Þjóðviljinn - 31.10.1981, Síða 7

Helgin 31. okt. — 1. nóv. 1981 ÞJÖÐVILJINN — StDA 7
Thor Vilhjálmsson skrifar
ísl' r' 1 ' -
Kristján Daviösson við tvö verka sinna (Ljósm.-. eik). Arni Kristjánsson, pianóleikari. HELGARSYRPA
Beethoven-
andakt
Varla verður kvartað undan
þvi' að skorti tækifæri til að lifa
menningarlifi þegar litið er á
þann fjölda myndlistarsýninga
og hljómleika sem býðst að
njóta um þessar mundir. Auk
þess sem hin árlega uppskera
bókadtgáfunnar er hafin teigd
við kaupagleði jólanna, að
venju.
Að Kjarvalsstööum eru sýnd
grafi'sk verk eftir ýmsa af stór-
meisturum i nútimamyndlist
heimsins. Og þó eru heimsvið-
burðir að gerast annarsstaðar i
Reykjavik. Það þótti méi
þegar ég heyrði þau túlka Beet-
hoven á dögunum Pinu Carmir-
elli og Árna Kristjánsson. List
þeirra var háleit og djúp og
vakin af ást og lotningu þar sem
tækni þjónaði af slikri hollustu
að aðfinnslur verða út i hött, á-
litamál um hraðaval og skarp-
ari andstæður yfirborðslegur
framburður þarna andspænis
svo lotningarfullu sköpunar-
verki i túlkun sem leikur þeirra
var, mótaður af viðhorfum og
afstöðu til tónskáldsins sem er
orðinn fágætur i tónleikasölum,
og stundum kenndur við tima.
sem sumirkalla gamla daga; ef
ekki Veröld sem var. Ævilöng
leitaðhinum hreinu tónum, þrá
eftir meira heiði; að dvelja um
stund i hraðfleygu lifi meö þvi
að öðlast djúpviddir i andartak-
inu.
Fegurö.
Frá þvi' ég heyrði ungur Arna
Kristjánsson túlka fyrst Beet-
hoven, og opna mér leiðir til
Beethovens hefur mér fundizt
enginn islenzkur tónlistarmaður
komast svo nærri þessu tón-
skáldi; sem var svo mannlegur
að hann varð ofurmannlegur.
Beethoven hýsir slikar viddir,
spannar svo óheyrilegt svið að
hann má túlka með margvisleg-
um hætti. Arthur Schnabel sem
lék allar Beethovensónöturnar á
plötur um áttrætt túlkar hann
öðruvisi en Edwin Fischer þótt
þeir séu kannski sömu ættar,
eða hvað þá Barenboim, eða
Ashkenazi okkar. Já ég tala nú
ekki um gamlan virtúós eins og
Wilhelm Backhaus sem spilaöi
Liszt betur en aðrir með eld-
glæringunum og flugeldaundr-
um en var gamall maður orðinn
skyggn á hégómleikann og far-
inn að sjá i djúpin, og spilaði
Beethoven samkvæmt nýju
djúpsæi i haustdýrð ævi sinnar
þarsem hverfulleikinn magnaði
skyn þess sem varir.
Gleðin og sorgin veröa ekki
sundurgreind þar, það verður
ekki sagt nú er hann glaöur nú
er hann hryggur; i flutningi
þeirra Pinu og Ama fannst
manni þannig hver tónn svo
réttur, maðurbara þakkar fyrir
sig glaður.
Hið fagra, er það ekki hugsjón
sem aldrei verður að fullu
höndluð? Og lifið heldur áfram
— enn.
Harkaö
í Norræna
húsinu
Báglega tókst til i Norræna
Húsinu að nú þegar nýr forstjóri
tekur við, gáfuð og vel menntuð
kona með góða reynslu af að
stýra menningarstöð og full af
góðum áformum — þá skuli ekki
standa betur á en svo aö buddan
er tóm. Og nú á þessi nýi for-
stjóri að gjalda þess, skera allt
við nögl og fresta hugsjónamál-
unum og sinna fyrst og fremst
þvi að ausa kænuna. Það mun
hafa verið sama sagan þegar
Ivar Eskeland loksins fór, tóm-
ir sjóðir, og litið skemmtilegt að
taka við búinu örbjarga að
lauSafé. Siðan hefur þessi Ivar
þótzt vera helzti sérfræðingur i
málefnum tslands i Noregi sem
varla erliklegt að örvi kynningu
á islenzkri menningu með þar-
lendri þjóð sem oft er veriö að
guma af þvi aö sé okkur skyld-
ust, o g geipað m jög þót t s jal dan
verði vart við áhuga þaðan.
Enda mun Eskeland litt hafa
skilið skapferli Islendinga, né
vitað hvað var aö gerast á sviði
islenzkrar menningar svo sköp-
um skipti, þegar undan er skii-
inn Halldór Laxness en hann
hafði fengiö Nóbelsverðlaunin..
Núerkominn tilsögunnar nýr
maður að efla menningartengsl
landanna, Knut ödegárd sem er
bæði gottskáld sjálfur og ágæt-
ur þýðandi og nú tengdur ts-
landi þeim traustu böndum að
vera kvæntur listakonunni Þor-
gerði Ingólfsdóttur. Hann ann
tslandi, skilur tslendinga og ber
islenzka menningu fyrir brjósti,
albúinn að leggja sinn skerf
fram i frjóu kynningarstarfi.
Auk þýðinga sinna hefur hann
nú gengizt fyrir nýrri menning-
arhátið i Þrándheimi, hinni
fyrstu,og boðið þangaðfslenzku
listafóki að halda hljómleika,
lesa ijóð, sýna myndlistarverk i
hinu forna riki Erlings Skjálgs-
sonar sem varð tslendingum
flestum Norömönnum kærari.
áður en kom að Björnson Ibsen
og Hamsun. Og þó má ég ekki
gleyma þeim Einari Þambar-
skelfi Arnljóti Gellini og Ed-
ward Munch.
JáNorræna Húsið,ekkier þaö
forstjóranum Ann Sandelin aö
kenna að úr engu sé að spila.
Þeir sem eiga að sjá um að
stofnunin hafi rekstrarfé og
vakna nú við vondan draum,
hve lúsiðinn hann er i bæli sinu
að stinga út kúrsinn fyrir hin
svörtustu afturhaldsöfl iandsins
ásam t nokkrum árum sinum og
smádrislumf auk einherjanna
átakanlegu á hinu síðdegisblaö-
inu þeirra Grandvars og Sigga
flugs. Þö er kannski ekki sann-
gjarnt að nefna þá i sömu andrá
og daglaunarógbera, þarsem
hinir eru sýnilega vegvilltir á-
hugamenn um afturhald og for-
pokun. Svarthöfði þessi hefur
árum saman vell sér upp úr
Ann Sandelin
ekki mega þeir yppa öxlum og
kúra sig undir verndarvæng
gleymskunnar á ný. Væri ekki
ráð að kalla nú saman þessa
góðu stjórnarmenn hússins
kansellimeistarana kammer-
herrana ráöuneytisaðjúnkta og
hvaö þeir nú eru þessir tignu
herrarsem skipa stjórn hússins,
og leggi þeirsvoá ráðin meðtil-
tækum ambassadorum ráðherr-
um og hátignum sem til næst
um hversu skuli afla fjár að
halda fullri reisn i' starfi húss-
ins.
Áhugamenn
um afturhald
og forpokun
Einn er sá sem gleðst ef að
likum lætur yfir fjárþrönginni i
Norræna Húsinu. Það er sá illi
andi sem kallar sig Svarthöfða
og ber það nafn nokkuö með
rentu bæðivegna þesshve mikið
myrkur er f þeim haus og þess
Pina CarmireUi
flagi sínu, frussað og fretað á
norræna samvinnu, ogtekurþvi
kannski varla að sinna þessu
þar sem þetta er enginn
vekringur úr Skagafirði sem
kunni að frýsa og prjóna, heldur
bara illa lynt naut, sem ættiað
hafa i girðingu, þar sem fáir
eiga leiö um, eða flytja til Boli-
víu.
Kristján
Davíðsson
Ekki efa ég að Kristján Dav-
iðsson hefði dugað vel sem sjó-
maöur en þó stóð aldrei annað
til enaðhann yrði málari þegar
litið er á gáfur hans og upplag;
enda mun það ekki hafa leynt
sér heldur þegar hann var sjó-
rnaður fyrir vestan, eða var að
vaxa upp i heimahögunum á
mannlifsbandinu undir hrika-
legum fjöllum. Mikið er gaman
þessa dagana að sjá i Listasafni
tslands yfirlit um afköst þessa
eljumikla málara sem á að baki
svo frjótt og margþætt ævistarf
þegar, og er þó i' fullu fjöri með
svellandi krafti sinnar málara-
náttúru að leita i list sinni nýrra
ævintýra sins umhverfis eða
endurminninga. Stundum að
yrkja gömul stef með ferskum
hætti, kanna forn mið eða leik-
svið upprunans meö þeirri ögr-
un og frelsi sem fjarski I tima og
rúmi veitir þegar minnishólfun-
um er lokið upp. Auðvitað átti
Kristján aldrei að verða annað
en myndlistarmaður sam-
kvæmt atgervi sinu og elju, og
yrkja skáldskap sinn og músik
meðlitum sinum og formvizku,
og eðlisborinni skyggni og
þrautræktaðri og sifellt nýpróf-
aðri á eiginleika efnisins sem
hann vinnur í'.
Að visu fylgja svo mikilli
verkfærni vissar hættur og
freistingar sem Kristján hrósar
ekki alltaf sigri yfir. En hann
hefur kjark tilað voga miklu og
setja mikið undir i glimunni, og
vinnur kannski sina stærstu
sigra einmitt i öflugu samfelldu
átaki og albeitingu við að
spenna hratt saman rásandi
þætti um myndflötinn allan þar
sem hvarvetna er kvikan ólm
sem þari aö aflspenna rimbönd-
um og binda i nývakta hætti
með snöggri athöfn meðan hún
varir. Og þá ræðst hvort myndin
muni lánast. Ogsiðan er gengið
frá, aðrar stundir þegar má
dunda viö lausa enda, snurfusa
við útmörk og laga jaðra og ein-
stöku ri'mdrætti eða þætti, og
magna hlykk eða sveig, þegar
höfuðsmiöin er reist,eða mest-
megnis ort til úrslita.
Ég hugsa að Kristjáni henti
beztað vinna hratt, opna gnóttir
ofnæmis og hamast. Hann er
siður að hyggju minni yfirlegu-
maður sem færi á löngum tima
myndir sinar til fullnaðar með
þvi' að mála i þær aftur og aftur,
og liggja langtimum i salti.þó
hitt sé vitanlega lika til, og á-
gerist kannski. Hinsvegar finnst
mér Kristján liklegri til að
byrja þá á annarri mynd til að
ná þvi' sem honum þætti vanta i
þá fyrri.
Frá þvf ég kynntist Kristjáni
fyrst hefur mér alltaf þótt hann
spennandi listamaður. Og það
er langt siban. Og vorum þá
báöir rauðskeggjaðir, og reynd-
ar áöur en það kom til.
Atiðum hefur heyrzt að Krist-
ján væri áhrifagjarn, og jafnvel
brugðið um það að taka svip af
öðrum sem voru stórir úti i
heimi. Enginn er eyland. Og
þegar litið er yfir þennan langa
feril—og maöur undrast afköst-
in sem á þessari sýningu
sannast — þá leynir sér ekki hve
Kristján hefur verið sjálfum
sér samkvæmur, og svipur hans
ersterkur og sjálfstæður, og hve
list hans er heilsteypt með öll-
um sinum tilbrigðum og marg-
visandi ævintýrum i leit og leik
sem enn stendur sem hæst.
Myndir Kristjáns af ákveðn-
um persónum eru sérstakur
kafli, hve sýnt honum er um að
bregða upp skemmtilegri skoð-
un sinni á kunnum persónum
með nýstárlegum hætti, og gera
ljóslifandi með fáum dráttum
mælskum og mjögsegjandi i
myndferðugheitum sinum.
Flestum fremur finnst mér
Kristján syngjandi málari,
hvort sem hann virðist syngja á
sina fiðlu, fikta upp stef á flautu
i teiknirissi, eða framfleyta
pólifóniskum stefjaleik f trölls-
legum slag lita og forms.
Það er gaman á sýningu
Kristjáns. Og hvarvetna blasir
við manni hæfileikinn tilað hrif-
ast, og verða hissa á sjálfum sér
og öðru.