Þjóðviljinn - 29.08.1981, Page 10

10 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 29.-30. ágúst 1981
mer er spurn
Þorsteinn frá Hamri svarar séra Rögnvaldi Finnbogasyni:
Á ljóðlistin sér jafndjúpar
rætur í huga fólks nú sem
á tíð Sigurðar Breiðfjörðs

Margter meðágætum kveðið
á Islandi nil um stundir, en
nokkuð mun á huldu hverrar
bylli það nýtur. Ljóðið hefur
tekiðallmiklum stakkaskiptum;
með aukinni fjölmiðlun og til-
tolulega auðveldum útgáfumáta
verður æ léttara um vik að birta
hitt og þetta og kenna við ljóða-
gerð, og mergð þess er mikil.
Margur hyggur, og hefur vafa-
laust nokkuð til sins máls, að lif-
vænlegir hlutir stígi ævinlega
uppá yf irborðið'um siðir, hversu
mjög sem þeir hafa marað i kafi
klúðurs og fánýtis. Vel má vera
að svo sé, og er þá vel, en
grunur minn er þó sá, að list-
grein, hver sem hún er, gjaldi
ætið þess sem illa er gert. Svo
mun raunar um flest i okkar
jarfmesku tilvist. Hvað sem
Hður hinni öru framleiðslu á
allskyns kverum, er undir hæl-
inn lagt hvort það á nokkuð
skylt við aö ljóðlistin eigi sér
djúpar rætur i huga fólks,
einsog séra Rögnvaldur vikur
að i spurningu sinni. Tungan er
vel á vegi stödd, ef eingöngu er
miðaö viö það sem bezt er ort á
tslandi — og ef þaö nýtur ein-
hverrar umtalsverðrar hylli.
Hún mun vera nokkur, en langt
frá þvi að vera almenn.
Ádögum Sigurðar Breiðfjörðs
var smekkur manna misjafn aö
vísu, einsog það sem ort var, en
ljóöið sem sh'kt var í hávegum
haft meðal almennings, einkum
söguljóðið, riman. Stundum
leikur á tveim tungum hvort svo
var þráttfyrir aldalanga kyrr-
stööu i þjóölifinu eöa hvort þaö
var beinlinis sjálfsagður arfur
hennar. Siðan rann upp timi
byltinga og brautryðjenda á
sviði mennta og þjóðmála, og
ljóöiö öðlaöist annan og ferskari
tón; og þótt margur virtist þá
tala og kveða fyrir tómum eyr-
um vanans, naut hver einasta
sála góös af starfi þeirra
öfundsveröu manna sem auðn-
aöist aö njóta menntunar með
hagsæld og framför fyrir aug-
um, og nýtur enn.
1 seinni tið hafa uppvakizt
kynlegar raddir sem stinga
dálítið í stúf við þetta. Þær er
vert að hugleiöa, ef á annað
borð er veriö aö bollaleggja um
stöðu islenzkrar ljóðlistar og
tungu nú og i nánustu framtið.
Og ég fæ ekki betur séð en að
þær beri vitni um uppgjöf gagn-
vart afsiðunariðnaði fjölmiðl-
anna, og sé þar skaðvaldur sá er
gefa verður gaum, ef sii er
raunin aö íslenzk tunga sé
miöur vel á vegi stödd.
Sú skoðun hefur nefnilega
látiö á sér kræla, að rithöfund-
ar, menntamenn og gottef ekki
islenzk tunga sjálf séu óæski-
legir hemlar á velferð ieir-
burðar. Síðastliðið haust var á
marga lund sérkennilegt haust
á siðum blaðanna og mörgum
málþingum. 1 fyrsta sinn i
sögunni varð leirburður að
mikilvægu málefni. Ein ágæt
menntakona létmeira aðsegja i
veðri vaka að islenzk tunga
gerði litið annað en flækjast
fyrir. Þaö er ef til vill af svip-
uðum toga þegar ungur há-
skólamaður skrifar nýlega i
blað stúdenta i islenzkum
fræöum : „Þjóðsagan um málið,
alþýðumál bændasamfélags-
ins.... þessi þjóðsaga er á
bömmer. Hún er til þess eins
fallin að niðurlægja þá Islend-
inga sem ekki hafa minni eður
meiri tengsl við Arnagarðinn og
ormahans ímálfarslegu tilliti”.
Undansláttarhneigöin leynir sér
ekki. Og mér er spurn: hverja
voru Fjölnismenn að niður-

f
A J .
. J§
■ ' •■•'!■
m

lægja, þegar þeir drápu islenzka
tungu Ur dróma alræmdrar van-
viröu? Bið afsökunar ef ég spyr
einsog fávist barn.
Stundum er einsog hér á landi
riki einhver dularfull samá-
byrgö um að vekja upp alls-
konar vitleysu og viðhalda
henni. Margur sá er hugleiðir
stööu islenzkrar menningar
telur sig einkum finna hættuleg-
ustu sökudólgana meðal skóla-
kennara. Varla opnar maður
svo blað að ekki sé þar að finna
hælbitog saurkast i garð þeirra
sem starfa að velferð og þroska
ungmenna. Á sama tima rikir
Nýtur hið svonefnda
dreifbýli sannmælis
gagnvart Reykjavík í
menningarlegum efnum?
Bækur Guölaugs Arasonar
fjalla einkum um fólk i sveitum
og þorpum og á sjó úti. Með
þetta i huga langar mig að
spyrja Guðlaug: Nýtur hið svo-
nefnda dreifbýli sannmælis-
fgagnvart Reykjavik i menn-
ringarlegum efnum?

g.rafarþögn um uppeldisáhrif
fjölmiðlanna, þarsem saman
fer samvizkuleysi, andleysi og
málleysi, vemdað af huldum
máttarvöldum sem enginn
reynir að sækja til ábyrgöar; en
þessi máttarvöld eru raunar
sjálf múgsál auövaldshyggj-
unnar í sinni kaldrifjuðustu
mynd. Hún villir um fyrir mörg-
um — einnig þeim sem þykjast
standa dyggir á verðinum,
brynjaðir Marx i bak og fyrir.
Og verum minnugir þeirra
þjóöareinkenna sem ameriskir
samningamenn töldu brýnastaö
vinna bug á þegar herstöðva-
samningarnir voru á döfinni.
Hvað hefur þeim áunnizt i þeim
efnum, og hvað eiga þeir eftir? .
Og nú er videóið komið til að
kæta sálirnar. Spurningin er
hvort þetta er frjórri jarðvegur
fyrir islenzka menningu og
islenzka tungu en um var að
ræða á dögum Sigurðar Breið-
fjörðs, þegar gömul hefð orð-
listarinnar dafnaði i kyrrþey i
verbúðunum i Dritvik, þarsem
stundum reru þrjú tii fjögur-
hundruð manns samtimis, viðs-
vegar að af landinu. Sú hefð var
vafalaust einhæf og edduskotin,
og það hlutverk beið endur-
reisnarmanna að bæta hana og
frjóvga, lyfta henni og alþýðu
aUri á hærra þroskastig. Nú á
dögum geta menn dundað sér
við að slá af öllum gildis- og
gæöakröfum málsins og vöndun
verka almennt; en óvist er hvort
það veganesti reynist heilla-
drýgra en afbakaðar eddukenn-
ingar hjá fátækum vermönnum
i Dritvik.
Að siðustu vildi ég óska þess
að á ókomnum dögum verði
menn ekki sviptir sinni dýrmæt-
ustu eigind — að getahugsað, fá
aö hugsa; að örtölvuöldin færi
ekki í kaf það sem við höfum hér
gert að umræðuefni.
ritstjórnargrei n
Einar Karl
Haraldsson
skrifar
„Hsettuleg” húsnæðisum-
ræða afhjúpar íhaldsklofningimi
Morgunblaðið kallar þá um-
ræöu, sem nú hefur staðið i
nokkrar vikur um húsnæðis-
vandann f Reykjavík, hættu-
lega. Við kjósum heldur að
segja að hún hafi með einkar
skýrum hætti dregið fram þær
andstæður sem fyrir hendi eru i
islenskum stjórnmálum. Hver
fulltrúi einkagróðans af öðrum
gengur nú fram íyrir skjöldu
með yfirlýsingar um að skortur
á leiguhúsnæði stafi af „opin-
berri íhlutunarstefnu vinstri
manna”, og tilraunum til fé-
lagslegra lausna á fbúðaþörf
landsmanna.
I húsnæðisumræðunni hefur
sú stefnubreyting sem orðin er i
Sjálfstæðisflokknum komið
fram i dagsljósiö. Afturhvarfið
til ómengaðrar ihaldsstefnu
Jóns Þorlákssonar verður æ
greinilegra, og minna ber á
frjálslyndri umbótastefnu. ,em
Ólafur Thors og Bjarn! Bene-
diktsson beittu með lagni hygg-
innaleiðtoga.Húsnæöisumræðan
hefur i raun afhjúpað, að það er
rangt að tala einvörðungu um
persónulegan ágreining innan
Sjálfstæðisflokksins. Þar er tek-
ist á um stefnu, og svo undar-
lega bregður við að það er
minnihlutaskoðun markaðs-
kenningarmanna sem er ofaná i
flokksstofnunum, en ekki meiri-
Hættuleg „umræða“
um húsnæðismálin
Viðbrögð Þjóðviljans og Alþýðubandalagsmanna við húsnæðisvand-
anum i Reykjavík einkennast af því, að nú á enn einu sinni að reyna
að skjóta sér á bak við „umræðu". En í huga vinstrsinna er „umræðan"
líkust reykbombu, sem herskip sprengir til að komast óhult af
hættulegu svæði. „Umræða" Þjóðviljans og Alþýðubandalagsins miðar
aldrei að því að komast að skynsamlegri niðurstöðu, takmark hennar er
yfirleitt að auka umsvif ríkisins eða annarra opinberra aðila og þrengja
forræði einstaklinga á eigin málum.
í Þjóðviljanum í gær er birt viðtal við Sigurjón Pétursson forseta
borgarstjórnar Reykjavíkur um húnæðismálin. Hver er lausnin, sem
hann eygir? Jú, meiri opinber afskipti. „Heilar íbúðir geta staðið auðar
og það getur verið ein manneskja í 6 eða 7 herbergja íbúð. Og það þarf að
finna leiðir til að koma þessu húsnæði i notkun.“ Hvað er forseti
borgarstjórnar að fara með þessum orðum? Það kemur fram í næstu
setningu Þjóðviljaviðtalsins, þegar hann kvartar undan því að borgin
hafi ekkert „fyrirskipunarvald eða löggjafarvald" gagnvart húseigend-
um. Sigurjón Pétursson fór á sínum tíma með betlistaf á fund
flokksbræðra sinna í ráðherrastólunum, Ragnars Arnalds og Svavars
Gestssonar, og bað þá að breyta lögum, svo að hækka mætti útsvi
hlutaskoðun frjálslyndra Sjálf-
stæðismanna um land allt.
Tvískinningur sá sem löng-
um hefur rikt i Sjálfstæðis-
flokknum endurspeglast vel i
afskiptum íhaldsmanna af
borgarmálum i Reykjavik.
Fram ásjöttaáratuginn var það
opinber stefna ihaldsmeirihlut-
ans að húsnæðisþörf almenn-
ings kæmi borgaryf irvöld-
um ekki við. Verkaiýðshreyf-
ingin knúði fram ákvarðanir um
byggingu verkamannabústaða
en ihaldið felldi allar tillögur
um byggingu leiguibúða. And-
staða ihaldsins við félagslegar
lausnir í húsnæðismálum dugði
þóekki til að halda vinsældum i
borginni og það þróaðist upp
kerfi leiguibúða og ibúða sem
byggðar voru með mjög hag-
stæðum lánum frá borginni en
viðkomandi ibúar áttu sjálfir.
Af siðarnefndu ibúðunum átti
borgin skilyrðislausan for-
kaupsrétt. En til marks um hve
talsmenn róttækrar ihalds-
stefnu eru orðnir sterkir í Sjálf-
stæðisflokknum er það m.a. að
eitt af siðustu verkum gamla
ihaldsmeirihlutans, áður en
hann féll 1978, var að afsala
borginni forkaupsrétti á hundr-
uðum ibúða. Nú er mikið fjallað
um það hvort unnt sé að finna
skyndilausnir á þeim húsnæðis-
vandræðum sem fólk er i á
Reykjavikursvæðinu. Eitt af þvi
sem torveldar slikar lausnir er
umrædd ákvörðun gamla
ihaldsmeirihlutans.
Og núverandi ihaldsminni-
hluti iborginni er samur við sig.
Hann er á móti öllum tillögum
um byggingu leiguibúða á veg-
um borgarinnar og kaupum á
eldra húsnæði til útleigu. Og
höfuðmálgagn minnihlutaskoð-
ana i Sjáífstæðisflokknum,
Morgunblaðið, tönnlast á and-
stöðu sinni við verkamannabú-
staðakerfið og hagstæð lánakjör
til byggingar leiguibúða á veg-
um sveitarfélaga.
Stefna Alþýðubandalagsins
i húsnæðismálum er andstæðan
við hina óheftu einstaklings-
hyggju sem i raun er ekki annað
en hagsmunagæsla fyrir
„gróðapunga ” Sjálfstæðis-
flokksins. Alþýðubandalagið vill
byggja upp nýtt kerfi á nokkr-
um árum sem eyða mun hús-
næðisvandamálum þess fimm-
tungs þjóðarinnar sem á i' m est-
um erfiðleikum á þessu sviði.
Stefnt skal að þvi að um þriðj-
ungur ibúða hér á landi verði
byggður á félagslegum grunni,
sem eignaribúðir i verka-
mannabústaðakerfi eða leigu-
ibúðir á vegum sveitarfélaga
eða samtaka leigjenda.
Markmiðið er að ibúar
þessa lands eigi þess raunveru-
lega kost að velja hvort þeir
keppa aö þvi að eignast eigið
húsnæði, eða leigja. Að þvi er
stefnt að það verði ekki aðeins
forréttindi hinna betur settu að
velja hér á milli, heldur eigi
lægst launaða fólkið ekki siður
valmöguleika. Viðunandi hús-
næði á að skoða sem mannrétt-
indi og með þeirri húsnæðis-
stefnu sem vinstri flokkarnir og
þá Alþýðubandalagið sér i lagi
undirforystu Svavars Gestsson-
ar félagsmálaráðherra, hafa
mótað, er stefnt að þvi að þau
nái til allra.
— ekh