Þjóðviljinn - 01.05.1982, Blaðsíða 12

12 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 1.— 2. mai 1982
ísa leysir — bráðnar
snjór —og hlýnar með degi
hverjum. Það er vor í lofti
hér í Finnlandi og hægt og
bítandi brýtur náttúran af
sér klakabönd liðins vetr-
ar, sem hefur verið frost-
harður og snjóþungur. Og
mannanna börn taka á sig
sviplíkar breytingar —
brúnin lyftist og lundin
með. Vorið er makalaust
fyrirbæri. (Og þrátt fyrir
ærlegt páskahret með
miklu fannkynngi, þrum-
um og eldingum, láta menn
það ekkertá sig fá.) Hérer
mikil gróska á mörgum
sviðum, en augu mín bein-
ast þó einna helst að einu
sviði — leiksviðinu; sem er
þó kannski víðar en maður
hyggur, eða sagði ekki ein-
hver einhvers staðar: „Oll
veröldin er leiksvið"?
finnska leikhúsið
Þaö er fjölbreytt og mikið leik-
listarlif hér I Helsinkiborg.
Mörg leikhús og leikhóp-
ar. Grónustu leikhúsin
eru náttúrlega Þjóðleikhúsið,
sem rekur 3 svið, Borgarleikhúsið
með 2 svið og Svenska Teatern
einnig meö tvö sviö. Onnur vel
Ralf Lángbacka (yst t.h.) segir leikurum til á æfingu á Pétri Gaut.
Á FINNSKU FJÖLUNUM
kunn leikhús eru Lilla Teatern,
KOM teatteri (sem ekki hefur
fastan samastað) og Intimite-
atteri, nýtt leikhús og tæknilega
vel búið.
Eftir að hafa sótt leikhús hér
stift um nokkurra vikna skeið
finnur maður berlega hversu
gifurlega mikilvægur textinn er i
hverri leiksýningu og það getur
orðið dálitið pirrandi að skoða
margar sýningar I röð á máli,
sem maður ekki skilur orð i. Þó er
það heilmargt annað, sem hægt
er að beina athygli sinni að, svo
sem leikur (með annmörkum þó)
og leikmynd, lýsing, tónlist og
áhrifahljóð og að nokkru leyti
leikstjórn,sem er þó órjúfanlega
bundin efni og texta verksins og
er útfærsla þess. Sá fyrirvari
fylgir þvi óhjákvæmilega þvi
lauslega yfirliti, sem hér fer á
eftir, að skilning skortir á efni
téðra verka málsins vegna.
Það er margt vel og fagmann-
lega gert hér I finnsku leikhúsi.
Mikiðafgóðum leikurum, snjallir
leikstjórar og leikmyndateikn-
arar, og „standardinn” víða hár.
Þó hefur mér oft fundist eitthvað
á skorta. Ekki vantar snjallar
hugmyndir og skemmtilegar út-
færslur þeirra i mörgum sýning-
anna, en með fyrrgreindum fyrir-
vara hef ég oft fengið það á til-
finninguna, að ýmsar hugmynd-
irnar séu nokkuð langsóttar, ef
ekki tilbúnar, og þannig einhvern
veginn ekki I beinum tengslum
við verkið sjálft eða anda þess.
Menn (leikstjórar) eru kannski
orðnir of „fræðilegir”, of
„lærðir”, ef svo má aö orði
komast. Það virðist vanta meiri
sál, meiri tilfinningu, eitthvað,
sem verulega hreyfir viö manni
— ekki bara vitsmunalega.
í þjóðleikhúsinu
í Þjóðleikhúsinu eru margar
sýningar á boðstólum og ýmsar
þeirra kannast Islenskir leikhús-
gestir við. M.a. er verið aö leika
Timon frá Aþenu eftir Shake-
speare, Fávita Dostojevskis i
vandaðri og stllhreinni sviðsetn-
ingu tékknesks leikstjóra, Konu
eftir Dario Fo og Franca Rame,
Amadeus eftir Peter Shaffer
(sem liggur reyndar niðri núna
vegna veikinda eins leikarans),
Bent eftir Martin Sherman og
Caligula eftir Camus.
Af þeim sýningum, sem ég hef
séð þar, þótti mér mest koma til
Caligula. Þar er á ferðinni
skemmtileg sýning og nýstárleg,
með „pönkuðu” yfirbragði og
kraftmiklum leik. Leikstjóri Cali-
gula heitir Jotaarka Pennanen og
þykir I hópi fremstu leikstjóra
Finna um þessar mundir og kem-
ur oftar við sögu á ferð minni um
finnska leikhúsheiminn, einnig
leikarinn Hannu Lauri, sem túlk-
aði Caligula af einstæðum þrótti.
íborgarleikhúsinu
I Borgarleikhúsinu er m.a.
verið að sýna tvö finnsk leikrit I
uppfærslu hins fræga og umdeilda
Jouko Tourkka (sem jafnframt
leikstjórn gegnir prófessorsstöðu
við leiklistarskólann). Annað á
stóra sviðinu, „Voimamies” eftir
Hannu MSkelS, og á litla sviö-
inu „Viisas Neitsyt ” eftir
Maiju Lassila. Ekki treysti ég
mértil aö rekja efni verkanna, en
þessar sýningar eru sterkar og
frumlegar, vel leiknar og leik-
myndir all sérstæðar. Sjálfur
gerir Tourkka Ieikmynd við aðra
sýningu sina (Voimamies). Ekki
get ég þó sagt, að ég hafi hrifist
með á þessum sýningum.
A stóra sviði Borgarleikhússins
er einnig verið að leika Pétur
Gaut undir leikstjórn Ralf Láng-
backa. Hið risastóra svið leik-
hússins (það stærsta sem ég hef
séð) er nýtt til hins ýtrasta og
sviðsetning mjög áhugaverð og
vel unnin. Pétur Gautur er leikinn
af tveimur leikurum, ungum fyrir
hlé og fullorönum eftir hlé. Sá
siðarnefndi tekur þó þátt I fyrri
hlutanum, þar sem hann eins og
fylgist með sjálfum sér úr fjar-
lægð og fellir athugasemd við og
við. Sviðsmynd, kóregrafla og
raunar sviðsetning öll, allt helst i
hendur á smekkíegan og
skemmtilegan hátt. Þetta er
nokkuð löng sýning, næstum 4
timar og var siðasta stundin ansi
lengi að liða. Ætti ég að lýsa
áhrifum þessarar sýningar með
einu oröi myndi ég sletta orðinu
„intellektual”, en þvi virðist
mega beita nokkuð oft i leikhús-
lifinu hér um þessar mundir.
Einnig má geta mjög sérkenni-
legrar og skemmtilegrar
sýningar á litla sviðinu, sem ber
heitið „Loputon Arvoitus”
(Gátan óendanlega). Hún er sam-
bland af dansi og látbragði og
stiliseruðum hreyfingum tengd
músik og effektum og enginn
texti. Jorma Uotinen heitir
maöurinn, sem stendur á bak viö
hana, semur kóreografiu og gerir
tjöld og búninga.
í svenska teatern
I Svenska teatern er verið að
leika Gustav III. eftir Strindberg
og á litla sviöinu leikrit um
Strindberg. Og Strindberg er lika
leikinn á Lilla Teatern, þannig að
hann er mjög vinsæll nú hér i bæ.
Sýningin á Gustavi III. vekur
fyrst og fremst athygli fyrir það,
að hér er hann leikinn af kven-
manni, Kyllikki Forssell, frægri
leikkonu viö Þjóðleikhúsið. Litið
annað vil ég um þá sýningu segja.
Fyrir minn smekk var hún óvenju
flöt og liflaus.
En þeir hér á Svenska Teatern
hafa lika verið að leika islenskt
leikrit. Siðasta sýning þess var nú
i aprilbyrjun og hefur það gengið
siðan i október s.l. Það var
Blessað barnalán Kjartans
Ragnarssonar, sem hann setti
upp sjálfur ásamt Borgari
Garðarssyni. Á sænsku heitir það
svo mikið sem Mor Lilla Mor eller
Giv Mig Heller Ett Vackert Ord I
Dag Sn En Blomma Pð Graven.
Nú á næstunni verða tvær
frumsýningar á Svenska Teatern.
Á stóra sviðinu sýna þeir finnskt
leikrit, Skrapabullan, og á litla
sviöinu Emigrantarna eftir
Slawomir Mrozek.
lilla teatern
Lilla Teatern er mörgu Islensku
leikhúsfólki enn i fersku minni
eftir gestaleik þeirra hér i Þjóð-
leikhúsinu fyrir u.þ.b. 10 árum,
þegar það lék hér hina rómuöu
sýningu sina „Umhverfis jörðina
á áttatiu dögum”. Reglulega
skemmtileg sýning og vel gerð,
þar sem margir leikaranna fóru
aldeilis á kostum eins og Asko
Sarkola i hlutverki Filíasar Fogg
eöa Lasse Pöysti I ýmsum
gervum. Þar hefur einnig is-
lenskur leikari verið starfandi um
langt árabil, Borgar Garðarsson.
Lilla Teatern sýnir nú leikgerð
eftir sögu Strindbergs: „Varnar-
ræða vitfirrings”. Sýningin hefur
hlotiö blendnar undirtektir og þó
heldur dræmar. Efnið er um
fyrsta og hið stormsama hjóna-
band Strindbergs og leikkonunnar
Siri von Essen, ást og hatur, af-
brýði og aftur afbrýði. Þaö er
Asko Sarkola, sem leikur Axel
(Strindberg) af miklum dugnaði
og þeirri ironiu, sem honum er
svo eiginleg og Elina Salo leikur
Mariu (Siri von Essen). Leik-
stjórinn er ung kona, Katariina
Lahti, og á hún einnig hlut i
dramatiseringu sögunnar.
Nú standa fyrir dyrum æfingar
á „Happy days” e. Beckett og
4