Þjóðviljinn - 31.10.1981, Síða 2

Z SÍÐA — ÞJ6ÐVILJINN Helgin 31. okt. — 1. nóv. 1981
Af krítík um kínversku óperuna
Það hefur stundum verið sagt að íslenskri
siðmenningu verði allt að vopni.
Hvar væri til dæmis fólkið í landinu á vegi
statt gagnvart listinni, ef menn þyrf tu einir og
óstuddir að mynda sér sjálfstæða skoðun um
þær listgreinar sem þeim er ætlað að njóta?
Slíkt er að sjálfsögðu ekki á færi almenn-
ings. Menn geta í mesta lagi gert sér grein
fyrir því sem þeim sjálfum finnst, en venju-
legu fólki er í fæstum tilfellum I jóst hvað því á
að finnast um t.d. hinar aðskiljanlegu list-
greinar leiksviðsins.
Hér er það, sem hinir svonefndu gagnrýn-
endur koma til hjálpar og leiða lýðinn í allan
sannleikann um það hvað honum á að finnast
um bókstaflega alla þætti hinnar göfugu
heimslistar.
Fæstir eða enginn þeirra, sem um leiklist
fjalla í íslenskum dagblöðum, hafa nokkru
sinni kynnst því, hvernig leiksýning verður til,
en samt eru þeir sérfróðir um leiksýningar,
balletta, óperur og hvers kyns uppákomur á
leiksviði og öðrum „listrænum" vettvangi.
Háþróuð f leiri þúsund ára listform frá f jar-
lægustu heimshlutum eru íslenskum gagnrýn-
endum jafn handgengin og væru þau bagga-
lútar í gullastokknum þeirra.
Kennarar, stýrimenn og póstmenn skrifa
um ballet og pa dö döin í Svanavatninu, bell-
kantóið í óperunni, beitingu Ijósa á leiksýning-
um, „nýtingu sviðsins til hins ítrasta", og
svona mætti lengi telja.
Það er semsagt fyrir tilstilli íslenskra gagn-
rýnenda, að íslenskur almenningur fær vitn-
eskju um það, hvað er listræn list og hvað ekki.
Pöpullinn þarf ekki að vera að hafa fyrir því
að reyna að gera sér grein fyrir því sjálfur.
Fyrir íslenskum gagnrýnendum var kín-
verska óperan, sem sótti okkur heim um dag-
inn, að sjálfsögðu jafn opin bók og Gagn og
Gaman,og stóð, eins og vænta mátti, ekki á
gullkornunum um þessa æfafornu kínversku
uppákomu byggðri á „menningararfleifð ald-
anna" eins og það er kallað.
Æ! fyrir mér er öll þessi dæmalausa um-
f jöllun um listina orðin eins og sami grautur-
inn í sömu skálinni og þegar ég er búinn að
setja uppgleraugun mín, þá lítur dæmigerð ís-
lensk krítikk um kínverska óperu einhvern
veginn svona út:
Gestaleikur í Þjóðleikhúsinu:
Peking óperan
Peking óperan er ævintýraleg samfléttun
allra tjáningarforma og á því nokkuð vel
heima á sviði Þjóðleikhússins.
Þó ef til vill megi segja að sumt hafi tekist
vel og annað miður í þessari sýningu, þá er því
ekki að neita, að þegar litið er á óperuna í heild
er hún órofa sem slík.
í menningarlegu tilliti er margt líkt með
kínverjum og íslendingum. Kínverjar eru
flestir dreifbýlismenn, nema þar sem örlögin
hafa þjappað þeim saman. (slendingar hafa
löngum verið sveitamenn upptil hópa. Menn-
ing beggja þessara þjóða á sér rætur í hinni al-
geru sveitamennsku og er óhætt að segja að sá
jarðvegur hafi getið af sér ríkulega ávexti á
akri mennta og lista.
Það háði mér nokkuð á þessari sýningu, hve
erf itt er að þekkja kínverja í sundur og mætti
að ósekju ráða einhverja bót á því til dæmis
með látbragði, eða númerum líkt og í knatt-
spyrnu.
Þessi f rábæra, Ijóðræna sýning færir manni
heim sanninn um það að Gunnar á Hlíðarenda
getur haf a verið meira en einn meter á hæð og
stokkið samt hæð sína í öllum herklæðum.
Heljarstökk hinna kringilfættu mongóla og
malaja framfyrir sig og afturfyrir sig eru
sannarlega hámark Ijóðrænnar listrænnar
tjáningar og veita manni þá fróun sem aðeins
fæst þegar vel tekst og enginn slasast.
Persónulega fannst mér textameðferð kín-
verjanna nokkuð ábótavant og talsvert hvim-
leitt hvernig ferjumaðurinn Gao Shitai ruglaði
saman tveim setningum, þegar hann datt oní
pollinn, en Chen Yaohua bjargaði þessu atriði
frábærlega með höfuðtónunum.
Gaman hefði verið að sjá Lárus Pálsson eða
Harald Björnsson í þessu atriði, en því varð að
sjálfsögðu ekki viðkomið, þar sem þeir eru
báðir látnir.
Tónlistin í sýningunni er nokkuð góð, sem
slík, en ekki get ég neitað því að of t f annst mér
hún það sterk að ég fékk ekki notið taltextans
sem skyldi.
Svo slysalega tókst til á f rumsýningunni, að
Ijósaborð Þjóðleikhússins brást, rétt einu
sinni, þannig að bardaginn í myrkrinu var
sýndur fyrir f ullum Ijósum. Margir reyndu að
bjarga þessu slysi með því að horfa á atriðið
með lokuð augu, en hver heilvita maður sér
það í hendingskasti, að þannig er illt að njóta
leiksýningar svo vel sé. Sú vá er alltaf fyrir
dyrum að maður vakni ekki aftur fyrr en allt
er um garð gengið.
Lang áhrifamesta atriði allrar sýningarinn-
ar var tvímælalaust þátturinn „Api gerir usla f
himnaríki" og skemmtileg tilviljun að íslensk-
ir sjálfstæðismenn skuli einmitt hafa valið
þennan þátt sem aðal dagskráratriðið á lands-
fundi sínum, sem nú stendur sem hæst.
Sannarlega ættu bæði kínverjar og sjálf-
stæðismenn að hafa þessar gömlu hringhend-
ur að leiðarljósi:
skráargatiö
La ganemar
héldu i vikunni fund um ffkni-
efnamál og höföu fengiö Asgeir
Friöjónsson, dömara hjá fikni-
efnadómstólnum, og Kristján
Pétursson tollvörðtilaö tala um
þau mál og sitja fyrir svörum.
Segja má aö fundinum hafi ver-
ið hleypt upp þvi að fikniefna-
neytendur fjiSmenntu á fundinn
og tóku hann eiginlega yfir. Aö-
eins einn laganemi komst aö
meö spurningu til þeirra As-
geirs og Kristjáns.
Mogginn
lagði, eins og vænta mátti, alla
forsiðuna igær, föstudag, undir
landsfund Sjálfstæöisflokksins.
Þar mátti sjá einhverja snyrti-
legustuljósmynd sem lengi hef-
ur sést i dagblöðum hérlendis.
Risastór mynd var af lands-
fundarfulltrúum i Háskóiabiói
en litiö horn fremst i salnum
sást þó ekki á myndinni. Þar
var hornið sem Gunnar Thor-
oddsen forsætisráöherra sát i.
Andrúmsloftið
viö setningu landsfundarins var
mjög lævi blandiö og hver sem
kom þarinn fann spennuna sem
rikti. Magnaöast var þó þegar
fundarmenn risu upp, aö lokinni
ræðu Geirs Hallgrimssonar, og
kiöppuðu i5 minútur,allirnema
þrir: Gunnar Thoroddsen, Vala
Thoroddsen og eiginkona Pálma
Jónssonar.
íslensku
blaöameonirnir, sem fylgdust
með heimsókn Vigdisar Finn-
bogadóttur til Noregs og Svi-
þjóöar lentu i margs konar ævin
týrum og eru sum þess eölis aö
ekki er hægt aö birta þau á
prenti. Þjónusta við þá af hálfu
sænska utanrikisráðuneytisins
þótti frábær. Þeir fengu t.d.
svartar limúsinur meö boröa-
lögöum einkabilstjóra til þén-
ustu, sem var ávallt á undan
þjóðhöfðingjunum, þannig aö
þeir fengu tækifæri til aö m ynda
alltsem geröist. Ef blaöamenn-
irnir þurftu aö fara heim á hótel
til aö skipta um föt voru allar
umferöarreglur brotnar þvi aö
limúsinurnar voru merktar
sænsku krúninni. Og leyfist þvi
liklega allt.
Sænskir
eru ákaflega strangir á etikett-
unni (siöareglunum) og þess
vegna var allt i stifara formi i
heimsókninni þangaö heldur en
i Noregi. Vigdis Finnbogadóttir
átti þó frumkvæði aö því aö
brjóta út af þessum reglum og
gerði þaö viö hæfi svo aö þaö
vakti almenna ánægju allra. I
Noregi var ýmis is brotinn. Vig-
di's bauð t.d. íslensku blaöa-
mönnunum i ibúðina sina i kon-
ungshöllinni og ku þaö vera fá-
heyrt. Einnig var i þessari
heimsókn i fyrsta skipti i sög-
unni sjónvarpað frá konungs-
veislu i Noregi.
Sviþjóð hittist svo á aö strand
rússneska kafbátsins upp iland-
steinum bar upp á einn dag
heimsóknarinnar og setti sitt
mark á hana. Þá um k völdiö var
leiksýning i Dramaten og veittu
menn þvi athygli aö Falldin for-
sætisráðherra og Ullsten utan-
rikisráöherra voru sem á nalum
meöan á sýningunni stóö. í hlé-
inu skutu þeir á einkafundi og
eftir hann fór utanrikisráöherr-
an af sýningu. Rússneski sendi-
herrann i Sviþjóð var einnig á
Dramaten þetta kvöld og fór
hann einförum og foröaöist
greinilega að koma nálægt
sænskum ráðamönnum.
Nú
er nær mánuöur siöan Blaöa-
mannafélag Islands kynnti út-
gefendum kjarakröfur sinar og
fór fram á samningaumræöur,
en samningar þeirra renna út
um þessi mánaöamót. Útgef-
endur ætla sér þó greinilega aö
draga samningana eins mikiö á
langinn og þeir geta. Fyrst báru
þeir viö aö þeir þyrftu að bföa
eftir kjaramálaráöstefnu
Vinnuveitendasambands ls-
lands og aö henni lokinni hafa
þeir boriö ýmislegt fyrir sig. A
fimmtudag átti t.d. aö vera
fundur en formaöur Félags
.prentiönaöarins gataf einhverj-
um ástæöum ekki komiö, og
báöu atvinnurekendur um frest
af þeim orsökum. Langlundar-
geö blaðamanna er á þrotum og
á f jölmennum félagsfundi
þeirra í gær, föstudag, var sam-
þykkt með öllum greiddum at-
kvæöum aö veita stjórn, trúnað-
armannaráöiog samninganefnd
félagsins heimild til verkfalls-
boöunar. Akveðinn hefur veriö
samningafundur á mánudag.
íslendingar
eru ákaflega visnaglaðir og
strgyma nú inn á ritstjórnar-
skrifstofur blaöanna visur f til-
efni af sögulegum klofnings-
landsfundi Sjálfstæöisflokksins.
Karl i Kópavogi hvislaöi þessari
inn um skráargatiö:
Linni söngur sveröa og axa,
sættist Þór og Freyr.
Pálmi ætti aö vinna og vaxa
og verða meiri en Geir.
Mánudagsblaðið
virðist hafa 9 lif eins og köttur-
inn. Hér áður fyrr var það fast-
ur liður, reyndar ekki á mánu-
dögum heldur á fimmtudögum
en nú i mörg ár hefur aöeins
komið út eitt og eitt blaö á
stangli og fólk orðiö litiö vart viö
þau. A fimmtudag s.l. kom svo
Mánudagsblaöiö skyndilega út i
nýju formiog segir i leiðara aö
það eigi framvegis aö koma út
tvisvar I viku og ráöinn hafi ver-
iö Olafur Gaukur Þórhallsson
sem samverkamaöur Agnars
Bogasonar ritstjóra.
Leikdómar
Agnars Bogasonar hafa ávallt
veriö nokkuö sérstæðir fyrir
tæpitungulausa sleggjudóma.
Svo er i þessu blaöi. Hann segir
um leikrit Steinunnar Jó-
hannesdóttur, Dans á rósum, aö
þaö sé brútalt klám skreytt
göturæsisorötökum. Siöan segir
orðrétt: „Þaö var lítið klappaö
nokkrir ættingjar slógu saman
höndunum en ekki meira, yfir-
leittfórallur almenningur bölv-
andi og ragnandi úr leikhúsinu.
Þaö er kannski óþarfi að áfell-
ast höfundinn, hún hefur eflaust
þurft að ryðja sig...”