Þjóðviljinn - 04.05.1980, Side 6

6 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 4. mal 1980
Lúðvík Jósepsson
STJÓRNMÁL Á SUNNUDEGI
Jan-Mayen viðræður
Kortiö sýnir ioönuveiöisvæöi. Heila linan er fiskveiöiiandhelgi islands. Svörtu reitirnir sýna hvar loöna
hefur veriö veidd á mörkum fslensku landhelginnar og hvar fyrir noröan hana. Jan-Mayen er hins vegar
um 10 gráöur austur.
Þaö hafa oröiö allmiklar um-
ræöur aö undanförnu um haf-
svæöiö i kringum Jan-Mayen og
hafréttarlega stööu þeirrar eyjar.
Ekki hefir allt, sem sagt hefir
veriö og skrifaö um þaö mál,veriö
til glöggvunar fyrir þá, sem litiö
þekkja til aöstæöna.
Jan-Mayen-máliö er þó vissu-
lega mikiö mál og sannarlega
þess viröi, aö viö Islendingar átt-
um okkur á þvl, sem þar skiptir
mestu máli. 1 rauninni er Jan-
Mayen-máliö ekkert eitt og
aögreint mál.þaö er hluti af miklu
stærra máli, sem I heild varöar
hafréttarmálin noröur af efna-
hagslögsögu íslands. Þar er ekki
aöeins um hafsvæöiö f kringum
Jan-Mayen aö ræöa, heldur
einnig og ekki siöur hafsvæöiö viö
Austur-Grænland en noröan Is-
lenskrar efnahagslögsögu.
Efnahagslögsaga viö
A ustur-Grœnland
Eins og nú háttar málum hefir
efnahagslögsagan viö Austur-
Grænland veriö færö út til miölínu
viö Island noröur aö 67. breiddar-
gráöu. Efnahagslögsagan viö
Austur-Grænland nær þvl rétt
noröur fyrir algeng fiskimiö
Islendinga noröur og norö-vestur
af Vestfjöröum.
Efnahagslögsagan viö Island
hefir hins vegar veriö ákveöin
meö lögum I allar áttir út frá
landinu og I grundvallaratriöum
er hún miöuö viö miölinu-reglu
viö Grænland og Færeyjar, en
hins vegar viö fullar og óskertar
200 milur I átt til Jan-Mayen og I
átt til Rockall f suöur.
Þegar viö Islendingar færöum
út efnahagslögsögu okkar, miöaö
viö 200 milur, var I öllum aöal-
atriöum gengiö út frá miölinu-
reglu þar sem styttra var á milli
landa'en 400 sjómilur. A þeim
tfma var svonefnd ,,miðllnu-
regla” grundvallarskiptireglan
þar sem þannig stóö á.
Nú hafa oröiö i þessum efnum
miklar breytingar i þeim drögum
aö hafréttarsáttmála, sem um
þessi ákvæöi fjalla. Nú er
miölfnu-skipting ekki lengur
regla númer eitt. Þess I staö er nú
ákveöiö aö þar sem styttra er en
400mflur millilanda, skuli semja
um skiptingu svæöisins. Og fram
er tekiö aö i þeim samningum
skuli taka tillit tii aöstæöna og
sanngirnissjónarmiöa. Miölfnu-
reglan getur einnig komiö til
greina en er nú sett aftar i rööina
en áöur var.
Nú liggur oröiö ljóst fyrir, aö aö
þvf dregur, aö Danir og
Grænlendingar muni ákveöa út-
færslu efnahagslögsögunnar viö
Austur-Grænland noröan 67.
breiddargráöu. Þegar til þess
kemur ris strax upp spurningin
um þaö hvernig skuli haga skipti-
linunni á milli islenskrar efna-
hagslögsögu og grænlenskrar á
svæöinu fyrir noröan 67. gráöu.
Þar er komiö aö viökvæmu hags-
munamáli okkar Islendinga.
Hvernig ætti
skiptilínan á milli
íslands ogGrænlands
að vera norðan
67. gráðu?
Telja má víst, aöDanir hafi hug
á aö haga skiptilfnunni þannig, aö
miölinureglan veröi látin gilda.
Frá hálfu okkar Islendinga er slik
skipting þessa mikilvæga svæöis
óhagstæö og óeölileg. Sé litiö á aö-
stæöur og sanngirnissjónarmiö
er ljóst, aö réttur Islands er miklu
meiri en Grænlands. A Islandi lif-
ir þjóð, sem beinlínis byggir af-
komu sina á fiskveiðum, og sem
hefir nýtt þetta hafsvæöi aö
undanförnu. Grænlandsmegin er
hins vegar nær óbyggileg strönd,
svo til óbyggö. Þar liggur Isrönd
viö land nær allt áriö og þaöan
hafa engar fiskveiöar veriö
stundaöar.Ég tel einsýnt, aö miö-
linureglan á ekki viö i þessu til-
felli. Þegar Danir lýsa yfir út-
færslu noröan 67. gráöu eiga ís-
lendingar þvi aö mótmœla „miö-
linureglunni” og krefjast samn-
inga eins og hafréttar-sáttmálinn
gerir ráö fyrir.
Af tillitssemi viö Grænlendinga
gætum viö þó fallist á þá reglu,
aö Grænlendingar sjálfir fengju
aö stunda veiöar upp aö miölfnu-
mörkum, þó aö réttur Islendinga
næöi hins vegar alllangt út fyrir
þau mörk. Viö eigum hins vegar
ekki aö fallast á neinn veiöirétt
Dana á þessu svæði né heldur
Efnahagsbandalagsþjóöa.
Jan-Mayen svæðið
Svæöiö viö Austur-Grænland
noröan 67. gráöu er okkur Islend-
ingum mikilvægt viö margs
konar veiöar. Einmitt á þessum
slóöum hefir fslenski loönuflotinn
helst leitað noröur fyrir fslensku
lögsögumörkin.
Jan-Mayen-svæöiö er hliöar-
svæöi viö þetta Austur-Græn-
landssvæöi og vissulega hefir þaö
sitt gildi, einnig fyrir okkur Is-
lendinga. Viö vitum aö inn á þaö
svæöi gengur Islenski loönustofn-
inn sum árin, þó aö meira gangi á
Austur-Grænlandssvæöiö.
Þaö sem er sameiginlegt meö
báöum þessum norölægu svæöum
er, aö þau liggja upp aö Islensku
efnahagslögsögunni og eru þvi
nær okkur en öörum fiskveiöi-
þjóöum.Bæöi þessi svæöi eru þvi
okkar hagsmunasvæði.
Umræöan sem hér hefir orðiö
um Jan-Mayen-svæöiö hefir öll
beinst aö fiskimiöunum þar og
öörum hugsanlegum verömætum
sem þar kunna aö finnast. Slik
umræöa er röng og á of þröngu
sviöi, — hér er um aö ræöa hags-
munasvæöi okkar tii noröurs,
svæöi sem liggur upp aö okkar
fiskimiöum og sem er llffræöilega
tengt og skylt okkar hafsvæöi.
Deilan um Jan
Mayen
Þegar umræöan um Jan-
Mayen-svæöiö hófst fyrir alvöru á
s.l. sumri, beindist hún fljótlega
inn á nokkuö varhugaverðar
brautir. Ljóst var i máflutningi
Norömanna, aö tilgangur þeirra
var allur bundinn viö aö lokka
tslendinga til aö fallast á „norska
efnahagslögsögu viö eyjuna”;
gegn þvi aö tslendingar hættu öllu
múöri gegn fyrirætlunum þeirra I
þessum efnum, ætluöu Norömenn
svo aö „heimila” Islendingum aö
veiöa eitthvert magn af loönu viö
eyjuna, aö minnsta kosti um
nokkurt skeiö.
Af hálfu Islendinga bar mjög á
þvi, aö þeir óttuöustaö Norömenn
dræpu allan islenska loönustofn-
inn, „ef ekki yröi samiö”. Og svo
voru uppi barnalegar kenningar
um aö betra væri,að „frændur”
okkar, Norðmenn, heföu lögsögu
yfir svæöinu og gætu þar meö úti-
lokaö veiöar annarra, en aö svæö-
iö yröi áfram alþjóðasvæöi.
Auövitaö var allur þessi mál-
flutningur fráleitur og markaöur
stundar-hagsmunum og reyndar
gyllivonum
Jan-Mayen-málið var og er
miklu stærra mál en svo aö um
þaö sé hægt aö semja meö nokk-
urri milligjöf I formi loönutonna I
eitt eöa nokkur ár.
Hafsvæöiö viö Jan-Mayen hefir
skiljanlega margvlslega og mikla
þýöingu fyrir okkur Islendinga og
varöar okkur meir en alla aöra.
En hver er hafréttar-
leg staða Jan-
Mayen?
Jan-Mayen hefir mikla sér-
stööu sem eyland. Eingarréttur
Norömanna á eyjunni er slður en
svo óvéfengjanlegur. Eyjan er
óbyggö, þannig séö, aö þar er
engin föst búseta, þar er ekki um
venjulegt samfélag aö ræöa.
Eyjan er langt frá Noregi og
aöskilin þar frá af djúpum úthafs-
álum. Eyjan er hins vegar á land-
grunni eöa landgrunnsframleng-
ingu Islands. Islendingar hafa
nýtt eyjuna og áskildu sér réttar-
stööu til hennar á sinum tlma.
I hinum nýja eða væntanlega
hafréttarsáttmála er aö visu gert
ráö fyrir, aö eyjar eigi jafnan aö
fá efnahagslögsögu. Sú takmörk-
un er þó sett aö ,,rocks”,sem ekki
geta framfleytt mannlifi,
skuli ekki öölast þennan rétt.
Auövitaö koma upp margvisleg
ágreiningsefni um efnahagslög-
söguréttinn og slik ágreiningsefni
koma upp um „óbyggöa” eyju,
fjarri heimalandi og á landgrunni
annars lands, eyju sem ekki hefir
i reynd getaö framfleytt
mannfélagi. — Þaö er þvi öld-
ungis óvist aö Jan-Mayen eigi
hafréttarlega stööu til efnahags-
lögsögu. Af þessum ástæöum og
fleirum hafa Norðmenn dregið aö
færa út lögsöguna viö Jan-Mayen,
þó aö þeir hafi ekki látiö standa á
sér meö útfærslu annars staöar.
Getum við samið við
Norðmenn um Jan
Mayen?
Samningaviöræöurnar við
Norömenn um Jan-Mayen hafa
veriö viö þaö miöaöar aö samn-
ingar gætu tekist milli þjóöanna
um máliö.
Grundvallarsjónarmiö okkar I
slikum samningum hljóta aö
veröa þessi:
1. Norömenn viöurkenni
skilyröislaust 200 milna óskerta
fiskveiöilandhelgi og efnahags-
lögsögu lslands. (Miölinuregl-
an falli þar niöur). A þetta
veröa Norömenn aö fallast
áöur en lengra er haldiö, þvi
allir sem til þekkja viöurkenna,
aö I úrskuröi myndi tsland fá
sitt sjónarmiö I þessumefnum
viöurkennt skilmálalaust.
2. Allar fiskveiöar á Jan-Mayen-
svæöinu veröi byggöar á
helmingaskiptareglu á milli
þjóöanna. I þeim efnum má
ekki aöeins vera um að ræöa
loönu, heldur einnig kolmunna,
þorsk, rækju og annan fisk. Allt
veiöisvæöiö er tengdara íslandi
en Noregi og sé þar um opið liaf
aö ræöa hafa Islendingar yfir-
buröa aöstööu til aö nýta þaö
umfram allar aörar þjóöir.
3. Samningar veröa aö takast um
skiptingu botnsvæöisins viö
eyjuna, og allir samningar
veröa aö vera ötlmabundnir og
óuppsegjanlegir.
4. Skýr samningur veröi geröur
um aö ekki verði ráöist I ollu-
boranir á Jan-Mayen-svæöinu,
nema meö samkomulagi
beggja þjóöanna, eöa sam-
kvæmt úrskuröi sérstakrar
sérfræöinganefndar, sem
báöar þjóöirnar eiga aöild aö.
Oliuboranir á svæöi noröan 70.
breiddargráöu, eins og hér er
um að ræöa, eru gifurlega
áhættusamar. Norömenn hafa
sjálfir deilt um réttmæti þess
aö leyfa oliuboranir viö Noreg
noröan 62. gráöu. Þeir hafa
óttast áhættuna af mistökum
vegna sinnar strandar og sinna
fiskveiöa. — En hvaö þá um
oliuvinnslu norður við Isrönd og
Framhald á bls. 21
Novaja —'
Semlja ^