Þjóðviljinn - 01.05.1982, Blaðsíða 6

6 SIÐA *- ÞJÓÖVILJI'NN Helgin 1,—2. mai 1982
DJÚÐVIUINN
Málgagn sósfalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjódfrelsis
Ctgefandi: Dtgáfufélag Þjóöviljans.
Framlcvæmdastjóri: EiBur Bergmann.
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Ölafsson.
Fréttastjóri: Þórunn Sigurðardóttir.
Dmsjónarmaöur sunnudagsblaðs: Guöjón Friöriksson'.
Auglýsingastjóri: Svanhildur Bjarnadóttir.
Afgreiöslustjóri: Filip W. Franksson.
Blaöamenn: Auöur Styrkársdóttir, Helgi Ölafsson, Magnús H.
Glslason, Ólafur Gislason, óskar Guömundsson, Sigurdór Sig-
urdórsson, Sveinn Kristinsson, Valþór Hlööversson.
tþróttafréttaritari: Viöir Sigurðsson
Dtlit og hönnun: Andrea Jónsdóttir, Guöjón Sveinbjörnsson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Elisson.
Handrita- og prófarkaiestur: Elias Mar, Trausti Einarsson.
Auglýsingar: Hildur Ragnars, Sigriöur H. Sigurbjörnsdóttir.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir, Jóhannes Haröarson.
Afgreiösla: Bára Siguröardóttir, Kristin Pétursdóttir.
Simavarsla: Sigriöur Kristjánsdóttir, Sæunn Oladóttir.
Húsmóöir: Bergljót Guöjónsdóttir.
Bfistjóri: Sigrún Báröardóttir
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Gunnar Sigurmunds-
son.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jóns-
dóttir.
Dtkeyrsla, afgreiösla og auglýsingar: Slðumúla 6, Reykjavik,
simi: 8 13 33
Prentun: Blaöaprent hf.
ritstjórnargrei n
1. maí kemur
og spyr
• 1. maí, — alþjóðlegur baráttudagur verkalýðs-
samtakanna, rís ár hvert úr djúpi tímans. Þessi dagur
kemurtil okkar allra, sem viljum vera liðsmenn í inn-
lendri og alþjóðlegri baráttu verkalýðssamtakanna.
Ákall hans geymir lýðhvöt og sigursöng fallinna
merkisbera, sem áður ruddu leið. Það ákall geymir
einnig þær vonir sem f lugu hátt, þegar verkalýðssam-
tökin voru að rísa á legg, en enn haf a ekki ræst. Og úr
nútíðinni kröfur og vonir stríðandi alþýðu um allan
heim, ekki síst þar sem mannréttindi eru fótum troð-
in, þar sem baráttumenn verkalýðsins eru með of-
beldi færðir í dýflissur valdhafanna, en her og lög-
reglu sigað gegn hverjum þeim, sem tilraun gerir til
að rísa upp.
• Það ákall sem þýtur í storminum 1. maí geymir
einnig raddir þeirra 100 miljóna barna, sem ekki f
asatt hungur sitt í dag, þótt auðæfi jarðarinnar séu
næg til að brauðfæða alla þá sem líta Ijós heimsins.
• 1. maí kemur til hvers og eins meðeinfaldar
spurningar, sem sumum finnst þó erf itt að svara: —
Ætlar þú að taka þátt í baráttunni, sem háð er um
allan heim fyrir jafnrétti allra manna, en gegn þeirri
hrikalegu misskiptingu auðsins, sem við blasir í ör-
birgð og allsnægtum. Ætlar þú að taka þátt í barátt-
unni fyrir mannréttindum, fyrir rétti allra manna til
að tjá skoðanir sínar og berjast fyrir þeim svo í Pól-
landi sem í Tyrklandi. Ætlar þú að standa við hlið
þeirra, sem leggja að veði líf sitt og blóð til að brjóta
sinu fólki braut f rá örbirgð og eymd til þess mannlífs
sem niðurlægir engan.
• Hundrað miljónir barna, —það er há tala, og þau
ganga öll svöng að sofa í kvöld.
• 1. maí kemur til þín og spyr:
Ætlar þú að sitja á friðarstóli við allsnægtaborðið,
meðan þessi tala heldur áfram að hækka. Eða —
ætlar þú að ganga með út i baráttunni, gegn því
alþjóðlega auðhringaveldi, sem rænir brauðinu frá
börnunum?
• l. maf kemur til þín og spyr:
• Ætlar þú að láta þig engu skipta hvorir fara með
sigur af hólmi, —þeir sem berjast fyrir mannréttind-
um og lýðfrelsi eða hinir sem láta her og lögreglu um
að skera úr deilumálum.
• Engin verkalýðssamtök geta lifað, nema sem
stríðandi af I i þeirri alþjóðlegu baráttu sem hvarvetna
er háð fyrir brauði, fyrir mannreftindum, fyrir friði.
• Það er til þátttöku í þessari baráttu sem miljónir
manna hópast út á götur og torg í dag í kröf ugöngum
verkalýðssamtakanna.
I Islensk verkalýðssamtök eru hluti af þeirri heild.
» Með mikilli þátttöku í kröfugöngu verkalýðssam-
takanna í dag mótmælum við líka kröftuglega, þeim
ósvífnu kröfum, sem bornar hafa verið fram af
Vinnuveitendasambandi Islands um 20-30% kjara-
skerðingu íslensks verkafólks. Styrkur verkalýðs-
samtakanna er ekki fyrst og fremst undir fáum for-
ystumönnum kominn, heldur öllum hinum óbreyttu
liðsmönnum. Styrkur samtakanna er sá eini styrkur
sem verkalýðshreyfingin á.
• íslensk verkalýðshreyf ing hef ur unnið stóra sigra
á þeim 60 árum sem liðin eru síðan barist var í Suður-
götu. Við (slendingar höfum komist nær því en f lestar
aðrar þjóðir að útrýma fátæktinni, þökk sé baráttu
verkalýðssamtakanna. Samt fer því enn ákaflega
f jarri að okkar þjóðartekjum sé réttlátlega skipt, og
fátt fjarstæðukenndara en fullyrðingar um það, að
ekki sé hægt að hækka laun hinna lakar seftu með
breyttri skiptingu þjóðartekna.
• Fram til baráttu fyrir jafnréttishugsjónum
verkalýðssamtakanna!
» Fram til faglegrar og pólitískrar sóknar og nýrra
sigra.
k.
úr almanakrinu
Enn einu sinni viröast tslend-
ingar vera aö átta sig á þvi, aö
frændur þeirra Færeyingar,
hafa þeim ýmislegt aö kenna,
hvaö varöar fiskveiöar og fisk-
vinnslu.
A sama tima og Færeyingar
hafa á undanförnum árum lagt
aiit kapp á aö nýta kolmunna til
manneldis og þróa bæöi vinnslu-
aöferöir. veiðar og tryggt sér
markaðf fyrir afuröir, höfum
Viu isiendingar flotiö aö feigöar-
ósi. Loönan er horfin af miö-
unum, og hvort sem hún nær sér
upp aftur eöa ekki, þá er þaö
staöreynd aö loönuveiöar veröa
ekki stundaðar viö tslands-
strendur aö neinu marki á næstu
árum, og jafnvel næstu framtiö.
Sjálfsagt hafa landsmenn al-
mennt ekki gert sér fyllilega
grein fyrir þeirri þýöingu sem
loðnuveiðarnar höfðu fyrir
þjóöarbúið.
Þegar veiðarnar eru að engu
orðnar, standa landsmenn
frammi fyrir þeirri staðreynd
að afleiðingarnar eru meiri
háttar áfall fyrir þjóðarbúið
sem kemur meðal annars fram i
mun lægri þjóðartekjum en ella,
óhagstæðari viðskiptajöfnuði og
minnkun gjaldeyristekna.
Vissulega er hægt að vera
vitur eftir á, segja eflaust
margir. Menn verða hins vegar
að gera sér grein fyrir þeim
sannindum, að þegar fiski-
fræðingar og aðrir minni spá-
menn lýstu þvi yfir um miðjan
siðasta áratug, að hér væri
möguleiki á að veiða allt að
miljón lestir af loðnu árlega, þá
hafi menn ekki verið allt of
áhugasamir, um önnur óarð-
bærari verkefni i sjávarútvegi,
eins og t.d. nýtingu á kolmunna-
stofinum.
Siðan þær staðreyndir lágu á
borðinu fyrir tveimur árum
siðan, að sóknin i loðnustofninn
getur aldrei orðið sú, sem áður
hafði verið áætlað, þá hlýtur það
vissulega að vekja furðu, að
ekki skuli hafa verið farið að
hugsa af meiri alvöru út i það
sem i staðinn gæti komið, vit-
andi það að stóran hluta ársins
hafa austurevrópsk verk
smiðjuskip stundað kolmunna-
veiðar með góðum árangri á
landhelgislinunni úti fyrir Aust-
fjörðum. Ekki siður hafa for-
ystumenn i islenskum sjávarút-
vegi, vitað um þá þróun sem átt
hefur sér stað i kolmunna-
veiðum Færeyinga á allra
siðustu árum.
Hrygningastofn Kolmunnans i
Norður-Atlantshafi er áætlaður
um 10 miljón lesta. A siðasta ári
veiddust um 1.2 miljón lestir úr
stofninum, og fiskifræðingar
hafa áætiað að óhætt sé að auka
þá veiði i 1.5 miljón lesta.
Sovétmenn hafa verið
drýgstir i þessum veiðum á
siðustu árum. í fyrra tóku þeir
upp um 760 þús. lestir af kol-
munna á 200 milna linunni út af
Austfjörðum. Færeyingar hafa
áttað sig á þessu gulli sem
þarna syndir um sjóinn, og eru
með stórtækar áætlanir á prjón-
unum. Kolmunnaveiðar og
vinnsla kolmunna til manneldis
munu i næstu framtið veröa
veigamikill þáttur i atvinnulifi
og útflutningi þeirra. Nú er
þegar svo komið að helmingur
allra fiskveiða við Færeyjar eru
kolmunnaveiðar og tilraunir
frænda okkar við veiöar og
vinnslu hafa gefið bestu raun.
Veiðarnar skila góðum aröi, og
hugmyndir eru uppi um enn
frekari aðgerðir á þessu sviði.
Kolmunninn
Getum ekki
setið aðgerða-
laus öllu lengur
Sigurjón Arason fiskifræð-
ingur, Magni Kristjánsson skip-
stjóri og Helgi Seljan alþingis-
maður eru þeir aðilar sem helst
hafa bent á möguleika Islend-
Lúðvík
Geirsson
skrifar
inga í þessum efnum á siðustu
árum, og reynt að koma réttum
yfirvöldum i skilningum hversu
miklir hagsmunir eru hér á
ferð.
Sigurjón hefurm.a. bentá, að
„ef Islendingar ætla sér á annaö
borð að snúa sér að kolmunna-
vinnslu þá verða þeir að fara til
þess.”
Raunhæft sé að miða við 200
þús. tonna veiði árlega til að
byrja meö, og fyrstu árin þyrfti
að gera ráð fyrir blönduðum
veiðiskap, þ.e. að hluti kol-
munnans færi i bræðslu en hinn
hlutinn til vinnslu til manneldis,
þar sem ekki er fyrir hendi að-
staða i landi til að fullvinna
allan þann afla sem að landi
bærist hverju sinni.
En hvernig er hægt að vinna
kolmunna til manneldis. Færey-
ingar hafa farið tvær leiðir aö
þessu marki. Annars vegar
frysta þeir kolmunnann
hausaðan og slógdreginn og
hins vegar flaka þeir hann og
frysta. Afskurbur fer siðan allur
I bræðslu.
Hér á landi hefur
Rannsóknarstofnun fisk-
iðnaðarins unnið um nokkurt
skeið að þróunarverkefni á
þurrkun kolmunna, en þetta er
unnib i samráði við norrænu
Hafrannsóknarstofnunina.
Niðurstöður hafa sýnt góðan
árangur og vitað er að góður
markaður er fyrir kolmunna-
skreið i Nigeriu, og ætti
vinnslan að geta skilað góðum
arði.
Þá hefur kolmunni einnig
verið unninn i marning og tekist
hefur að finna góða markaði
fyrir þá vöru.
Helgi Seljan alþingismaður
hefur á þremur undanförnum
þingum lagt fram tillögu um að
rikisstjórnin hefjist nú þegar
handa við að koma ,,á fót
vinnslustöð á Austurlandi til
vinnslu kolmunnaafurða með
frystingu og þurrkun i huga.”
Þessi þjóðþrifatillaga hefur
enn ekki náð eyrum þingmanna,
sem á sama tíma eiga ekki orð
yfir, hversu illa standi fyrir
þjóðarbúskapnum, eftir að
loðnuveiðarnar brugðust.
Vissulega er ýmislegt jákvætt
að gerast i þessum efnum nú á
siðustu vikum og mánuðum.
Þar er hins vegar um einstaka
framtakssemi að ræða en ekki
skipulagöar hugmyndir um
möguleika og hlut okkar Islend-
inga i kolmunnaveiðum fram-
tiöarinnar.
Menn hafa sofið allt of
djúpum svefni og það er þörf á-
minning sem Magni Kristjáns-
son skipstjóri hefur bent á hér i
Þjóðviljanum fyrr i vetur, aö
„það er enginn vafi á að við
munum sækjast eftir veiðum
kolmunna. Spurningin er hins-
vegar sú hvenær og hvort það
verði of seint. Ætla má að veiði
þessa fiskjar verði kvótaskipt
milli þjóða og ef ekki verður
breyting á frammistöðu okkar,
er hætt við að hluturinn verði
rýr.”
Þessa staðreynd þyrftu menn
að átta sig á hið allra fyrsta.
Ekki sist þeir sem hafa með
yfirstjórn fiskveiða þjóðarinnar
að ráða. — lg