Þjóðviljinn - 03.12.1978, Blaðsíða 4

14 StÐA — ÞJÓÐVILJINN í Sunnudagur 3. desember 1978

Kvikmynda-
skóli
Þjóðviljans
Umsjón:
Jón Axel
Egilsson
sameiginlega fá þau aöra merk-
ingu. Þaö eru mjög flóknar
ástæöur fyrir þvi aö þetta gerist,
sem byggist á táknrænu hvers
myndskeiös fyrir sig. Nýsloppinn
munkur frá Tlbet mundi ekki
þekkja umgjörö brúökaupsins
(hvitur kjóll, svört föt o.s.frv.)
svo brotna myndin væri honum
hulin ráögáta. Ekki ætti aö vera
þörf á aö útskýra þaö fyrir
lesandanum.
Táknræn samsetning
Þetta er önnur útfærsla á þvi
táknmáli sem þegar hefur veriö
minnst á, en hér eru notaðar
táknrænar Imyndir til aö undir-
strika þaö sem þegar hefur komiö
fram eöa bæta viö nýjum skiln-
ingi á þvi. Þaö má segja aö um
tvenns konar táknmyndir sé aö
ræða. Onnur er ímyndin sem allir
skilja og táknar vissa hugmynd,
verömæti, lífsviöhorf o.s.frv.
Þetta er þó nokkuö komiö undir
mismunandi menningu þjóöa, og
tákn sem eiga sér menningar-
legar rætui; er mjög erfitt aö
skilja fyrir alþjóöa áhorfendur.
En sem dæmi má nefna aö snákar
og köngulær eru af hinu illa, en
blóm og smáfuglar hinu góða.
Undir lok myndarinnar „The
Journey” er kafli þar sem hetjan
stendur andspænis hinum dular-
fulla „fylgdarmanni”. Hetjan
getur ekki flúið, svo hún tekur
örlögum sínum. Þaö sem þetta
átti aö tákna var aö maöurinn var
aö því kominn aö gefa upp llf sitt
og mæta dauöanum. Þaö heföi
ekki samrýmst engli dauöans aö
taka i hönd mannsins og draga
hann burt, svo notað var tákn
fyrir dauöann, sem maöurinn
varö aö taka viö frá englinum.
Tákniö var svartur kaleikur meö
logandi vlni. Þegar búiö var aö
koma þessu til skila var hægt aö
nota það hvenær sem var til að
minna á dauöann. Þegar búiö var
aö bjarga manninum var kaleik-
urinn sýndur án elds til aö sýna aö
dauöinn var snuðaöur. Siöar I
myndinni sést kaleikurinn aftur
logandi til aö minna hann á
hversu nálægt hann var dauöan-
um.
Alþjóðleg tákn
Mörgum finnast járnbent
hermannastlgvél vera tákn um
nasista, þó þaö gæti veriö atriöi
úr mynd um fjallgöngu. öruggari
tákn væri eitthvaö sem höfundar
byggju sjálfir til I sambandi viö
myndina, t.d. svarti kaleikurinn.
Táknræn samsetning er mjög
áhrifaril^ en er meira notuö til
kátínu I kvikmyndum
áhugamanna. í einni sllkri var
klippt frá manni aö boröa banana
yfir I apa I dýragaröi viö svipaö
athæfi. 1 „Verkfalli” Eisensteins
er klippt frá myndskeiöi þar sem
hermenn skjóta á verkamenn yfir
I slátrun á nautpeningi. Þetta er
mjög áhrifaríkt, sérstaklega þeg-
ar haft er I huga aö nautpeningur
var vinnudýr þeirra tima.
Þegar val tákna er gott, yfir-
stlga þau múra tungumálanna. t
stuttri egypskri mynd er loka-
kaflinn af múrsteinageröarmönn-
um (föngum) og hestum aö skola
af sér leirinn eftir daginn. Einn
hestanna reynir aö strjúka, en
gæslumaöurinn eltir hann.
Verkamennirnir horfa sljóir á og
myndinni lýkur meö „frystingu”
af gæslumanninum aö elta hest-
inn. Þetta skildi eftir mjög sterk
áhrif úr mynd sem annars hefði
gleymst, vegna þess aö talið var á
egypsku og skýringartextar á
frönsku.
Þó skýringum á samsetningu sé
hér skipt niöur er ekki veriö aö
halda þvl fram aö ekki sé hægt aö
nota hinar ýmsu samsetningar
samhliöa.
Stærð ímyndar
Stærð ímyndar I rammanum er
mjög mikilvæg, þvl hún hefur
áhrif á tilfinningar áhorfandans
og hversu mikið hann nálgast
myndina. Sifelld röðun fjarlægra
myndskeiöa fær áhorfandann til
aö fjarlægjast atburöarásina.
Miömyndir og nærmyndir gera
áhorfendur aö þátttakendum
frekar en áhorfendum. Þú skilur
þetta betur þegar þú hugsar um
hvernig fólk hegöar sér I raun-
veruleikanum: þvl nánari sem
kynnin eru, þvl nær er fólk hvert
ööru. Ókunnugir halda sig I fjar-
lægö en góöir vinir standa saman.
Stæröin innan rammans er
mikilvæg, en miklar nærmyndir
ætti ekki að ofnota. Erlendir sjón-
varpsmenn nota töluvert miklar
nærmyndir svo áhorfendur eru
orönir ónæmir fyrir áhrifamætti
þeirra I listrænni tjáningu. Að
segja sögu I miðmynd (MM) og
nærmynd (NM) oggeyma miklar
nærmyndir (MNM) til aö ná fram
áhrifarikum leik, er ein aöferö.
Færa sig nær þegar spennan
eykst, en fjarlægjast þegar hún
slaknar.
önnur áhrif MNM er aö
einangra leikarann á tjaldinu.
NM eöa MNM þýöir ■ aö
áhorfendur sjá ekki hvaö er aö
gera I kringum hann. Ef nær-
myndir eru notaöar auka þær
skilning áhorfenda.
Þessi einangrun er einnig notuö
I grinmyndum. I miömynd sjáum
viö kökukastarann og fórnardýr-
iö. t nærmynd af fórnardýrinu er
ómögulegt aö segja hvenær
kakan kemur. Nú getur klipp-
arinn aukiö eftirvæntinguna meö
þvi aö halda samhenginu I nær-
mynd þar til kakan kemur eins og
sjokk, þó svo allir hafi búist viö
henni.
Klipparar hryllingsmynda nota
nærmyndir mikiö I þessum
tilgangi. Vanalegast er um aö
ræða ógnun við hetjuna og þá
byrja nærmyndirnar. Allir biöa
spænntir eftir því aö blóösugan /
óvætturinn/ófreskjan geri árás.
Leikni klipparans er aö tlmasetja
sjokkiö og sneiöa hjá öllu sem
komiö getur upp um þaö.
Jarðbundnari notkun
nærmynda er aö sýna smáatriöi
sem snerta söguna.en þau gegna
jafnframt leikrænu sjónarmiöi.
Tími og gangur
Tlmi og göngulag haldast I
hendur. Ef atriöi er byggt upp á
stuttum myndskeiöum, veröur
gangurinn hraöur. En gangurinn
er ekki eingöngu tlmaskyn. Um
er aö ræöa lengd myndskeiös,
tlmasetningu atburöa I þvi og
tegund (NM, MM, FM). Stutt
myndskeiö, hröö atburöarás og
nærmyndir er eflaust hraö-
gengust, en samt er göngulagið
meira en þetta. í rauninni veröur
aö „gangsetja” alla myndina.
Klipparinn veröur aö hafa yfirsýn
yfir breytingar I „hugarfari”
myndarinnar og styrkja þær meö
klippingunni. Gott dæmi um
hvernig göngulag skapar „and-
rúmsloft” er I myndinni „Slys”
eftir Josep Lesey. Fyrsti þriöj-
ungur myndarinnar sýnir
okkur llfsvenjur háskólakennara
I vanalegum háskólabæ. Manni
skilst aö hér sé um kæfandi, vel
skipulagt og nákvæmt lffs-
munstur aö ræöa. Göngulag og
klipping eiga hér stóran hlut aö
máli.
Göngulagiö sem nást á fram á
tjaldinu er spegill þeirra tilfinn-
inga sem koma fram I myndinni.
Samt sem áöur væri gaman aö
sjá mynd þar sem göngulagiö
væri I andstööu viö tilfinning
arnar. Hugsum okkur atriöi I
mynd þar sem leikarinn væri
staddur I herbergi þar sem
timasprengja væri falin. Hann
veit ekki um hættuna en
áhorfendur vita af henni. Hvaö
á klipparinn aö gera? Um er aö
ræöa áhrifarlkt atriöi, en hröö
klipping mundi stytta tlmann
og eyöa spennunni. Klipping
á raunverulegum timagangi
mundi varla vera betri. En ef
hann hægir ganginn, svo hreyf-
ingar leikarans veröa kæruleysis-
legar? Þegar hann gengur um
herbergið fylgist klippingin meö
þvi I staö þess aö stytta timann.
Segjum sem svo aö klipparinn
hefði þessi þrjú myndskeiö:
1. Miömynd af manninum
vinstramegin I herberginu.
Hann lítur I kringum sig og
gengur síðan hægra megin út
úr rammanum. Vélin er kyrr
og sýnir áfram autt herbergiö.
2. Pan (hliöarhreyfing) af mann-
inum þegar hann gengur yfir
herbergiö. Þetta er miömynd
og hann er á hreyfingu allan
tlmann.
3. Miömynd frá hinu horni
herbergisins.Maðurinn gengur
inn I rammann (frá vinstri) og
stoppar I miöri myndinni.
Ef klipparinn vill eingöngu
sýna manninn ganga þvert yfir
herbergiö væri nóg aö nota 1 og 3.
Hægt væri aö klippa 1 um leiö og
leikarinn gengur út og 3 mundi
byrja broti úr sekúndu áöur en
hann gengur inn á. Þetta mundi
ekki rugla áhorfendur, en sýna
nákvæmlega hvaö væri aö gerast.
Ahorfendur mundu sjálfir fylla
inn I eyöuna þar sem 2 ætti aö
vera. Tilgangurinn meö þvi aö
byrja 3 svona er aö leyfa
áhorfendum aö fylla inn I mynd-
ina þvi sem þeir ekki sjá.
Sprengjan er falinn i stól,
hægra megin I herberginu. Eftir
nokkrar minútur springur hún.
Maöurinn gengur yfir herbergiö
og finnur hana. Klipparinn hefur
sömu myndskeib til að vinna úr,
en nú hefur hann skipt um skoö-
um. Ekki er lengur um aö ræöa
gönguna yfir herbergiö, held-
ur uppbyggingu spennu aö mikil-
vægu atriöi. Ef leikarinn fer hratt
yfir, 1 og 3, skapast engin spenna.
En ef viö látum 1 ganga áfram
eftir aö maöurinn er farinn og
bætum 2 viö er búiö aö lengja
tlmann eins og unnt er. Ef bætt
væri viö nærmynd af klukku
sprengjunnar, næöi klipparinn
áhorfendum fram á sætisbrlk-
urnar.
Verkefni 7
Kvikmyndaðu þau þrjú atriöi
sem lýst er hér aö framan og
taktu hvert þrisvar. Klipptu þau
siðan saman á þössa þrjá vegu:
Samsetning A:
1. Leikarinn snýr sér og gengur út
úr rammanum. Haföu nlu
ramma (hálfa sekúndu) eftir
aö hann er farinn út af.
2. Notaöu þrjár sekúndur af þessu
myndskeiöi.
3. Byrja áöur en leikarinn kemur
inn meö nlu römmum. Leikar-
inn kemur inn á og stoppar.
Samsetning B:
1. Leikarinn stendur fyrir miðju.
Þegar hann fer út úr ramman-
um skaltu klippa þegar hann er
hálfur út af.
2. Ekki notaö.
3. Byrja meö niu römmum áöur
en hann kemur inn. Hann kem-
ur inn og stoppar.
Samsetning C:
1. Leikarinn er á myndinni. Hann
snýr sér og fer út af. Haltu
myndinni af herberginu I þrjár
sekúndur.
2. Ekki notaö.
3. Byrjaöu meö þrjár sekúndur
áöur en hann kemur inn.Hann
kemur inn og stoppar.
Sýndu nú einhverjum, sem
ekki þekkir herbergiö, myndina
og spuröu hvaöa samsetning sýni
stærsta herbergiö. Geröu tilraun-
ir meö samsetningu C meö þvi aö
klippa aftan af 1 og framan af 3.
Styttu um hálfa sekúndu i hvert
skipti. Skoöaöu þetta I sýningar-
vél I hvert skipti til aö sjá þau I
raunverulegri sýningu, skoðarinn
er handsnúinn og svlkur lit.
1 svona atriöi er mikilvægt aö
herbergiö sé ekki of stórt. Ein
samsetning sýnir herbergiö
stærra en þann tima sem tekur aö
ganga um þaö, en þú sérö þaö
strax.
Hér hefur verið talaö um
herbergi,en þaö er ekki nauðsyn-
legt. Ef þú vilt slöur nota ljós, er
hægtaö taka þetta úti á götu eba I
húsasundi.
Næst veröur fjallaö um
hljóösetningu.
n
PÁLL HILDIÞÖRS:
J
Skrýmslið
(Mannlifsmyndir V)
22/07/77. IND03700. IJCFZ113. TESToool.
Það er sauðaþjófur í ætt þinni í f jórða lið.
Ha??
PHASE— 002FD8 IH03702 REL- FR 00"2800
Afi þinn var í Ölafs Friðrikssonar slagnum 1921 og er
kommi.
Blessaður karlinn, það var eftir honum.
CSECT TESTO 002AB8 0036 D8 IJCFZ113
Bróðir þinn skrifaði undir bann við kjarnorkutil-
raunum 1946.
Það er rétt.
TTTTTTT EEEEEEE SSSSS 2222 22.
Þú ferð aldrei í kirkju og hefur afneitað Guði opin-
berlega við ýms tækifæri.
Já og skammast mín ekkert fyrir. Ég er ásatrúar-
maður og blóta Oðinn og Þór.
FD INPUT- FILE ZZZZ9 64- I IJS0531 ?????
Þú ert á móti stóriðju og vilt hafa landið mengunar-
laust og banna ís og gosdrykkjaauglýsingar við sæluhús
og f jallakofa og svo ertu á móti varnarliðinu.
Já það máttu bóka.
64- I IJS0564. MOVE ZERO TO NO- TRANSACIONS
2222
Þú varst á kommahátíð í Austur-Berlín og tíður gestur
á klámhúsi í Köben fyrir nokkrum árum og gerðir svo
uppistand á miðilsf undi í Osló þar sem þú heimtaðir að
fá að tala við Gunnar á Hlíðarenda.
Allt er nú týnt til
00000 0 ZZZZ X CV: 0036D8 TESTAOOOX:
þetta verður þá ekki meira núna góði. Spjald verður
merkt og sett í spjaldskrá í deild nr. 284 og tekið til
endurskoðunar og lagfæríngar síðar.
Fyrsta skáldsaga
ungs höfundar:
Milljón
prósent
menn
eftir Ólaf
Gunnarsson
Hjá bókaútgáfunni IÐUNNI er
korain út skáldsagan Milljón
prósent menn og er höfundur
hennar ólafur Gunnarsson.
Milljón prósent menn er saga
þriggja karlmanna. Engilbert
Armannsson er stórkaupmaöur,
peningafursti og milljón prósent
maöur meö dollaramerki I aug-
unum, uppátektasamur ýkju-
maöur og duttlungafullur harö-
stjóri. Kjartan, bróöir hans, er
andstæöa Engilberts, og á milli
þessara manna stendur Ernir,
sonur Kjartans. Skáldsagan er
öörum þræöi þroskasaga Ernis
hins unga, sem sveiflast milli
hinna óllku lifsviöhorfa
bræöranna. Sá heimursem lýst er
I bókinni er fyrst og fremst
heimur peningamanna, þar sem
gróöaflknin er’ allsráöandi og eini
hvati mannlegra athafna.
Höfundurinn lýsir þessum heimi
á gráglettinn hátt. Erni langar til
aö veröa milljón prósent maöur
llkt og fööurbróöir hans, en hann
langar lika til aö veröa skáld.
Honum gengur ekki sem best aö
samræma hvort tveggja.
Milljón prósent menn er fyrsta
skáldsaga ólafs Gunnarssonar,
en áöur hafa komiö út eftir hann
tvær ljóöabækur Ljóö (1970) og
Upprisan(l976). Ennfremur birt-
ist „Hrognkelsin”, 2. kafli VIII.
hluta Milljón prósent manna sem
blööungur voriö 1977. Ólafur
Gunnarsson er búsettur I Kaup-
mannahöfn og vinnur þar aö rit-
störfum.
Bókin er 202 blaöslöur, prentuö
I Setbergi. Brian Pilkington geröi
káputeikningu.