Þjóðviljinn - 28.11.1979, Blaðsíða 16

16 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 28. nóvember 1979
Frá
F j ölbr au taskólanum
í Breiðholti
Aðstoð vantar á skrifstofu skólans næstu
vikur vegna mikilla anna.
Upplýsingar i sima 75600 eða á skrifstof-
unni Austurbergi 5.
Skólameistari.
Hafnarskrifstofan
í Reykjavík
óskar að ráða sendil. Æskilegt að hann
hafi vélhjól.
Hafnarskrifstofan
Hafnarhúsinu.
Happdrætti
Þjóðviljans 1979
Allir sem fengið hafa heimsenda happdrættismiða
eru hvattir til að gera skil strax.
Viðbótarmiðar fást á skrifstofu happdrættisins og
hjá umboðsmönnum.
Happdrætti Þjóðviljans 1979.
Landssmiðjan
SÖLVHÓLSGÖTU• 101 REYKJAVIK-SÍMI 20 680-TELEX 2207
Vantarþig
hillur-hirslur
á lagerinn, verkstæðið, í bílskúrinn eða
geymsluna
©DEXION
Landssmiöjan hefur ávallt fyrirliggjandi allar
gerðiraf Dexion og Apton hillum. Uppistöðurnar
eru gataðar og hillurnar skrúfaðar á eða smellt í.
Það geturekki verið auðveldara.
f—■“““““
öllum þeim fjölmörgu sem heiöruöu minningu
Páls Lárussonar,
húsasmiöameistara, Egilsstöðum
og sýndu okkur samUB og vináttu viB andlát hans og útför
færum viB hjartans bestu þakkir.
Gufirún Guömundsdóttir,
synir og systkini hins látna.
Nær hálfa öld á hafi útí
Minningarorð um Elias Þórarinsson
sjómann frá Ólafsvik
1 dag má eignast á svipstundu
ótal kunningja, en aö leita eftir
vini, þaB er önnur saga. Hann er
þvi vandfundinn i dag á landi
voru. Þvi þykir mér heiöur aö þvi
aö geta með sanni sagt, að hér er
ég aö kveðja einn af fáum sönnum
vinum hér i Hafnarfirði.
Kynni okkar hófust með þeim
hætti, er nú skal frá greina. Þaö
bar til einn góöveöurs vordag i
mai árið 1960 að ég kom meö skip
mitt Hrefnu til Olafsvfkur. Viö
vorum á handfæraveiöum viö
Jökulinn. Þetta var einn af hinum
fógru morgnum, sem Ólafsvlk
hefur upp á aö bjóða, rennibliöa
og stafalogn. Víkin iöaði öll af lifi.
Lagstí var aö bryggju viö Norö-
urgaröinn. Trillukarlarnir aö
halda til handfæraveiða á vikinni.
Þar meö Elias. Honum lá samt
ekki meira á en svo, aö hann gaf
sér tima til aö taka viö landfest-
um frá okkur. Þaö voru snör
handtök þar að verki, sýnilegt að
hann var ekki að binda skip við
bryggju i fyrsta sinn. Kvikur og
snar i hreyfingum.
Komdu sæll, hver er maðurinn?
Elias heiti ég. Markús heiti ég ér
frá Hafnarfirði. Hvað er aö kunn-
ingi? Bilaður dinamór. Ekki er
það gott að verða að koma inn
núna, þvi þaö getur oröiö gott
fiskiri á vikinni I dag, það er i
torfum og veöur allsstaöar. Þaö
þýöir ekki aö fást um þaö, þvi' aö
við erum meö rafmagn til aö
starta i gang svo ég verö aö fá þaö
i lag. Hvernig er að fá ráfvirkja
hér? Þaðá aö vera ágætt, en þeir
koma svona upp Ur átta. Verk-
stæöið er hér rétt fyrir ofan.
Hvernig er að losna viö saltfisk
hér? Það er enginn vandi. Hann
Viglundur Jónsson i Hróa kaupir
megnið af trillunum og saltar. Er
hann traustur greiðslumaöur?
Hann Víglundur skal ég segja
þér: Hann er traustari en nokkur
banki. Pottþéttur maður i einu og
öllu. Láttu mig þekkja manninn;
meö honum i mörg ár á Fróöa. Er
hann heima? Já, hann kom Ur
Reykjavik i gærkvöldi. Og ef ég
þekki hann réttveröurhann kom-
inn á bryggjuna um sjöleytið.
Það stendur ekki á honum aö
greiöa götu þina, það skal ég
segja þér. Þetta er höföingi. Viltu
ekki koma og fá þér kaffisopa?
Má ekki vera aö þvi, kunnningi.
Kem þegarvið komum aö I kvöld,
þaö er alveg að koma fallaskipti.'
Þar meö var hann rokinn. TrQlan
beiö hans og sá guli á vikinni.
Þegar svo þeir fóru út höfnina
veifaði hann til okkar eins og viö
hefðum þekkst alla tið.
Um sjöleytiö kom svo Viglund-
ur ofan á bryggju, og hann var
fljótur aö greiða götu mína á all-
an hátt. Viö lönduöum röskum
tveimur tonnum af saltfiski.
Hann visaöi mér til rafvirkja, og
um kvöldiö var viögeröinni lokiö.
Um kvöldiö kom svo Elias um
borð, þeir höfðu fengið eitt og
hálft tonn, voru tveir á trillunni.
Sæmilegt það. Þegar Eliasfórfrá
boröi varö mér aö orði: Þú átt
einhverntimann leiö suöur, þá
máttu leita til min, ef þig vanhag-
ar um eitthvaö Elias. Þaö getur
veriö gott að eiga þig aö siöar
kunningi. Þarmeö var hann rok-
inn.
Elias Þórarinsson var fæddur
hinn 20. júni 1917. t húsi sem nefnt
var Varmilækur. Foreldrar hans
voru hjónin Fanney Guömunds-
dóttir og Þórarinn Guðmundsson.
Elias var elstur sex barna. Upp-
vaxtarár Elíasar voru eins og þá
var algengt i Ölafsvik. Atvinnu-
leysi meiripartinn af árinu, og
fátt um feita drætti. Og það var
algengt, að fólk þáöi af sveit.
Börn sem urðu aö lifa undir þvj,
aö ef foreldri þeirra heföu þegiö
fyrir greiöslu af hreppnum, þá
var litiö á þessi börn sem annars
og þriöja flokks fólk. Og þar sem
faöir Eliasar veröur snemma fyr-
ir heilsutjóni, hef ég grun um, aö
hjálp hafi þau hjón þurft frá
hreppnum, og þaö hafi ætlö sett
mark sitt á drenginn.
A þessum árum var þaö algengt,
aö togarafloti landsmanna, og
einnig af erlendum þjóöernum
skófu fiskimiö Ólafsvíkinga upp i
landsteina. Og tiöastir gesta voru
þeir er hátiö frelsarans nálgaöist.
Þá áttu þeir til meö aö toga á vik-
inni meö byrgö ljós, eöa breitt yf-
irnafn og einkennisstafi. Svo þaö
var ekki glæsilegt upp Ur áramót-
um fyrir Ólafsvikinga aö hefja
veiöar aö slíkum rányrkjustörf-
um nýloknum. Við þessi uppvaxt-
arskilyröi á sjó og viö land slitur
Elias barnskónum. Hann er far-
inn að róa á smábátum aðeins 12
ára gamall. Og þegar fermingin
var um garö gengin tekur sjórinn
viöhans lifsstarfi til nær fimmtlu
ára, þegar heilsa hans er brostin
og s jópokinn er lagöur á bakiö og
haldiö til lands. Þá er Elias held-
ur á hafiö eru hinar stærri trillur
talin til stórskipa. A smáskipum
fær hann undirstöðuþekkingu i
öllu er varöar eftirtekt viö fisk-
veiöar, enda margur góöur sjó-
maöurinn komið til starfa á hin
stærri skip einmitt þaöan,og ekki
gefið eftir i aflabrögöum, þegar
hin haröa lifsbarátta hófst um
frægö og frama á hinum stærri
fiskiskipum.
Elias tók svokallaö litla punga-
próf, sem kallaö var. Hann
var ætiö fengsæll aö mér er tjáö.
Athyglisgáfur Ellasar voru frá-
bærar. Mér hefur veriö tjáö, aö
þar sem Elias var i skipsrúmi,
hvortheldur hélt um stjórnvölinn
sjálfur, eöa var i starfi hjá öörum,
sýndi hann rikulega hæfileika.
Þegar veður versnaöi og straum-
hnútar nálguöust skipið var hann
mjög glöggur aö sjá til brota og ó-
laga, sem voru aö riöa á skipiö.
Hann foröaöi æöi oft slysi, og
jafnvel þvi aö menn færu fyrir
borð er sjór reið á bátinn.
Gæfustund rennur upp. Arið
1937 veröur ung kona fyrir þvi aö
missa eiginmann sinn frá fimm
ungum börnum. Gyöa Gunnars-
dóttir. HUn var gift Randver
Kristjánssyni sjómanni. Þetta
var þungur harmur fyrir 24 ára
konu sem stóö nú uppi meö hinn
unga barnahóp. Ég sýni hér að-
stæður hinnar ungu ekkju, lif
hennar fyrstu árin, þetta er sU
mynd, sem ungar ekkjur i þá
daga urðuaðbUa viö.Þaöer ann-
að i dag, þótt vinamissir sé ekki
sársaukalaus hverju sinni. Þegar
Gyða er oröin ekkja fær hUn
ekknabætur á mánuði-.Kr. 106,04
aura. A þessu átti hUn aö fram-
fleyta heimilinu. Þessa peninga
sótti hUntil Jdnasar Þorvaldsson-
ar kennara og siðar skólastjóra.
Hann var einnig oddviti i Ólafs
vík þá. HUn haföi engin efni á
þvi að kaupa kol í eldinn svo hUn
tók upp mó fram á fjalli i sam-
vinnu við hjálpsama nágranna. A
sumrin varð hUn aö bera mdinn á
bakinu framan Ur fjalli og heim.
Einnig hlóö hún upp i hrauka til
vetrarforða.
Einnig má geta þess, aö allan
þvott varðhún aö fara meö fram i
á, þar sem nú er rafstöðin og allt
boriö á höndum, að heiman og
heim. Gyða segir mér: Þetta var
ekki aðeins mitt lif. Þetta var li'í
margrakvenna,sem stóöu isömu
sporum og ég. Einn dreng missir
hún lOáragamlan af börnum sem
hún eignaðist meö Randver heitn-
um. Þáhafa þau tekið saman Eli-
as og hún. En þaö er áriö 1940,
sem þau hefja búskap. Þaö ár
eignast þau sitt fyrsta barn. En
þauáttueftir aö veröa sex. 5 dæt-
ur og einn sonur. Þorbjörg Guö-
mundsdóttir fyrrum ljósmóðir i
Ólafsvík sagöi mér, aö þaö hafi
verið mál manna þar vestra, að
Elias heföi verk aö vinna, aöeins
23 ára, þegar hann tekur aö sér
ekkjuna með fimm börn. En sam-
heldni þeirraGyöu og Elíasar var
einstök. Dugnaöur frábær og rik
sjálfsbjargarviöleitni.
Erfiöleikarnir voru margir.
Bakkabær hét hús þeirra, litið og
aö falli komiö. Hreppurinn var
beöinn um aöstoö, en hún var
vægast sagt naumt skömmtuð.
Ekknastyrkurinn stóö sem trygg-
ing og hjálpin frá hreppnum var
endurgreidd. En þeir heiðurs-
mennsem veittuþeimhjálp viö ai
endurreisa Bakkabæinn tóku ekki
eyri fyrir sitt framlag — en þaö
voru þeir Steinþór Bjarnason og
Hans frá Keldulæk.
Gyöa hefur óskaö eftir þvi viö
mig að færa öllum þeim sem
veittu þeim hjálp viö aö koma upp
sinum barnahóp i Ólafsvik á einn
eöa annan hátt sérstakar þakkir.
Hér er enginn öörum fremri aö
mati þeirra Elíasar og Gyöu og i
þeirra hjörtum eru allir jafnir.
Elias heitinn var eftirsóttur
sjómaður, og ávallt I skipsrúmi
með fengsælli skipstjórum i
Ólafsvik, — Viglundi Jónssyni á
Fróöa, Halldóri Jónssyni á Vik-
ingi, Guölaugi Guðmundssyni á
Glaö. Þetta segir sina sögu af sjó-
manninum Eliasi Þórarinssyni.
Þau Elias og Gyöa komu upp 10
mannvænlegum börnum I Ólafs-
vik.oghafa þau nú öll stofnaö sfn
eigin heimili vitt og breitt um
landiö.
Elias var meira en tveggja
manna maki. Han gat lyft stóru
Grettistaki, sem aörir i dag leika
ekki eftir. Ariö 1962 halda þau frá
Ólafsvik til Hafnarfjarðar og
kaupa hæö i húsi Tjarnarbraut 27.
Þar bjuggu þau siðan. Þaö fór nú
sem fyrr að Elias var ekki búinn
að vera lengi hér, er hann fer til
verka hjá hinu rómaöa fyrirtæki,
Einar Þorgilsson og Co. Siöar fer
hann til Haraldar Kristjánssonar
verkstjóra i Oliustöðinni. Hanner
nú sem fyrr eftirsóttur verka-
maður. Hann leitar einnig á sjó-
inn um tima.
Hann var einnig eftirsóttur
beitaingamaöur hér um slóðir.
Gyöa hefur beöið mig fyrir
þakkir til allra er greiddu götu
þeirra hér syðra. Sérstakar þakk-
ir vill hún færa stjórn sparisjóðs-
ins hér i Hafnarfiröi, sem ávallt
hefur leyst þeirra vanda með
sæmd, ef þau hafa þurft á að
halda.
Núhin siöari ár var Elías heit-
innheilsulitill maöur, sem hjarta-
og astmasjúklingur. Þetta var
þung byrði sem á heimiliö var
lögö. Meö samhjálp samherjans i
lifinu var þessi þraut honum ekki
eins þung. Gyða Gunnarsdóttir
stóö sem fyrr fyrir sinu. Þegar
svo var komiö aö Elias gat ekki
stundaö sjó gerist hann vaktmaö-
ur hjá Hafskip, en það er áriö
1970. Og sinnti þvi starfi til
dánardægurs. En Elias andaöist
aö kvöldi hins 15. nóvember.
Elias baö mig að færa öllum
kveöjusfna, sem á einn og annan
hátt veittu honum hjálp hin síö-
ustu ár i þungbærum veikindum.
Eitt nafn skal hér nefnt aö ósk
hins látna vinar.
Þaö er Arni Gunnlaugsson hrl.,
sem var honum i einu og öllu
sannur vinur i raun, þegar Elias
þurftiá aö halda i veikindum sin-
um hin siöari ár.
Sjálfur get ég ekki þakkaö Eli-
asi sem skyldi. En enginn veit
hver átt hefur fyrren misst hefur.
Minningarorðum minum er
lokiö um Elias Þórarinsson frá
Ólafsvík, sem skilaði nærri hálfri
öld á hafi Uti. Sannan son þjdöar
sinnar.
Égfæri Gyðu Gunnarsdóttur og
börnum þeirra einlæga samUB-
arkveöju og fjölskyldum þeirra.
Vinurkær.Farþúi friöi. Friöur
guö þig blessi. Hafðu þökk fyrir
allt og allt.
Að deyja er það dásamlegasta
viö þaö lif sem við lifum.
MarkUs B. Þorgeirsson
skipstjóri.