Þjóðviljinn - 04.05.1980, Qupperneq 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 4. mal 1980
Bréf rithöfundanna 45
um að Alþýðubandaiagið
sjái til þess með lævísi/ að
aðeins hollvinir þess
komist í efstu flokka til
starfslauna, er ömur-
legasta skjal sem sést
hefur lengi.
Ofmat'
og vanmat
ABstandendur þess hafa reynt
aB skjóta sér á bak viB yfirlýs-
ingar um aB þeir rithöfundar
sem i þessum flokkum eru séu
ágætir og alls góBs maklegir og
þaB sé ekki ætlunin aB hreyfa
hár á höfBi þeirra. í skásta falli
ber slikt tal vott um undarlega
blindu — eins liklegt aB ekkert
sé aB marka þaB/Samanber þaB
Flokkspólitík og
reisn rithöfunda
Ef svo er, þá er rétt aB menn
beri slik viBhorf fram hispurs-
laust og hætti pólitisku
ofsóknarhjali. Ég held aB þessi
viBhorf séu afleit, en þau eru aB
minnsta kosti umræBuverB.
Til elsku mömmu
AnnaB er vont viB bréfiB: meB
þvi er málum rithöfunda visaB
til Alþingis aftur, til stjórnmála-
flokkanna. ÞaB er vesæl uppgjöf
og fráhvarf frá þvi
sem rithöfundar höföu
áBur mjög á lofti: aö
þeirra samtök ættu aB
ÖMURLEGTSKJAL
vesalmennskuhjal sem Ingimar
Erlendur Sigurösson hefur uppi
um þær systur Jakoblnu og
FriBu Siguröardætur.
Upphlaup þessara höfunda
hlýturnefnilega, hvaö sem hver
segir, aö vera til þess falliö aö
koma þvi inn hjá almenningi
(sem er kannski ekki of vel
upplýstur um þaö hvernig allt er
I pottinn búiö) aB hæfileikar
þeirra sem sitja I efstu flokkun-
um séu ofmetnir einmitt af þvi
aö þeir séu ,,á eöa I” AlþýBu-
bandalaginu, en geta hinna
vanmetin af þvi þeir eru ekki I
náöinni hjá þeim skelfilega
flokki.
Bréf höfundanna, sem hafa
svo djúpa samúö meB sjálfum
sér, aö þeir skipa sér fyrirhafn-
arlaust á bekk meö pislarvott-
um verstu haröstjóra, kállar þvl
miöur á umtal um einstakar
persónur ef aö menn vilja sýna
fram á fáránleika þess. ViB lát-
um okkur hafa þaö. Og höldum
okkur þá, eins og beint liggur
viö, aö þeim fjórum höfundum,
sem I ár hafa hlotiö starfslaun I
niu mánuöi.
Fjórar konur
Nefnum Jakobinu Siguröar-
dóttur og Svövu Jakobsdóttur. I
þeirra dæmi sýnist ásökun um
flokkspólitik eiga vel viö: Hafa
þær ekki báöar komiö mikiö viB
sögu hjá islenskum sósialist-
um? gætu menn spurt. Vlst er
svo. En hvaö um þaö? Veröur
framlag þeirra til bókmennta
ómerkara fyrir þaö? A aö refsa
þeim fyrir þaB þegar umsóknir
þeirra um starfslaun eru rædd-
ar meö öörum? Ef aö stjórn
launasjóös heföi hafnaö
umsóknum þeirra af ótta viö
uppákomur eins og þær sem nú
hafa orBiö, þá heföi hún veriö aö
láta undan kröfum um pólitiska
mismunun. Þvi þaö væri synd
aB segja aö þessir tveir ágætu
höfundar heföu komiö mjög viö
sögu hjá launasjóBi áöur (nema
Svava og þá I sambandi viö
lagasetningu á alþingi).
Jakobina hefur einu sinni áöur
fengiö þriggja mánaöa laun úr
þessum sjóöi. Þrjátlu og þrir
höfundar af öllum litum og lög-
un hafa notiö slikra launa leng-
ur en hún. Og Svava Jakobs-
dóttir hefur aldrei fyrr fengiö
starfslaun úr sjóönum.
Tvær konur, báöar skáld-
sagnahöfundar, Þórunn Elfa og
Gréta Sigfúsdóttir, skrifa undir
mótmælabréfiö. Þórunn hefur
fengiB 15 mána&a starfslaun úr
Launasjóöi og Gréta 12 mánaöa.
Menn geta svo velt þvl fyrir sér I
góöu tómi, hvort þetta bendi til
þess aö bókmenntaframlag
mótmælenda sé vanmetiö.
Ólafur Jóhann
og Indriöi
Ólafur Jóhann Sigurösson er
nú i efsta flokki. Indriði G.
Þorsteinsson er einn þeirra
mótmælenda sem lætur aö þvl
liggja meö undirskrift sinni, aB
þeir skáldsagnahöfundar tveir
séu settir hver i sinn hóp eftir
pólitik. Okkur dettur ekki I hug
ab bera þessa höfunda saman
hér. En ef viö höldum okkur
aöeins viö fjármál, þá hefur
Olafur Jóhann fengiö samtals
fimmtán mánaöarlaun hjá
launasjóöi. Indriöi hefur fengiö
sextán — þar af tólf mánuöi hjá
þeirri skelfilegu sjóöstjórn sem
hann vænir um glæpsamleg
afglöp i starfi. Gleymum þvi
ekki heldur, aö Indriöi hefur
heiöurslaun frá Alþingi, hann
hefur haft sérstök laun til aö
semja rit um Kjarval, fyrir utan
þaö sem hann skrifar
Svarthöföa I Visi og hneykslast
þar niöur i tær yfir þvl, að lista-
menn séu alltaf að væla um aö
þeir þurfi styrki. Meöan Indriöi
þannig vasast I mörgu hefur
Ólafur Jóhann helgaö sig
bókmenntum afdráttarlaust, án
þess landar hans hafi kunnaö
honum umtalsveröar fjárhags-
legar þakkir fyrir. AB visu fékk
Olafur Jóhann bókmenntaverö-
laun Noröurlandaráös, en þar
voru aö verki djöfuls
Skandinavar og þá er ekki aö
marka eins og SvarthöfBi veit.
Hægri
og vinstri?
Einstaka manneskja er aö
láta lita svo út sem I úthlutun úr
launasjóöi komi fram mikil
mismunun á vinstrifólki og
hægrifólki. Ingibjörg Þorbergs
spyr I Morgunblaöinu á
miövikudag: ,,Sú spurning
vaknar hvort hægri menn séu
svona miklu lakari rithöfundar
en þeir vinstri”. Merkileg
spurning aö sjálfsögöu, en i
raun og veru er hún ekki á
dagskrá. Þeir 45 sem skrifa
undir mótmælaskjaliö eru vist
sumir svo langt til hægri og aör-
ir svo langt tíl vinstri, aö þeir
sjá hvor annan ekki verulega
nema I besta kiki (nema þá þeir
hittist hinumegin?). Baldur
Oskarsson, talsmaöur undir-
skrifara, segir I Morgunblaðinu
á þriöjudag, aö undir plaggiB
skrifi m.a. ungir rithöfundar,
sem fái ekki starfslaun af þvl
þeir séu vinstra megin viö
Alþýöubandalagiö.
Sem fyrr segir: þaö er ömur-
legt aö þurfa aö velta fyrir sér
þeim lágkúrulegu pólitisku
merkingum sem bréfritarar
bjóöa upp á. En gott og vel,
•þetta vildir þú, Georges Dandin.
Fjóröi maöur I nlu mánaöa
flokki er Ólafur Haukur
Símonarson. Hann mundi.sam-
kvæmt merkingartlskunni, eiga
þaö sameiginlegt meö undir-
skrifurum mótmælabréfsins
eins og Olafi Ormssyni, Pjetri
Hafstein Lárussyni og Þorsteini
Marelssyni, vera „til vinstri
viö Alþýöubandalagiö” og
meira en reiöubúinn til aö
punda á þaö fyrir kratisma.
Samkvæmt formúlum Baldurs
‘Oskarssonar og Ingimars
Erlendar ætti Allaballinn I lána-
sjóöi aö refsa Olafi Hauki fyrir
svoleiöis óþægö. En þvi er ekki
aö heilsa. Og þá er spurt: Dettur
engum I hug aö spyrja aö þvl,
hvaö rithöfundar ha/i gert?
Skiptir þaö ekki máli hvaö Olaf-
ur Haukur hefur veriö aö skrifa
og svo þeir þremenningar og
frændur þeirra? Er þaö kannski
kjarni málsins, þegar öllu er á
botninn hvolft, aö bréfritarar
séu aö fara fram á, aö menn
gefist upp fyrirfram viö þær
starfsreglur, sem gera ráö fyrir
aö reýnt sé aö meta framlag
manna til bókmennta, og láta
félagsskirteini I rithöfunda-
félagi koma I sta&inn og basta?
axla ábyrgö á þessum starfs-
launamálum sjálf. Enda ekki
nema von — sú þingkosin nefnd
sem á aö sýsla meö Lista-
mannalaun hefur sýnt, aö á
þeim vettvangi er ekkert hægt
aö gera sem máli skiptir lista-
mönnum til hagsbóta — og er
nokkuö sama hverjir I slikri
nefnd sitja, þvi miöur.
Rithöfundasambandiö ber
ábyrgö á stjórn launasjóös. Eitt
er vist: það er sama hvernig sú
stjórn starfar, þaö veröur alltaf
til mjög óánægöur minnihluti
(sem getur myndast eftir ýms-
um leiöum). En slíkur minni-
hluti getur ekki fundiö sér neitt
ráö verra en einmitt þaö aö
hlaupa til elsku mömmu á
Alþingi og biöja hana aö bjarga
sér undan meirihlutanum I
samtökunum.
Jón úr Vör er einn þeirra sem
sér aö þaö er heimska aö taka
undir hiö flokkspólitiska hjal.
Hann skrifar I Mbl. grein á
miövikudag um rithöfundalaun
og segir þar:
„Rithöfundar hafa skipst I tvo
hópa. Sá fyrri — og liklega
fjölmennari — vill hafa styrkina
hærri og þá handa færri höfund-
um, og skipta nokkuöum menn I
betri sætunum, hinn — og I þeim
flokki er undirritaður mjög
eindregiö — vill skipta megin-
hluta þess fjár sem til fellur á
hverju ári, til nokkuö margra
svo aö þeir geti aö jafnaöi unniö
aö ritstörfum ásamt öörum
aöalstörfum. Þau laun falli
árvisst til viöurkenndra rit-
höfunda. En hluta af launasjóöi
veröi ár hvert variö I jafna
lausastyrki handa byrjendum”.
M.ö.o.: þaö er brugöiö upp
valkostum á málefnalegan hátt.
Jón talar lika um útfærslu
dæmisins, um einn aöalsjóö
fyrir hverja listgrein osfrv.
Menn þurfa ekki aö vera
sammála Jóni, vitanlega, en
hann er inni á þeim brautum
þar sem hægt er aö efna til
vitlegrar umræöu. Hann er aö
ræöa um nýja heildarskipan á
úthlutun fjár tii listamanna.
Þaö sakar ekki aö minna á þaö,
aö í'fyrra geröi úthlutunarnefnd
Listamannalauna samþykkt
sem mælti meö þvi aö hún sjálf
yröi lögö niöur, og ný heildar-
stefna mótuö i þessum málurn.
Ég held mönnum væri nær aö
velta vöngum yfir slikum
möguleikum en aö taka undir
hiö ömurlega tal um kúgun
Alþýöubandalagsins — sem
Ihaldiö er sammála um aö öllu
ráöi, en ystavinstriö er sannfært
um aö ráöi engu fyrir borgara-
skapnum!
Arni Bergmann.
Arni
Bergmann
skrifar
*sunnudags
pistill
Heildarstefna
Fólk leitar . . .
Framhald af bls. 24.
fannst þaö höföa til min og i þvi
gæti ég best reynt að liðsinna fólki
og ég hef ekki oröiö fyrir
vonbrigðum. Mér finnst sá
boöskapur sem kirkjunni er falið
aö boða, eiga erindi viö
samtimann. Starf mitt gerir kröf-
ur til tengsla viö fólk sem ég reyni
að rækja eins vel og ég get og
þann þátt starfsins þykir mér
vænt um. Ég er i þeirri forrétt-
indaaöstöðu að fá aö eiga stundir
meö samborgurum minum þegar
gleði þeirra er mest og einnig
þegar sorgin særir dýpst. Þessi
reynsla með söfnuöinum bætir
fyllilega upp þá niöurlægingu sem
maður verður oft fyrir, bæöi i
fjölmiölum og af hálfu rikisvalds-
ins.
Hvaö finnst þér erfiöast I starf-
inu?
— Það er vitaskuld mjög erfitt
að horfa upp á sáran siBknuð
vegna ástvinamissis, sérstaklega
þegar ungt fólk fellur frá eöa vofi-
veifleg slys veröa. En sllkt kemst
fólk oftastnær yfir, oft meö hjálp
trúarinnar. Oöru máli er aö
gegna meö alls konar sambúöar-
vandamál, þau mál eru kannski
hvaö erfiöust einkum þegar
drykkjuskapur er meö i spilinu
sem oft er. Og oftar en ekki leitar
fólk hjálpar of seint, þaö hefur
kannski verið lengi að möndla
málin meö sér og aö lokum er allt
komiö I óleysanlegan hnút og eina
lausnin er skilnaöur.
Reynir þú I öllum tilvikum.
þegar þú talar milli hjóna, aö fá
þau til aö hætta viö aö skilja?
— Samkvæmt lögum ber aö
reyna sættir. Hins vegar er oft
búið aö særa það djúpum sárum,
að sýnilegt er aö aldrei muni gróa
um heilt. Annar aðilinn eöa báöir
eru þá ekki til viðtals um sættir.
En i mörgum tilvikum er útlitiö
ekki svo slæmt. Þá legg ég mig i
framkróka við að hjálpa fólkinu
að leiðrétta þau mistök sem
framin hafa veriö. Venjulegast
gef ég hjónunum mánaöarfrest
eða þar um bil og bið þau aö fara
eftir ákveðnum leiöbeiningum
minum og tala svo við mig aftur
að þeim tíma Jiönum. Verulegur
hluti þeirra hjóna sem ég hef tal-
að á milli hafa hætt viö aö skilja
a.m.k. um sinn. Um fullkomnar
sættir er erfitt að fullyröa.
Tilfinningakaldir
karlar
Hvor aöilinn finnst þér
samvinnufúsari, karlinn eöa kon-
an?
— Yfirleitt eru bæöi samvinnu-
fús. Hins vegar get ég ekki neitaö
þvi, aö karlar eru oft tilfinninga-
lega lokaðri. Kannski liggur
ástæöan I uppeldinu og tiðarand-
anum I þjóðfélaginu.
„Karlmennsku” skilja sumir sem
þaö að foröast bliöuhót, hlýju eöa
nærgætni en sýna þess I staö
hörku. En um þetta sem annaö er
samt varlegt aö alhæfa.
— Konur finnst mér aftur á
móti opnari oft á tiöum og mér
þykir þaö jákvætt aö þær eru i
auknum mæli farnar aö neita aö
sætta sig viö óþolandi hjónaband.
Ofbeldi algengt?
Telur þú aö ofbeldi sé beitt I
einhverjum mæli á Islenskum
heimiium?
— Þvi miður held ég að likam-
legt og andlegt ofbeldi á islensk-
um heimilum sé algengara en
margan grunar. 1 þessum málum
er erfitt að fullyröa nokkuö þar
sem ekki eru til haldgóöar sann-
anir. Ég byggi þessa skoöun mlna
á viðræðum við marga þeirra
sem kynnast innviöum heimil-
anna 1 gegnum störf sín. I flestum
tilfella þar sem líkamlegt ofbeldi
á sér staö held ég að þaö bitni á
konunni. En auövitaö liöa börnin
fyrir aö þurfa að horfa upp á slikt.
Aö lokuin, Svavar, telur þú aö
prestur gcti veriö sósialisti?
— Þaö getur nú veriö erfitt að
svara þvi meö einföldu jái eöa
neii. Þaö veltur talsvert á þvi
hvern skilning viö leggjum I oröiö
sósialisti. Sósialismi sem leggur
áherslu á samhjálp, þjóöfélags-
legt réttlæti og viðurkennir tilvist
Guðs en gerir ekki kröfu um aö
vera guö þarf ekkert að vera and-
stæöur kristindómi. A þeirri
forsendu getur prestur allt eins
veriö sósialisti.
— hs.