Þjóðviljinn - 06.08.1981, Page 5

Fimmtudagur 6. áglist 1981 ÞJOÐVILJINN — SIÐA 5
Fornleifa-
rannsóknum
í Papey
lokið:
Nú um helgina lauk dr.
Kristján Eldjárn forn-
leifarannsóknum sínum í
Papey en þær hófust 1967.
Rannsakaði hann fjórar
húsatóftir sem allar eru
eldri en 1362 og sagði í gær
að hann gæti ekki fullyrt•
neitt um búsetu Papa i
eynni eins og sagan segir.
Þjóðviljinn bað dr. Krist-
ján að rekja aðdraganda
og niðurstöður þessara
rannsókna í stuttu máli.
Ég fékk áhuga á Papey á sjö-
unda áratugnum, sagöi dr. Krist-
ján, og viö byrjuöum fornleifa-
rannsóknir þar 1967. Ég fór aftur
1969 og enn fór ég 1971 en siöan þá
hef ég ekki fariö fyrr en i sumar
að ég er búinn að fara tvisvar
sinnum. Þaö var meiningin aö
skoöa allar mannaminjar sem
sýnilegar eru og sem manni er
bent á eöa finnur sjálfur, tóftir og
garölög og skyggnast svolitiö
Hannsóknarsvæðið frá 1971 var nú vlkkað út á alla vegu, og fékkst að iokum sæmilega heilleg mynd af grunnfleti hússins. Hafa ber I huga að
allar þessar myndir eru teknar í upphafi rannsóknarinnar I sumar.
Engar sannanir
um búsetu Papa
segir dr. Kristján Eldjárn
undir grasrótina þar sem manni
sýndist ástæöa til. A þann hátt er
ég búinn aö rannsaka f jórar húsa-
tóttir hér og hvar á eynni. Þær
eru allar gamlar og sumt örugg-
lega frá söguöld og allar eru þær
eldri en 1362. Ariö 1362 gaus
öræfajökull miklu gosi og lagöist
þá hvitt gjóskulag yfir Papey og
allt S-Austurland a.m.k. Þetta
gjóskulag sker sig úr i jarðveg-
inum sem drifhvitt strik og
markar þvi mjög örugg timamót.
Þaö má nærri geta aö menn eru
aö spyrja hvort ég hafi fundið
eitthvaö sem mætti eigna þessum
Pöpum sem eiga aö hafa verið i
Papey og ekki er þvi aö leyna aö
maöur hefur haft það i huga. En
ég get ekki fullyrt neitt um þaö.
Ég hef örugglega engan hlut
fundið, sem hægt væri að eigna
neinum irskum mönnum. Allt
sem ég hef fundiö og hægt er að
eigna einhverjum mönnum er
norrænt. Hins vegar gat hugsast
aö maður fyndi húsatóftir sem
féllu mjög vel að þvi aö hafa verið
bústaður irskra manna.
— Þaö er mjög erfitt að gera
aldursákvaröanir þarna. Að visu
er hægt aö ná i viöarkolsmola i
vissum toftum, en þaö er áreiöan-
lega mest rekaviður sem fólk
hefur tint saman i fjörunni.
Aldursgreining gæti þvi veriö
svikul upplýsing, þvi viöurinn
gæti hafa veriö mörg hundruö ára
gamalla þegar hann fannst sem
rekaviöur. Þaö getur samt vel
verið aö menn vilji láta gera
aldursakvaröanir.
Tóftirnar eru allar eldri en frá
1362. Ein þeirra er ágætur forn-
aldarskáli á norræna visu og auö-
þekkjanlegur af sjálfu lagi
byggingarinnar og hlutum sem’
þar fundust. Þetta gróf ég upp
1969 að ég held. Svo voru skoðuð
garöalög og ýmsar mannaminjar
á eynni i heild sinni, sem var
býsna fróðlegt aö sjá.
Hvað sjálfum Pöpum
viðkemur. bá fann ée ekkert sem
rekja má beint til þeirra. Örnefni
og nafngiftir geta orkað tvimælis
og geta veriö seinni tima til-
búningur. örnefnin gætu verið til-
komin frá sögunni, jafnvel þótt
þessir blessaöir menn hafi veriö
þarna.
En örnefni rakin til Papa eru
viöar eins og t.d. i Lóni, en ég hef
ekkert krukkað i tóftir þar.
Þegar á allt þetta er litiö finnst
mér að þaö hafi ýmislegt gott
komið út úr þessu. Ég fór nú i
sumar út i Papey af þvi aö ég
hafði ailtaf á tilfinningunni aö
vera alls ekki búinn þarna, en ég
geri ekki ráö fyrir aö fara þangaö
oftar. —
Meöfylgjandi myndir eru allar
frá byrjunarstigi rannsóknar-
innar og gefa þvi heldur ófull-
komna mynd af niöurstöðu
hennar. Kristján Eldjárn var svo
elskulegur aö skýra fyrir okkur
hvað væri aö gerast á hverri
mynd og eru myndatextarnir
eftir hann. —óg
Húsiö undir Hellisbjargi hefur staöið undir snarbröttum hnjúk, sem gott var að taka myndir frá.
Fremst á myndinni er vatnsgeymir eöa þró, sem vatn var leitt frá heim á bæ i Papey.
Talsvert fyrirferðarmiklir grjótveggir hafa verið I húsinu undir Hellis-
bjargi. Þeir voru gjörhrundir og aðeins undirstöðusteinar sýndu hvar
veggirnir voru.
Hústóftin undir Hellisbjargi var að nokkru grafin upp áriö 1971. Hún er
á mjög blautum stað, nánast mýri, þar sem allt flýtur i vatni I
rigningartíð. Aðkoman var þvi ekki góð þegar þráöurinn var tekinn upp
eftir tiu ár. Svo fór þó að úr rættist.
Hér sést gjóskulagið frá öræfajökulsgosinu mikla árið 1362, hvernig
það sleikir sig upp meö steini, sem þá hefur staðið hálfur upp úr jörð, en
nú fyrir löngu kominn undir græna torfu. Húsiö undir Hellisbjargi er
sýnilega þó nokkru eldra en frá 1362, hefur reyndar þá verið komið i
rúst.