Þjóðviljinn - 21.03.1981, Blaðsíða 20

20 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 21,—221. mars 1981.
Kveðjuorö
Einar Jóelsson
frá ísafirði
Fæddur 4. júní 1902 — Dáinn 13. mars 1981
Norðan megin á eyrinni við
Skutulsfjörð gengur götu gamall
maður og fer sér hægt. Hann ber
hnýtta hönd fyrir augu, skyggnist
fram á spegilsléttan fjörðinn og
Djúpið, þar sem Bjarnarnúp ber
við himin. Hann kemur auga á
trillu og hún fær athygli hans
óskipta um stund...
Sá sem byrjar sjómennsku
aðeins átta vetra gamall og hefur
stóran hluta ævi sinnar verið að
veltast um miðin i misjöfnum
veðrum, fyrst á sexæring og loks
á togurum, sá maður er bundinn
undarlega sterkum böndum viö
hafið. Þar hefur mörg báran
verið stór.
Hann er til að mynda enn
munstraður á vélbátinn Njörð
sem nú er lengi búinn að liggja
ásamt öðrum skektum á sjávar-
botni úti fyrir ystu nesjum. Sem
leiftur liða um hugskot hans
horfnir félagar... en svo heldur
hanngöngu sinniáfram. Feröinni
er heitið i lágreist timburhús, rétt
ofan við fjörukambinn. Þar
verður gerður stuttur stans, þegið
bleksvart kaffi og fáeinir molar,
og skrafað um málefni liðandi
stundar. En ekki verður hjá þvi
komist aö svala forvitni ungra
húsráðenda um liðna tíð og það er
ekki komið að tómum kofa þar
sem i hlut á þessi gamli þulur,
hvítur fyrir hærum, lotinn, meö
hrjúfa reynslu i röddinni.
Þessi maður er Einar Jóelsson.
Hann veröur lagöur til hinstu
hvildar i Bolungarvik i dag.
Einar Jóelsson var fæddur 4.
júni árið 1902 aö Uppsölum i
Seyðisfirði viö Jsafjaröardjúp.
Foreldrar hans voru þau Jóel
Einarsson frá Kleifum, dóttur-
sonur Jóns skálda Jónssonar, og
Kristin Aradóttir, Guðmunds-
sonar frá Uppsölum. Þegar Einar
var aðeins fjögurra ára fékk faðir
hans berkla, sem drógu hann til
dauða á fáum árum. Fjölskyldan
leystist snögglega upp vegna
þessara veikinda fööurins og
Einar varð að alast upp hja
vandalausum, reyndar á svo
mörgum bæjum að tala má um
flæking. Eftirfermingu varb sjór-
inn hans aðal heimili.
Þaö eru mikil örlög að alast upp
á flækingi milli vandalausra á
Islandi f byrjun þessarar aldar.
Sú lifsreynsla er hörð, á stundum
átakanleg, og undan þeirri byröi
hefur margur maðurinn kiknaö,
aörir harðnað við mótlætið. Allt
að einu setur slik reynsla svip
sirm ævilangt á þann sem i hlut á,
ekki einasta viðmót og lifsskiln-
ing, heldur einnig oft á likamlegt
atgervi.Einar Jóelsson trúöi þeim
sem þessar linur ritar fyrir mis-
jöfnum kjörum bernsku sinnar.
Þar var margt með ólikindum og
veröur ekki tíundaö hér. En um
fáa aðra en Einar finnst mér
vlsuorð skáldsins eiga betur viö,
þarsem það segir: „Kjörin settu
á manninn mark/meitluðu svip
og stældu kjark.”
Lifsreynsla þeirra sem fæddir
eru um si'ðustu aldamót er um
margt mjög merkileg. Einar
Jóelsson lifði þaö meðal annars
að sjá islenska verkalýðsstétt
verða af afli og reyndi þaö á eigin
kjörum. Sú var tiðin að sjó-
mönnum var gert að standa á
dekki svo lengi sem þeir héldust
vakandi þegar vel bar i veiði,
jafnvel sólarhringum saman, án
nokkurs svefns. Sá sem ekki var
þeim vanda vaxinn gat tekið pok-
ann sinn. Sfðan voru Vökulögin
sett og Ur þessum þrældómi dró
mikiö.
Einar lifði það aö sjá þjóðina
verða bjargálna, sjá börn sin og
barnaböm hljóta betri upp-
vaxtarskilyrði en tiðkuðust i
hans eigin bernsku. En ekki er öll
þróun jafn ánægjuleg. Það þarf
sterk bein til að þola góða daga.
Einari fannst að margir af
fory stumönnum verkalýðs-
stéttarinnar hefðu gerst deigir i
hinni pólitisku baráttu fyrir þvi
samfélagi jafnréttis, sameignar
og lýöræöis, sem hann dreymdi
um. Þeim draumi má likja við
skip sem enn á margar rastir
ófarnar.
Hann var i hópi, þeirra manna
sem héldu sér róttækum og
vakandi þar til sláttumaðurinn
slyngi kvaddi loks dyra með ljá
sinn. Og þaö var ekki hans still að
skafa utan af hlutunum þegar
talið barst að pólitik, hvorki yfir
kaffibolla heima i eldhúsinu
þeirra Torfhildar, né á manna-
mótum. Málfar hans var kjarnyrt
og alþýðlegt á gamla vlsu, gam-
ansemin einkennandi þáttur i öllu
fasi hans. Einatt sagði hann við
mig drynjandi hrjúfri röddu, með
striðnisglampa i augum, þegar
við hittumst: „Jæja lagsi, hverju
viltu nú ljúga i mig i dag?”
Eftir að Einar hætti
sjómennsku gekk hann að
störfum við fiskvinnslu i landi,
við saltfiskinn eða i ishúsi. Þá
gafst loks nokkur timi til félags-
starfa. Einar var söngmaður
ágætur allt frá unglingsárum og
haföi yndi af starfi sinu með
Karlakór tsafjarðar um árabil.
Einhvern tima mun hafa komiö
til tals að styrkja hann til söng-
náms en ekki vildi hann þiggja þá
ölmusu. Þótt röddin væri farin að
gefa sig siðustu árin, var áhuginn
samur og fyrr, og mér er minnis-
stætt eittsinn er svo velvildi til að
tónlistarmaður gekk i garð er við
Einar sátum aö spjalli. Það var
ekki að sökum að spyrja, eftir
stundarkorn sagði Einar: „Jæja
lagsi, troddu nú skammelin”.
Og þaö voru kyrjuð karlakórslög,
en einnig Nallinn og Ég kveiki á
kertum mi'num. Hann yfirgnæfði
okkur báða eins og atvinnusöng-
vari, þótt hann væri hátt á átt-
ræðisaldri.
Einar var i fyrsta trúnaðar-
mannaráöi verkalýðsfélagsins
Baldurs. Hann tók einnig rikan
þátt I starfi sósialista og her-
stöðvaandstæöinga á Isafirði, þar
sem hann lét sig aldrei vanta á
fundi. Þaö var ekki áreynslulaust
fyrir hann aö staulast viö stafinn
sinn upp ótaldar tröppur Alþýðu-
hússins i Sjómannastofuna eða á
aðra fundarstaöi, en hann lét sig
hafa það, enda harður af sér. Það
M IJA
...SkiOi?
Tökum í umboðssölu allar gerðir af
skíðavörum fyrir börn og fullorðna.
Seljum einnig hin heimsþekktu skíði,
DYNASTAR og ATOMIC.
Ef þú vilt kaupa eða selja, komdu þá til
okkar.
UMBOÐSSALA MEÐ
SKÍfíA VÖRUR OG HUÓMFLUTNINGSTÆKl
íMJiWfl
GRENSÁSVEGI50 108REYKJAVÍK SÍMI: 31290
er einnig til marks um seiglu
hans, aö þá fyrst fannst honum
timi til kominn aö hætta við
flökun og annan starfa frystihúss-
ins þegar bólgnir fætur komust
ekki lengur f stigvélin. Samt held
égað hann hafi aldrei sætt sig við
það hlutskipti aö veröa óvinnufær
og sitja auöum höndum. Sá sem
fer til sjós átta vetra gamall, við
ónefnda vosbúð, kann ekki að
taka slikum örlögum.
Einar kvæntist Torthildi Torta-
dóttur frá Asparvik i Stranda-
sýslu og sambúð þeirra hafði
staöið i 51 árþegarhann andaðist.
Þeim varð 6 bama auðið. Tvær
telpur dóu kornungar, en upp
komust þau Kristin, Jónatan,
Sævar og Torfi; þeir tveir siöast-
nefndu nú búsettir á tsafirði.
Torfhildur var manni sinum allt
siðustu árin i erfiðum veikindum
hans og hjúkraöi honum af mikilli
umhyggju, þótt hún hafi sjálf ekki
gengið heil til skógar.
Þessar siðustu vikur og daga i
tilveru Einars Jóelssonar hefur
verið óvenju kalt hér noröur við
DjUp og göngin æði snjóþung
heim að litla húsinu þeirra Torf-
hildar á Bökkunum.
Hestfjallið og Folafótur eru al-
hvit en tignarleg, og jörð öll i
klakaböndum þar sem áður tölti
ungur sveinn milli lágreistra
bæja: Fótur undir Folafæti,
Hestur undir Hestfjaili, Kolakot,
Grjóthlað... Allt er nú komið i
eyði. „Svo hleypur æskan unga
óvissa dauðansleið sem aldur og
ellin þunga; allt rennur sama
skeið.” Það er sérkennileg til-.
viljun að svo skuli viðra þessa
siðustu hérvistardaga manns sem
átti bernsku fremur óbliöa.
Ég vil þakka þeim Einari og
Torfhildi margar ánægjustundir
og votta bömum þeirra og barna-
börnum og öðrum ættmennum
samúð, nú þegar gamli maðurinn
siglir á önnur mið.
Hallur Páll Jónsson.
F élagsmálanámsk eið
verður haldið dagana 23. mars til 6. apríl
og mun það standa i 6 kvöld.
Viðfangsefni: Framsögn, ræðumennska,
fundarstjórn og fundarreglur.
Leiðbeinendur verða Baldvin Halldórsson
leikari og Steinþór Jóhannsson frá MFA.
Nánari upplýsingar veittar á skrifstofum
félaganna.
Verkamannafélagið Dagsbrún
Verkakvennafélagið Framsókn.
Laugardaginn 21. mars kl. 1(5.00
Danska skáldið UFFE HADER les úr
ljóðum sinum og fjallar um skáldskap
sinn og nútimaljóðlist i Danmörku.
Sunnudaginn 22. mars kl. 17.30
Dagskrá til heiðurs SNORRA HJARTAR-
SYNI á vegum Máls og menningar og
Norræna hússins.
Sverrir Hólmarsson og Hjörtur Pálsson
fjalla um ljóðin.
Upplestur: Óskar Halldórsson
Ragnheiður Árnadóttir
Silja Aðalsteinsdóttir
Þorleifur Hauksson
Guðrún Tómasdóttir syngur við undirleik
Ólafs Vignis Albertssonar lög eftir Atla
Heimi Sveinsson og Hallgrim Helgason
við ljóð eftir Snorra Hjartarson.
Mánudagur 23. mars kl. 20.30
ANDERS KVAM frá Noregi heldur fyrir-
lestur: ,,Vegetasjon i byer og tettsteder”.
Verið velkomin NORRÆNA
HUSIO