Þjóðviljinn - 15.07.1981, Blaðsíða 6

Þjóðviljinn - 15.07.1981, Blaðsíða 6
6 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 15. jlíli 1981 Hraf n Sæmundsson • á dagskrá Búa ætti svo í haginn fyrir aldrað fólk að ellin gæti orðið því besti tími ef heilsa leyfir. Það á að greiða öldruðu fólki góðan lífeyri, ekki minni en það hafði til eigin nota í blóma lífsins. Ný stefnumörkun 1 málefnum aldraðra Það verkefni sem þarf aö vinna nú og i náinni framtið i sambandi við aðbúnaðaldraðra, er tviskipt i höfuðatriðum. Meö þessu er verk- efnið þó skilgreint á grófan hátt, en ekki farið niður i einstaka þætti eins og til að mynda aðstöðu sjúkra gamalmenna. Ef tekin eru fyrir þessi höfuð- verkefni i málefnum aldraðra, þá er annars vegar um að ræða aðbúnað þeirra sem nú þegar hafa náö eftirlaunaaldri eða eru að nálgast hann. Hinsvegar eru svo hinir sem fara munu á eft- irlaun á þessum og næsta áratug. Tvöfaldur lifeyrir Hlutskipti þess fólks sem nú er aldrað er afar flókið. Þarna er ekki um að ræða einn sérstakan þjöðfélagshóp á svipuöum aldri sem býr við svipaðar aðstæður. Nokkuð stór hluti þessa fólks býr til að mynda við tvöfalt lifeyris- kerfi eða jafnvel fleiri trygg- ingar. Stór hluti þessa aldurshóps hefur hins vegar ekki úr miklu öðru að spila en einfaldri tekju- tryggingu. Þarna er um mikinn aðstöðu- mun aö ræða, en þráttfyrir þetta segja þessar ytri fjárhagslegu aðstæður ekki alla söguna. Mjög margir fleiri þættir koma inn i dæmiö. Það aldraða fólk sem býr raun- verplega við sæmandi kjör er það fólk sem tekur tvöfaldan lifeyri, býr i eigin húsnæði og hefur gott félagslegt umhverfi. Fyrir þettta fólk þarf raunverulega ekki að gera neitt. Næsti hópur innan þessa ramma eru hjón sem hafa nánast ekki annað en tekjutrygginguna sér til framfærslu, búa i leigu- húsnæði eða eigin húsnæði, oft of stóru. Þetta fólk er afar illa statt fjárhagslega. Þriðji hópurinn eru svo þeir sem einir bda, einhleypir, ekklar og ekkjur, en þessi hópur er mjög stór. Þetta fólk býr bæði við hlutfallslega verri kjör en hjóna- fólkið og oftast miklu verri félagslegar aðstæður. Sprungin miðstöðvarlögn Ef tekið er fyrir það fólk sem nefnt var fyrst og hefur þokka- legar aðstæður, bæði félagslegar og fjárhagslegar, þá eru mörkin milli þess og hinna hópanna ekki Ijós. Þess vegna er erfitt að afmarka þennan hóp. Þegar aðstaða þessa fólks er skoðuð, verður þvi að fara að með gát. Hinir öldruðu, sem ekki hafa aðrar tekjur en tekjutrygg- inguna, búa ekki við góð kjör. Ef þetta fólk þarf að leigja má telja útilokaö að hægt sé að skrimta af laununum. En jafnvel þó að þetta fólk eigi sina eigin ibúð, þá koma þar inn nýir þættir sem allir virðast ekki gera sér ljósa. Eins og nU er háttað getur aldr- að fólk fengið niðurfellingu á eignarskatti af ibúð og það hefur ókeypis sima, lágmarksgjald. Þessir þættir eru þó ekki allt sem kosta þarf til reksturs ibúöar. Flestar ibúðir sem aldraðir eiga, eru allgamlar byggingar. Flestar þeirra eru komnar i viðhalds- ástand og til að halda slikum ibUðum i horfinu þarf töluvert fjármagn yfir árið, þó ekki komi neitt sérstakt fyrir. 1 gömlum ibúðum getur hins vegar alltaf komið eitthvað fyrir og kemur oft. Sprungin miðstöðvarlögn eða skemmdir á þakrennum og end- urnýjun á þaki eða gluggum svo eitthvað sé nefnt, er fjárhagslega óviðráðanlegt fyrir aldraö fóik á tekjutryggingu. Vegna þessara og margra annarra hluta, er það ljóst að aldrað fólk á þessu stigi getur ekki rekið heimili, jafnvel þó að um hjón sé að ræða sem bæði hafa lifeyri. Siðasti hópurinn sem nefndur var eru þeir sem einir búa. Þeirra hlutskipti er oft aigerlega óviðun- andi. Jafnvel þó að þetta fólk hafi sæmilega fjárhagsafkomu og jafnvel þó að það búi viö nokkra félagslega aðstoð frá ættingjum sinum og hinu opinbera, þá býr þetta fólk oft á tiðum i mikilli félagslegri einangrun og i miklum einmanaleika. Megnið af þvi fólki sem hér er talað um, er i þeirri stöðu að til mikillar vansæmdar er fyrir þjóðfélagið. Örfáar hugmyndir Nú hefur verið reynt að drepa á hagi þeirra þjóðfélagshópa sem eru aldraðir og reynt á lauslegan hátt að skilgreina aðstöðu þeirra og aðstöðumun. Ég mun nú gera tilraun til að drepa á örfáar hugmyndir sem framkvæmanlegar væru til að gera öldruðu fólki lifið bærilegra. Tekjutryggingin þarf að hækka. Þó verður málið ekki ieyst á þann hátt einhliða. Brýnasta verkefnið og þaö verkefni sem vinna þarf af raunsæi, er að jafna aðstöðu hinna öldruðu. Ef við tökum fyrst hina efna- hagslegu hlið málsins þá eru ýmsar leiðir færar til að jafna aöstöðu aldraöra án þess að um almenna kauphækkun yrði að ræða. Það sem mest mæðir á i heim- ilishaldinu hjá þessum aldurs- hópum er ibúðin sem búið er i. Fyrir þá sem leigja ætti að vera hægtmeðeinföldum fjárstuðningi að jafna kjör þeirra. Fyrir hina sem eiga sjálfir ibúðir sinar horf- ir málið öðruvisi viö og er flókn- ara. Margt gamalt fólk hefur um langan aldur búið i eigin húsnæði. Þetta fólk má alls ekki hrekja úr þessum ibúðum og allavega ekki úr þvi hverfi sem það býr i. Með sliku er verið að rifa upp rætur sem oft liggja djúpt i tilfinninga- lifinu. Vinir og kunningjar hverfa með búsetuflutningum og rótleysi gerir þá oft vart við sig. Ef aldrað fólk býr i gömlum ibdðum, hæfilega stórum, þarf að koma til aðstoð til að halda þessum ibúðum við. Slik aöstoð ætti ekki aö koma i gegnum hækkun tekjutryggingar almennt, heldur einstaklings- bundin eftir aðstæðum i hverju tilviki. Það er bæöi hagstætt að leysa þetta á þennan hátt og þjóðhagslega mikilvægt þar sem velvið höldnum ibúðum má skila snurðulaust til næstu kynslóðar. Að gera öldruðu fólki kleift að skipta á stórum ibúðum og smærri i sama hverfi, er brýnt verkefniogeinn þáttur þess hefur raunar verið leystur með breyttu peningakerfi og verðtryggingu. Ég nefni hér aöeins örfáar hugmyndir á afmörkuðu sviði, en þannig mætti þræða allt málið. Aðalatriðið er þó þaö að aldrað fólk verði leyst undan þvi oki að þurfa að hafa stöðugar áhyggjur af lifsafkomu sinni. Að leysa það mál er aðeins greiðsla á einni svörtustu vanrækslusynd okkar. Rikisvaldog verkalýðshreyfing Búa ætti svo i haginn fyrir aldraö fólk að ellin gæti orðið þvi besti timi ef heilsa leyfir. Þaö á að greiöa öldruðu fólki góðan lif- eyri, ekki minni en það hafði til eigin nota i blóma lifsins. Þetta er ekkert mál fyrir þjóðfélagið. En maðurinn lifir ekki á einu saman brauðinu. Þessvegna verður að skapa ytri skilyrði önnur fyrir aldraða. Það málefni ætti að leysa i nánu samstarfi og i samráöi rikisvalds og verkalýðs- hreyfingarinnar. Möguleikarnir á að skapa félagsleg skilyrði á þennan hátt eru nær ótak- markaðir. Með þvi að leggja höf- uðið svolitið i bieyti og veita fjármagni til þessara hluta er hægt að skapa nærri ótakmarkaöan vettvang til frjórrar félagsstarfsemi og or- lofsdvalar hérlendis og erlendis og heilsuræktar fyrir aldrað fólk. Slikir hlutir ættu að vera skipu- lagðir ókeypis fyrir alla, en ekki i þeim mæli og á þvi verði sem nú er gert. Margt er þó vel gert i þessum efnum öllum núna, en augljóst er samt að þarna verður að gerast alger hugarfarsbreyting hjá þeim sem hafa með þessi mál að gera. Og slikt gerist ekki nema fyrir liggi stefnumarkandi áætlun um málefni aldraðra. Hin,,ný.ia” elli Stefnumörkun i málefnum aldraöra er ekki eingöngu nauðsynleg vegna þeirra sem nú eru aldraöir. Málefni aldraðra eins og þau snúa nú að þjóðfélaginu, eru mjög stórt verkefni. En sú „nýja” elli sem blasir við á næstu áratugum, kallar þó á miklu meiri skipu- lagningu og miklu markvissari og djarfari stefnumörkun. Og það má ekki dragast að tekið sé til hendinni i þessum málaflokki. Hér á ég að sjálfsögðu við þá breytingu sem nú er að verða á þjóðfélaginu vegna nýrrar tækni. Ekki ætti að þurfa að tiunda þennan þátt mjög náið fyrir les- endum Þjóöviljans, þar sem blaðið hefur gert þessum málum þokkaleg skil miðað við aðstæður. 1 örstuttu máli er kjarni málsins sá aö ný tækni mun breyta öllu atvinnulifi og þjónustu á næstu árum á þann hátt aö miklu færra fólk þarf til að vinna störfin. Þessi tæknibylting mun verka öfugt við aðrar tækni- byltingar að þvi leyti að hún fjölgar ekki störfum i þjónustu- greinunum, heldur fækkar þeim. A öldinni okkar hefur aukin tækni hinsvegar staðið undir aukinni þjónustu og þannig tekið við nýjum kynslóðum á vinnumarkað auk þess aö fjölgað hefur i grunn- atvinnuvegunum sjálfum. Þessir timar eru liönir. Kjarni málsins er þessi Allir þeir sem ég hef heyrt ræða eða skrifa um þessi mál af raunsæi, eru sammála um að á næstu árum muni starfstæki- færum fækka til muna I tækni- væddum þjóðfélögum. Margir telja það jafnvel raunsæi að starfsmannafjöldi standi i stað eða starfsfólki fækki og ekki verði hægt að taka við nýju vinnuafli. Sú reynsla sem við höfum af „tölvubyltingunni” hér á Islandi nú þegar, staðfestir raunar þessa þróun meö isköldum veruleikan- um. Það ráð sem menn sjá helst til lausnar á þessum nýja vanda er að dreifa vinnunni með þvi aö stytta vinnudaginn, lengja orlof og stytta starfsævi manna. Þarna komum við aftur að lif- eyrisþegunum. Arið 1990 gæti verið komiö svo á Isiandi að fólk þyrfti aö hætta hefðbundinni vinnu sinni um 60 ára aldur. 1 stuttri blaðagrein er ekki rúm til að reifa þetta mál nánar, en ég hef raunar reynt að gera þaö áður. Kjarni málsins er bara sá að nógu margir sjái þessa fyrir- sjá'anlegu þróun og viðurkenni hana. Jafnframt þvi að við verðum að vinna af miklu meira raunsæi og meiri stefnufestu að málefnum þeirra sem nú eru aldraðir, verðum viö að hefja nú þegar umræðu um hina „nýju” elli, sem fyrirsjáanleg er i allra nánustu framtið. Hripað I ölfusborgum Hrafn Sæmundsson. Fjölbrautaskólinn á Akranesi: Húsnæðls- skortur herðlr að t vor lauk fjórða starfsári Fjölbrautarskólans á Akra- nesi. A skólaárinu braut- skráðust 96 nemendur, 2 af heilbrigðissviði, 1 af lista- sviði, 10 af samfélagssviði, 41 af tæknisviði, 29 af viðskipta- sviði, 13 af rafmagnssviði, þar af luku 10 nemendur stúdentsprófi. I vetur voru nemendur 488 og kennarar 52. Að auki starfar 9. bekkur grunnskóla I skólanum með 97 nemend- um. I janúarmánuöi tók öldungadeild til starfa og að henni meðtalinni voru nem- endur á 7. hundraö. Skólinn starfar á 7 námssviöum. Verknámsdeildir skólans skiptast i grunndeildir og framhaldsdeildir i tréiðnum, rafiðnum, málmiðnum, auk grunnnáms i hárgreiðslu og vélstjórnarnámi 1. og 2. stigs. Nemendur verknáms- brautar geta lokið iðnnámi að fullu I skólanum. Þá er og nám á hefðbundnum iðn- brautum fyrir neraa, sem eru á námssamningi hjá meisturum. Gert er ráö fyrir að fram- kvæmdir viö 1. hluta verk- námshúss skólans hefjist i haust. Húsnæöisskortur háir skólanum, einkum vantar heimavistarrými en rúm- lega 100 utanbæjarnemend- ur, viösvegar af landinu, sækja nú skólann. Stefnt er að þvl að tengja allt fram- haldsnám á Vesturlandi i einni skólastofnun: Fjöl- brautarskóla Vesturlands. A vorönn hófst I skólanum kennsla i tölvufræöum og forritun og mun tölvufræði veröa skyldunámsgrein i skólanum næsta vetur. Viöurkenningu fyrir sér- staklega góðan námsárang- ur hlutu: Þorbjörg Skúla- dóttir, Elin Arnadóttir, Björn Steinar Sólbergsson, Vfðir Bragason, Ingibjörg Reynisdóttir, Helgi Helgason og fyrir ötult starf að tónlist og féiagsmálum Jón Páil Björnsson. — mhg Brauðgerð KHB Egilsstöðum: „Siá, allt er orðið nýtt” Brauðgerð Kaupfélags Héraðsbúa á Egilsstöðum hefur nú flutt I húsnæði gömlu mjólkurstöðvarinnar en miklar breytingar og end- urbætur hafa farið fram á þvi. Gólf hússins voru steypt aö nýju og lögö slitsterku efni, húsið flisalagt I hólf og gólf, veggir I hráefnisgeymslum klæddir að nýju, komið fyrir steypibaði og hreinlætisaö- staöa endurbætt i húsinu. Skipt var um hurðir og glugga og gert við húsið að utan. Má segja um þetta: „Sjá, allt er oröiö nýtt”. Hvað brauðgerðina sjálfa snertir þá var settur þar upp bakarofn og uppsláttarvél, keypt af Alþýðubrauögerö- inni en endurbætt stórlega. Fenginn var sænskur bakar- ofn og notaður jafnhliða þeim, sem fyrir voru. Afköst brauögerðarinnar hafa auk- ist mjög þar sem þrir ofnar eru nú i notkun I stað eins áð- ur. Aöstaöa til geymslu hrá- efnis, pökkunar og allrar vinnu er allt önnur og betri en áöur. Tveir nýir bakarar hafa nú bæst við starfsliö brauö- gerðarinnar, Gunnar Stigs- son og Alexander Björnsson. 1 brauögerðinni vinna nú 7 manns. —mhg

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.