Þjóðviljinn - 20.12.1978, Side 15

Miðvikudagur 20. desemher 1978 • ÞJóÐVILJINN — StÐA 15’
Dagný Kristjánsdóttir
skrifar um
bókmenniir
Samfélag
undir samfélaginu
Það má segja að heilt samfélag
myndist i kringum vændi i stór-
borgum. Gerð þessa samfélags er
piramfdaskipulag — rétt eins og
gerö hins kapitaliska þjóöfélags.
Efst á toppnum, eru auðmenn,
stórlaxar, sem eiga hóruhúsin en
koma aldrei nálægt starfsemi
þeirra, hirða bara aröinn. Þar
sem vændi er gróðavænlegt fyrir-
tæki er það vist ótrúlegasta fólk
sem fjárfestir I þvi þ.á.m. „fint
fólk”, stjórnmála- og embættis-
menn. Þetta fólk hefur mjög
mikið fyrir sinn snúö og er aldrei
handtekið.
1 miðjum piramidanum eru
mellumömmur, þeir embættis-
menn sem þiggja mútur og dólg-
arnir. Þetta fólk auðgast veru-
iega á vændi, vinnur að nokkru
við reksturinn (mellumömm-
urnar og svo dólgarnir ef hags-
munir þeirra sjálfra eru I veði).
Þessi mannskapur er I sáralltilli
hættu fyrir þvi að vera tekinn
fastur — þau hafa sambönd.
Neðst I piramidanum eru svo
vændiskonurnar, arörændir
verkamenn þessa samfélags. Ef
þær vinna I húsi fá þær um það bil
helming þess sem viöskiptavinir
borga, hinn helmingurinn rennur
til hússins. Sinn helming verða
þær svo að afhenda dólgnum fyrir
vernd hans — sem engin er.
Samband vændiskonu og dólgs er
afskaplega flókið fyrirbæri eftir
bók Jeanne Cordelier aö dæma.
Vændiskonur verða að reyna að
stela undan af kaupi slnu til aö
eiga fyrir fötum og mat og ef þær
geta stela þær stundum af
viðskiptavinum. Þær fela þessa
peninga sina vandlega en dólg-
arnir þekkja þær og finna þá
oftast.
Starf stúlknanna er mjög
hættulegt, margar eru myrtar,
hvað eftir annað er ráðist á þær —
VÆNDI
Jeanne Cordelier:
Þegar vonin ein er eftir
Þýð.: Sigurður Páisson
Iðunn 1978.
Ég skora á ykkur að lesa þessa
bók. Um leið hlýt ég aö segja að
hún er um margt hræðileg
lesning. Hún er full af ofbeldi,
niðurlægingu og kvöl. t henni er
jafnframt varpaö skæru ljósi á
margt það sem hræsnarar og
teprur vilja helst leiöa hjá sér —
og ef til vill ætti það fólk helst af
öllu að lesa hana.
Þegar vonin
ein er eftir
eru endurminningar franskrar
vændiskonu. Hún var I „brans-.
anum” I fimm ár og lýsir reynslu
sinni þar. Vamdiskonur ganga
ekki undir eigir. nöfnum — þessi
kallar sig lengst af Sophie, hún
heitir Marie Mage réttu nafni.
Sophie byrjar á tiltölulega
sæmilegu hóruhúsi, fer slöar að
vinna i Les Halles, svo i þvl sem I
bransanum erkallað „sláturhús”
og að lokum fer hú i á götuna.
Reynsla hennar þessi tlu ár nær
þannig yfir felstar gerðir vændis.
Ég verö aö segja það alveg eins
og er að ég hefði ekki getað
Imyndað mér neitt I likingu við
þaö sem Jeanne Cordelier lýsir i
þessari bók. Hún segir frá á
agaöan hátt — þaö örlar ekki á
sjálf smeðaumkun eða til-
finningasemi hjá henni þó hún
segi frá voöalegustu atburðum:
likamlegum og andlegum mis-
þyrmingum, fóstureyðingum hjá
skottulæknum eða meðferð dólg-
anna á konum slnum. Inn 1 frá-
sögnina fléttar hún siðan kafla
um æsku sina og uppvöxt „I faðmi
fjölskyldunnar” — og það er ekki
sérlega falleg lesning heldur.
„Elsta starfsgreinin"
Á siöari árum hafa vændi og
vændiskonur verið mjög I kast-
ljósinu — ekki sist fyrir það aö
rauðsokkar og aðrir þeir sem
berjast fyrir kvenfrelsi og sósial-
isma hafa óspart vakiö eftirtekt á
þessu.
Vændi hefur verið kallað „elsta
starfsgrein kvenna” og ég fæ
grænar bólur þegar ég heyri þessi
flirulegu skrauthvörf. Konur hafa
alla tið gengiö að hverri annarri
vinnu meb körlum slnum auk
heimilisverkanna blessaðra — og
gera enn. Eru það ekki störf? Þaö
var svo aftur þegar borgir byrj-
uðu að myndast fyrir alvöru og
þar með sveltandi, atvinnulaus
öreigalýður, að vændi fór að
blómstra. Hvað áttu konurnar
annað aö gera til ab framfleyta
sér og börnum sinum? Þar gilti
nákvæmlega það sama og gildir
enn I dag að þegar enginn villl
kaupa vinnuafl kvennanna eiga
þær aðeins eitt eftir til að selja —
sjálfar sig. Wilhelm Reich sagði
e-ö á þá leiöj— ef útrýma ætti
vændi þá yrði að byrja á þvi að
útrýma atvinnuleysi verka-
kvenna.
Evrópskir og amerlskir rauð-
sokkar vilja útrýma vændi — en
málib er ekki einfalt. Vændi er
óhugnanleg starfsgrein, full af
niðurlægingu og viðbjóöi, og hún
ætti ekki aö vera til. En hún er til
— i öllum kapitaliskum löndum.
Miljónir kvenna vinna sem
vændiskonur. I formála frönsku
útg. af Þegar vonin ein er eftir
segir að I Frakklandi komi um
70% vændiskvenna frá verka-
mannafjölskyldum, lágstéttinni.
Ekki þætti mér ótrúlegt þó að
svipaöar tölur giltu I öðrum
löndum, Og á meöan svo er þýðir
ekki að æpa bara: Burt með
vændi! Það verður aö spyrja:
Hvað er vændi, hvers vegna er
þaö til, hver heldur þvi við og þá
um leið — gegn hverjum eigum
við að berjast.
og þá eru blessaðir „verndar-
arnir” hvergi nærri. Þegar lög-
reglan hefur afskipti af vændi —
þá tekur hún yfirleitt stúlkurnar
fastar. I franska formálanum að
bókinni Þegar vonin ein er eftir
segir aö rúmlega 40 þús. vændis-
konur séu teknar fastar árlega
þar I landi en aðeins um 400
dólgar.
Starfsaldur kvennanna er
stuttur. Vændiskona sem komin
er vel yfir þritugt á um það að
velja aö fremja sjálfsmorö eða
dragast upp á ömurlegasta hátt.
Það eru ekki mjög margar konur
sem eiga afturkvæmt inn I
borgaralegt þjóðfélag úr þessum
bransa.
Maður horfir á þennan pira-
mida koma smám saman i ljós i
bók Jeanne Cordelier. Þaö fer
ekki hjá þvi að maður sjái hve
óhugguleg likindi eru milli þessa
fyrirkomulags og þess sem gildir
I hinni kapltallsku þjóöfélagsgerð
yfirleitt — nema hvaö vændis-
konur eru náttúrlega enn kirfi-
legar á botninum en venjulegir
verkamenn. Auk hryllilegs starfa
og aröráns upplifa þær daglega
alla þá siðferðilegu fordæmingu
og hatur sem fylgt hefur starfs-
grein þeirra frá upphafi.
Kvenhatur
Og það er ein af ástæðunum
fyrir þvl að þeir sem áhuga hafa á
kvenfrelsi hafa hlustaö grannt á
vændiskonur upp á slðkastið. Þær
hugmyndir og viðhorf sem
viðskiptavinir birta þeim varö-
andi kynllf og konur er oft hreinn
hryllingur. Og þessi viðh jrf eru
ekki gripin úr lausu lof'.i — þau
eru á feröinni I hugmyndafræði
viðkomandi þjóðfélaps.
Karlmenn eru ekkert aö vanda
sig við vændiskonur, hjá þeim fá
þeir útrás fyrir alla bælinguna,
brenglunina, hatrið, fyrir-
litninguna og ógeðið sem þeir
hafa á konum og kynlífi. Verstir
eru siðgæðispostularnir.
Ein dönsk vændiskona sagði i
viðtali við rauðsokka þar i landi:
„Ef ég segöi ykkur nöfnin á þeim
háttsettu körlum sem koma hing-
að i götuna á næturnar, til að
kaupa sér konu og bern hana
með hnútasvipu sér til íróunar,
þá skilduð þið kannski enn betur
hvers vegna þeir hinir sömu
menn eru svolitið seinir á sér i
sambandi við frelsismál
kvenna”.
Hver græfifr —
hver tapar
Hvers vegna láta stelpur hafa
sig út I vændi — og hvers vegna i
Staður hagstæðia
stórínnkaupa
$»íð

Kjöt, mjólk, brauð, pakkavörur
og niðursuðuvörur. Pappírsvörur,
kerti-leikföng og gjafavörur.
S^>
STORMARKAÐURINN
SKEMMUVEGI 4A KÓPAVOGI
i
Jeanne Cordelier: neðst I hátimbrubum piramfda.
ósköpunum láta þær dólga og
mellumömmur og kúnna fara
svona ofboðslega meö sig? Af
hverju risa þær ekki upp?
Þessum spvrningum svarar
Jeanne Cordalier smám saman,
fyrir sjálfa sig og aðrar, i bókinni.
Marie/Sophie á enga ósk heitari
en aö komast aö heiman — og les-
andi getur ekki láð henni það.
Dólgvrinn býður henni gull og
grænt skóga fyrst, þau byrja að-
búa, og svo einn góöan veöurdag
er kjminn timi til aö hún ,,fari út
að vinna”. Vændi er skjóttekinn
groöi fyrir dólginn og I huga
Marie er þetta einn af þeim at-
vinnumöguleikum sem til greina
koma. Systir hennar er fyrir
nokkru komin i bransann, allt i
kringum hana er vændi skoðað
sem sjálfsagður hlutur og slðast
en ekki sist þá veit enginn hvað
vændi er fyrr en hann hefur reynt
þaö (281). Þar að auki á Marie að
baki skelfilega reynslu og I fyrr-
nefndum formála segir að fjórða
hver vændiskona deili henni með
henm, þ.e. að þær hafa verið kyn-
ferðislega misnotaðar af feörum
slnum þegar þær voru börn.
Nú — þegar konur eru einu
sinni komnar i bransann og
komnar meö hinn óhjákvæmilega
dólg, snikjudýriö, hangandi viö
sig þá er hreint ekki hlaupið aö
þvi aö losna. Atvinnurekandi
horfir ekki þegjandi á verkamann
ganga burt meö atvinnutækiö
meö sér. Hagsmunir dólgsins eru
I húfi ef vændiskonan er meö upp-
steyt eöa gerir sig llklega til að
hætta. Dólgarnir eru svo aftur
handbendi enn annrra sbr. pira-
midann góða. Og það verður
aldrei hróflað viö vændi I þjóð-
félögum hins frjálsa framtaks á
meðan einhver græöir á þvi.
Ég held að þaö hljóti aö vera
niðurstaða þeirra sem lesa þessa
áhrifamiklu bókað baráttan gegn
vændi verði að vera þáttur I
baráttunni fyrir sósialisma og
kvenfrelsi.
Stillinn á bókinni er mjög sér-
kennilegur, þar skiptist á mynd-
mál og ljóðrænir kaflar annars
vegar og „slang” hins vegar. Þaö
er erfitt fyrir mig að segja nokkuð
um þýðingu Siguróar Pálssonar
af þvi að ég get ekki boriö saman
við frumtexta — en segja mætti
mér að nún væri svolltiö misgÖð.
Dagný