Þjóðviljinn - 16.01.1982, Qupperneq 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJJNN Helgin 16.— 17. janúar 1982.
mer er spurn
Ólafur Gunnarsson framkvœmdastjóri
i Neskaupstað svarar Þjóðviljanum
Hvers vegna er ekki
stofnuð fiskrétta-
verksmiðja á íslandi?
Ólafur Gunnarsson
... ogspyr Jón
Sigurðsson
forstjóra
Málmblendiverk-
smiðjunnar á
Grundartanga:
Hver er munurinn á þvíað reka málmblendiverk-
smiðjuna með 1. 2 eða 3 ofnum eða er kannski besti
kosturinn að reka hana ekki?
Spurning Þjóðviljans var
svohljóðandi: Hvers vegna
er ekki stofnuð fiskrétta-
verksmiðja á (slandi þar
sem fullunnir eru ýmis
konar fiskréttir úr frosn-
um sjóvaraf urðum, líkt og
Norðmenn gera og selja á
Evrópumarkað?
Meginhluta gjaldeyristekna
þjóðarinnar er aflaö með útflutn-
ingi sjávarafuröa. Þvi miður fer
þeim Islendingum fækkandi, sem
þekkja nægilega vel til hinna
margvislegu starfa i sjávarút-
vegi. Við sem störfum i þessum
atvinnuvegi hljótum þvi að fagna
hverju tækifæri sem gefst til þess
að fjalla um sjávarútveg i fjöl-
miðlum. Ég mun þvi leitast við aö
svara eftir bestu getu spurningu,
sem lögð var fyrir mig i Þjóðvilj-
anum þ. 10. jan. sl.
I hugum Islendinga virðist fisk-
réttaframleiðsla vera vinnsla úr
frystum sjávarafurðum, umfram
það sem tiðkast hefur til þessa.
Margir telja að meirihluti frystra
fiskafurða sé fluttur úr landi sem
hálfunnið hráefni. Svo er þó alls
ekki. Hátt i 70% framleiöslunnar
er flakaframleiösla I margvisleg-
um umbúðum, sem fer beint til
neytenda. Þessi framleiösla hefur
reynst hagkvæmust til þessa og
litið breyst i á annan áratug.
Fryst fiskblokk er hráefni fisk-
réttaverksmiðja.
| Fyrirtæki i þessum iðnaði eru
| margvisleg. Allt frá litlum fjöl-
skyldufyrirtækjum með fábrotna
framleiðslu, upp i verksmiðjur
með mörg hundruð manns i
vinnu.
Framleiðsla stærri fyrirtækj-
anna er mjög fjölbreytt. T.d.
framleiðsla verksmiöjur Cold-
water Seafood Corporation 200 -
300 tegundir fiskrétta.
Nú eiga Islendingar þrjár fisk-
réttaverksmiðjur i Bandarikjun-
um. Tvær þeirra eru I eigu Sölu-
miðstöðvar Hraðfrystihúsanna,
SH og ein I eigu frystihúsa innan
Sambands tsl. Samvinnufélaga.
Þessar verksmiðjur eru og hafa
verið iykillinn að velgengni þess-
ara aðila á Bandarikjamarkaöi.
Sem dæmi um þaö álit, sem þessi
fyrirtæki njóta má nefna, að
Coldwater Seafood Corporation
dótturfyrirtæki SH, hefur selt
frystar afurðir fyrir Færeyinga i
Bandarikjunum. SH er nú aö
hefja smiði á frystigeymslu og
fiskréttaverksmiðju i Bretlandi.
Ekki er gert ráð fyrir þvi að
byggja strax stóra verksmiðju
með mörg hundruð manna starfs-
liöi. Farið veröur hægt af stað og
safnað reynslu við framleiðslu
fiskréttanna og þekkingu á mark-
aönum. Starfsmannafjöldi yrði
liklega 30 - 50 manns. Ef vel geng-
ur veröur siðan aukin framleiðsla
á þeim vörutegundum, sem hægt
er að fullvinna.
En þá er komið aö spurning-
unni:
Hvers vegna er aðili eins og SH
að byggja fiskréttaverksmiöju i
Bretlandi en ekki hér? Fyrir þvi
eru veigamiklar ástæður og veröa
þær helstu taldar upp hér á eftir:
1. Samskipti við markaðinn
Náin tengsl þurfa að vera á
milli framleiðslu fiskréttaverk-
smiðju og markaöarins. Kaup-
endur ætlast oft til þess að fisk-
réttirnir séu framleiddir og fluttir
til þeirra á nokkrum dögum.
Stöðugt samband er þvi við kaup-
endur bæði varðandi magn og
gæði vörunnar. Fjölmargar teg-
undir fiskrétta þola ekki nema
um 3mánaða geymslu, þótt aðrar
endist lengur. Þvi skiptir mjög
miklu máli aö stytta þann tima
eins og hægt er, sem fer i flutn-
inga.
2. Flutningskostnaður
Fiskur er um 60 - 65% heildar-
þungans i fiskréttum. Onnur efni
svo sem brauðmylsnu, oliur o.fl.
þarf að flytja til landsins. Fisk-
réttir eru mjög viðkvæmir i flutn-
ingi og rúmtak sama þunga 2 - 3
sinnum meira en fiskblokka.
3. Tollar
Nú er 10 - 15% tollur á sjávar-
réttum i Bandarikjunum og lik-
lega 10% inn til Efnahagsbanda-
lagsins. Enginn tollur er á fisk-
blokk eða fiskflökum.
4. Almenn sölustarfsemi
Fyrirtæki SH og SIS i Banda-
rikjunum selja ekki aöeins fram-
leiðslu verksmiðjanna, heldur
lika fiskflök og ýmsar aðrar teg-
undir. Með nánum tengslum viö
markaðinn og öflugu sölustarfi
söiudeilda þessara fyrirtækja er
hægtað sinna þessu verkefni mun
betur en ella. Þaö sem fjárfest er
i þessari starfsemi skilar sér
margfaldlega aftur. Sest þaö best
á þeim árangri, sem náðst hefur
viö sölu fiskflaka. Vonast er til aö
með fiskréttaverksmiöju I Bret-
landi eflist enn sölustarfsemi SH
þar I landi og e.t.v. viöar.
Þessi atriði og mörg fleiri valda
þvi aö skynsamlegra þykir að
starfrækja fiskréttaverksmiöjur
erlendis. Með verksmiöjum I
Evrópu og Bandarikjunum er
verið aö styrkja stöðu frystra af-
urða á mörkuöunum. Hitt er svo
annað mál, að meö samvinnu viö
þessar verksmiöjur geta seinna
komiö upp möguleikar til meiri
vinnslu fiskafurða hér á landi.
Eitt er víst, að allir hafa áhuga á
þvi að auka slika starfsemi, svo
framarlega sem endar nái sam-
an. Annars er það merkilegt, að
alltaf er verið að tala um að f jölga
þurfi atvinnutækifærum á sama
tima og viðast hvar vantar stór-
lega fólk til fiskvinnslu allt i kring
um landið.
En hversvegna framleiða
Norðmenn fiskrétti I Noregi? Inn-
anlandsmarkaður fyrir frysta
fiskrétti er stór i Noregi, og enn-
fremur er mjög stór markaöur i
Sviþjóð, sem liggur vel viö fram-
leiðslu Norðmanna. Það er mjög
eðlilegt að þegar um svo stóran
innanlandsmarkað er að ræða, sé
jafnframt eitthvað flutt út. Slikt
getur mjög vel falliö inn I fram-
leiðsluáætlanir verksmiðjanna.
Samtök frystihusa I Noregi hafa
samt talið hagkvæmt að eiga
verksmiðjur i Bretlandi, Frakk-
landi og fleiri löndum.
1 Evrópu erum við langt á eftir
þeim I þessum efnum, vegna þess
að við höfum lagt megináherslu á
Bandarikjamarkað. Þar hafa
fengist bestu verðin og viö varla
haft undan með framleiðsluna,
þar til nú síöustu tvö árin. Hitt er
svo annaö mál, að ef rekstraraf-
koma frystihúsa veröur áfram lik
þvi, sem hún hefur verið undan-
fariö, þarf ekki að gera neitt sér-
stakt átak i sölumálum. Fram-
leiðslan minnkaði verulega á siö-
asta ári og virðist sú þróun munu
halda áfram. Fjárvana og oft
nánast gjaldþrota fyrirtæki, eru
bæði ófær um að fylgjast með
breyttum kröfum markaöanna og
að fjármagna nýja tækni. Afleið-
ingin er minni framleiöni, og
minni gjaldeyristekjur en ella.
Neskaupstaö jan. ’82
Ólafur Gunnarsson
ritstjornararein
Stríð herforingjaklíkunnar
í E1 Salvador er þjóðarmorð
I E1 Salvador reynir herfor-
ingjastjórn að kúga 4.3 miljónir
ibúa til hlýðni og undirgefni með
aðferðum sem bera svip af þjóð-
armorði. Herforingjastjórnin I
E1 Salvador er studd af banda-
lagi spilltra hermanna, iðnjöfra
og stórjarðeigenda sem heldur
vilja ganga milli bols og höfuðs
á siðasta verkamanninum,
bóndanum, stjórnmálamannin-
um og prestinum, en aö sam-
þykkja einhverjar umbætur i
þessu landi, þar sem lifskjör eru
einna lökust i allri Mið- og Suð-
ur-Ameriku. Þessi hernaður
gegn þjóðinni i E1 Salvador nýt-
ur siðferöilegs og fjárhagslegs
stuðnings Bandarikjastjórnar,
sem eingöngu kýs að lita á
ástandið I E1 Salvador sem strið
gegn heimskommúnismanum.
Þessvegna styður Bandarlkja-
stjórn stríö gegn þjóðinni i E1
Salvador og sendir hernaðar-
ráðgjafa sina þangað til þess að
aðstoða við fjöldamoröin.
Vitnisburður um
þjóðarmorð
Nýlega var Hans-Göran
Frank, kunnur sænskur lög-
fræöingur, á ferð i E1 Salvador á
vegum Jafnaðarmannaflokks-
ins i Sviþjóð. Hann kveöst hafa
fengiö skýrslu i hendur frá lög-
mannanefnd erkibiskupsins i E1
Salvador sem sýni, að á árinu
1981 hafi 13.000 andstæðingar
herforingjaklikunnar verið
myrtir. Mannréttindanefnd E1
Salvador hefur birt tölur um að
á árinu 1980 hafi yfir 15 þúsund
manns verið myrtir og á fyrstu 9
mánuðum ársins 1981 hafi
umþb. 65 manns verið myrtir
dag hvern aö undirlagi herfor-
ingjastjórnarinnar, og að heild-
artala myrtra sé á bilinu 17 til 25
þúsund manns.
,,Ég vii ekki halda þvi fram”,
segir Hans Göran Frank heim-
kominn frá EI Salvador,” að i E1
Salvador eigi sér staö þjóðar-
morð af sömu tegund og stærð-
argráðu sem I Vietnamstrlðinu.
En strföið i E1 Salvador er byrj-
að að taka á sig sama svip. A
stórum svæðum er almenningur
rekinn á flótta, heiiir bæir eru
jafnaðir viö jöröu og ibúar
þeirra sallaðir niður allir með
tölu, og það er herforingjaklík-
an sem ber ábyrgö á morðun-
um.”
Aðslá
þjóðina ógn
Að baki morðanna i E1
Salvador standa herinn, lög-
reglan, vopnaðar sveitir sjálf-
boðaliða og ein sex samtök sem
komið hafa upp dauöasveitum.
Astæðan til þess að vitað er
hverjir moröingjarnir eru mun
vera sú aö þeir vilja gjarnan
láta þekkja sig. Tilgangurinn er
að hræða til hlýðni og undir-
gefni. Að slá þjóðina slikri ógn
að hún megi sig ekki hræra. 1
þessu skyni eru jafnvel barna-
hópar myrtir — enginn á aö
vera óhultur — og sé minnsti
grunur um samúö eöa stuöning
við andstæöinga herforingja-
klikunnar eru bændur, gamal-
menni, konur og börn á svæðinu
umsvifalaust llflátin. Um 100
þúsund manns — aöallega börn
og unglingar — eru á vergangi
og flótta I E1 Salvador við hinar
ömurlegustu aðstæður. Fimm
hundruð þúsund manns hirast i
flóttamannabúðum I nágranna-
rikjum E1 Salvador, og tugþús-
undum saman eru Ibúar I sveit-
um neyddir til þess aö flytja til
borganna, þar sem hægt er aö
hafa þá undir eftirliti.
Andlitsfegrun eða
pólitísk lausn
Nýjasta tilraun herfor-
ingjaklikunnar, sem nýtur full-
tingis ýmissa stjórnmálamanna
úr rööum kristilegra demó-
krata, til andlitsfegrunar i aug-
um umheimsins er að efna til al-
mennra þingkosninga, I lok
mars nk. Einungis sex hægri
flokkar og stjórnarflokkurinn
kristilegir demókratar eiga að
fá að taka þátt i kosningunum.
Ýmsir forystumanna flokkanna
sex hafa þegar ásakað yfirvöld
um falsanir á kjörseölum. Þessi
andlitslyfting herforingjaklik-
unnar nýtur stuðnings annarra
herforingjastjórna i Miö- og
Suður-Ameriku, Bandaríkja-
stjórnar og stjórnar Venezuela.
— I þvi ástandi sem nú rikir IE1
Salvador eru engar þær for-
Einar Karl
Haraldsson
skrifar
sendur fyrir hendi, sem geta
gert kosningarnar i mars lýð-
ræðislegar, segir Hans Göran
Frank. Erkibiskupinn 1 E1
Salvador hefur lýst stuðningi
við tillögur sem ýmsir aöilar
reyna að afla fylgis um aö
stjórnvöld og Frelsishreyfingin
i E1 Salvador setjist við samn-
ingaborö og leiti pólitlskra
lausna sem stuðlað gætu aö friði
i landinu. Riki Vestur-Evrópu
og t.d. Mexikó hafa lýst fylgi við
þessa hugmynd. En Banda-
rikjastjórn vill heldur stuðla að
kosningaskripaleik og halda
áfram stuöningi viö fjöldamorö-
in i E1 Salvador.
Oscar Romero erkibiskup i
El Saivador sem myrtur var 24.
mars 1980 hvatti til þess I einni
af sinum siðustu ræöum aö
heimurinn léti ekki Ibúa E1
Salvador einsamla I baráttu
sinni. Enn hefur morð hans ekki
verið rannsakað né hirt um aö
kæra morðingjana þótt þeir séu
þekktir. En við skulum minnast
orða hans og efla stuöning við
málstað alþýöunnar I E1 Salva-
dor og fordæma framfærslu
Bandarikjastjórnar á herfor-
ingjakllkunni og fjöldamorðum
hennar. —ekh