kvæði um
eyna. Þingaði hann fyrst á
Lækjarbugsþingi i Hraunhreppi
27.5. 1908 og ræður að likum að
hannhafiþá gertsérferði Hjörs-
ey að þinglokum.
Halldór Gunnlaugsson héraðs-
læknir í Vestmannaeyjum hafði
um þessar mundir byrjað aö
impra á þvi við landlækni, að
nauðsynlegt væri að setja upp
lyfjabúð í Vestmannaeyjum, sök-
um anna hans, einkum á vertiö-
um.
Sýsluskrifaraembættið var ekki
til frambúðar fyrir Sigurð. Hann
gerði sér ferð til Vestmannaeyja
siðsumars 1912 til að ræða við
Halldór lækni, vin sinn frá
skólaárum þeirra, um stofnun
lyf jabúðar, og til þess að kynnast
mönnum og aðstæðum. Halldðr
læknir samdi i byrjun desember
1912 yfirlýsingu um það, að hann
og undirritaðir Vestmannaeying-
ar teldu æskilegt og jafnvel nauð-
synlegt, að lyfjabúð yrði sett á
stofn i Eyjum, og mæltu við land-
lækni méð Sigurði lyfjafræðingi,
sem hefði hug á lyfsöluleyfi þar.
Meðal þeirra, sem undirrituðu
yfirlýsinguna, auk Halldórs, voru
sýslunefndarmenn, kaupmenn,
hreppstjórar o.fl.
Hannes Hafstein ráðherra gaf
siðan út leyfisbréf 13.2 1913 fyrir
Sigurð examen. pharm. til að
rekalyfjabúð i Vestmannaeyjum.
Sigurður byrjaði nú undirbúning
að flutningi til Vestmannaeyja,
keypti ibúðarhús, sem hann kall-
aði Arnarholtog kom þar upp að-
stöðu á fyrstu hæð fyrir lyfjabúð.
Islandsbanki I Reykjavik iánaði
honum 7000 krónur til þess að
koma fyrir sig fótum. Sjálfskuld-
arábyrgðarmenn fyrir þvi láni
voru Björn M. Ólsen prófessor,
Sigurður Þóröarson sýslumaður
og Halldór Vilhjálmsson skóla-
stjóri á Hvanneyri.
Sigurður rak lyfjabúðina með
mikilli kostgæfni og forsjálni.
Eiginkona hans varð hans önnur
hönd i lyfjabúðinni. Hagur Sig-
urðar var með hinum mesta
blóma i meira en hálfan annan
áratug.
Björgunarfélag Vest-
mannaeyja
Sigurður fékk fljótlega mikinn
áhuga á öllu mannlifi I Eyjum.
Þar kynntist hann hinum miklu
sægörpum og athafnamönnum.
Miklar slysfarir voru á hverri
vertiö og höfðu menn stórar
áhyggjur af þvi. Vaknaði mikill
áhugi fyrir slysavörnum og
björgunarmálefnum. Arið 1918
var hafinn undirbúningur að
stofnun Björgunarfélags Vest-
mannaeyja, og var þá kosin
bráðabirgöastjórn. Var Sigurður
tekinn i þá stjórn og var honum
falið að ræða viö rikisstjórn um
stuðning og einnig Fiskifélag Is-
lands. Safnaði Sigurður af mikilli
atorku og áhuga hlutafé i félagið
V æntan-
legar
bækur á
haust-
markaði
til kaupa á björgunarskipi, sem
talið'var nauðsynlegt aö starfaöi
á vertiðum við Vestmannaeyjar.
Siðan fór Siguröur til Danmerkur
i erindum félagsins og útvegaöi
tilböð i nýtt björgunarskip. Á
stofnfundi félagsins var Sigurður
kosinn I stjórnog ráðinn erindreki
þess. Bárust tilboð frá Dan-
mörku, en það varö að ráði að
keypt var af dönsku stjórninni
hafrannsóknaskipið Þór, og kom
það til Vestmannaeyja seint á
vertið 1920. Tók Sigurður miklu
ástfóstri við Þór og skipshöfn
hans og síðan varðskip landhelg-
isgæslunnar eftir að þau komu til
sögunnar. Sér þess viða merki i
þessari bók. Sigurður var kosinn
stjórnarformaður i Björgunarfé-
laginu, þegar Karl Einarsson
sýslumaður fluttist úr Eyjum.
Þegar flugferðir hófust á Is-
landi 1919 fékk Sigurður mikinn
áhuga á þeim. Sigurður var aðal-
driffjöðrin i flugmálum i Eyjum
og umboðsmaður fyrsta flugfé-
lagsins. Hann safnaði 1500 krón-
um til þessað tryggja kostnað viö
tilraunaflug til Eyja.
Sigurður var um tima heil-
brigðisfulltrúi og formaöur
stjórnar Ekknasjóðsins. Einnig
var hann i stjórn bókasafnsins.
„Spiritus, sykurvatn og
saft”
Páll V.G. Kolka læknir lýsir
þannig kynnum sinum af Sigurði
skáldi:
„Að afloknu kandidatsprófi
minu vorið 1920 tók ég að mér að
gegna héraðslæknisembættinu i
Vestmannaeyjum i nokkrar vikur
fyrir Halldór Gunnlaugsson, sem
fórisumarfritilútlanda. Þá tókst
kunnugleiki með mér og Sigurði
lyfsala, og þótti mér maðurinn
bæði virðulegur og vörpulegur.
Hann var mikill vexti og bar sig
vel, nokkuð farinn að þykkna að
holdum, þótt ekki væri hann
nema fertugur a8 aldri, og þvi
farinn að láta á sjá sá friðleiki,
sem bersýnilegur er af myndum
af honum yngri. Hann var að
jafnaði vel búinn, oft i jakket úr
bláusévóti ogvar vestisopið brytt
með hvitri snúru. Harðan hatt
svartan bar hann alltaf á höfði og
gekk við silfurbúinn staf, eins og
siður var heldri manna, kurteis
og formfastur i viðmóti amk. ef
skap hans var ekki ýft, en þó
ómildur i dómum um menn og
málefni, og komst þá oft mjög
hnyttilega að orði. Þannig sagöi
hann um einn af helstu útgerðar-
og kaupsýslumönnum landsins
sem honum var I nöp við: „Þetta
er maöur, sem væri hæfastur til
standa úti undir skemmuvegg og
prútta um verð á sundmaga”.
Honum lágu vel orö til Halldórs
læknis, eins og öllum öðrum, og
talaði hlýlega með virðingu um
séra Oddgeir, sem var móöur-
bróöir konunnar hans og mesta
ljúfmenni.... Sigurður virtist lita
niður á flesta samborgara sina,
enda taldi hann þá litla andans
menn. Hann mat helst meðal
þeirra þá sjómenn, sem sköruöu
fram úr aö dugnaði og kjarki.
Svo tilfinningarikum manm
hlutu að renna til rifja hin tiðu
sjóslys i Vestmannaeyjum. Það
mun einkum hafa fengið á hann,
að tveir bátar lögðu eitt sinn út ig
manndrápsveður til þess að leita
að báti, sem talinn var i hættu.
Komst sá af, en annar leitarbát-
annafórst með allri áhöfn. Hann
Framhald á 22. siöu.